Böcekleri hayal etmek bile kaşındırıyorsa yalnız değilsiniz. Bilim insanları bu gizemli hissin nedenini ve arkasındaki beyin mekanizmasını ortaya koydu.
Günlük yaşamda çoğu insanın yaşadığı ama nedenini açıklamakta zorlandığı bir durum var: Sadece böceklerden bahsedildiğinde bile kaşınma hissi. Sinirbilim alanında yapılan yeni araştırmalar, bu hissin tamamen zihinsel değil, nörolojik bir temele dayandığını ortaya koyuyor.
Uzmanlara göre, böcekleri hayal etmek ya da bir başkasının kaşındığını görmek, beyinde kaşıntı ile ilişkili bölgeleri harekete geçiriyor. Bu fenomen, tıpkı biri esnerken bizim de esnememize yol açan "bulaşıcı esneme" gibi, "bulaşıcı kaşıntı" olarak adlandırılıyor.
AYNA NÖRONLAR ETKİLİ OLUYOR
Bu tepkinin temelinde ise "ayna nöronlar" yer alıyor. Başkalarının davranışlarını taklit etmemizi sağlayan bu özel sinir hücreleri, çevremizde biri kaşındığında bizde de benzer bir tepkiye yol açabiliyor. Görsel ya da işitsel bir uyaran bile yeterli olabiliyor.
Bununla birlikte kaygı, iğrenme ya da korku gibi güçlü duygular da bu hissin şiddetini artırabiliyor. Özellikle toplu ortamlarda bir kişinin bit ya da böcekten bahsetmesi, domino etkisiyle birçok kişide kaşıntı hissi yaratabiliyor.
EVRİMSEL KÖKENLERİ OLABİLİR
Bilim insanları bu refleksin evrimsel bir dayanağı olabileceğini belirtiyor. Tarih boyunca böcekler, insan sağlığını tehdit eden canlılar olarak algılandı. Bu nedenle beyin, bu tehdide karşı bedeni önceden uyarma eğiliminde olabilir. Yani fiziksel temas olmasa bile, tehdit algısı tetikleniyor ve beden savunmaya geçiyor.
Bir uzman bunu şu sözlerle açıklıyor: “Gerçek bir tehlike olmasa da beyin, yangın alarmı gibi davranır ve sizi önceden uyarır.”
KİMLER DAHA ÇOK ETKİLENİYOR?
Herkes bu etkiye aynı şekilde yanıt vermiyor. Özellikle anksiyete düzeyi yüksek olanlar, bedensel duyumlara karşı daha hassas kişiler ve empati yeteneği gelişmiş bireyler, bu tür reaksiyonlara daha açık oluyor. Bu kişilerin beyinleri çevresel uyaranlara daha güçlü cevap veriyor.
KAŞINTI HİSSİYLE BAŞA ÇIKMANIN YOLLARI
Uzmanlara göre bu tür rahatsız edici hislerle başa çıkmak mümkün. İlk olarak kaşıntının fiziksel değil, zihinsel bir yansıma olduğunu fark etmek önemli. Bunun yanında dikkat dağıtıcı yöntemler de etkili olabilir. Örneğin elleri soğuk suya sokmak ya da topraklama egzersizleri yapmak hissin şiddetini azaltabiliyor.
Nörobiyologlar, bu uyaranlara alışmak için yavaş yavaş yüzleşme egzersizleri yapılmasını da öneriyor. Güvenli bir ortamda böcek görüntülerine maruz kalmak gibi adımlar, zamanla beynin bu tür uyaranlara daha az tepki vermesini sağlayabiliyor.
