Türkiye'de SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur sistemleri üzerinden aylık ödemeler yapılıyor. Bazı vatandaşlar prim eksikliği nedeniyle erken emekli olmak için çeşitli yollar arıyorlar. Bunun için yıpranma payı, askerlik borçlanması, doğum borçlanması, toplu ödeme ve sigortasız çalıştıkları günleri kullanma gibi yöntemler mevcut. Peki, kimler erken emeklilik hakkından yararlanabilir? İşte detaylar.
Erken emeklilik Türkiye'de çalışanların hayalleri arasında yer alıyor. EYT yasasının 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanlar için geçerli olmasıyla birlikte, kapsam dışında kalanlar ise farklı yollar araştırıyor. SGK ve Bağ-Kur çalışanları ise erken emeklilik için gerekli detayları öğrenmek istiyor. Uzun yıllar çalışan vatandaşlar, yaş haddi veya prim eksiği nedeniyle emekliliğe geç ulaşabiliyor. Ancak yasaların tanıdığı bazı kolaylıklar sayesinde erken emeklilik imkanı mevcut. Kimler erken emekli olabilecek? İşte detaylar..
YIPRANMA HAKKI NASIL HESAPLANIYOR?
Yıpranma payı hakkına sahip olan mesleklerde çalışan personellere verilen ilave hizmet süresi, fiili hizmet zammı olarak adlandırılır. Bu süre, çalışanların emeklilik için gerekli olan hizmet süresini kısaltmalarına yardımcı olur. Örneğin, 90 gün fiili hizmet zammı verilen bir meslekte çalışan bir personel, 12 ay çalışmış sayılmaz, bunun yerine 15 ay çalışmış gibi kabul edilir. Bu sayede, personel emeklilik için gereken hizmet süresine daha hızlı bir şekilde ulaşabilir ve erken emeklilik fırsatından yararlanabilir. Ancak, yıpranma payı hakkına sahip olmak için belirli meslek gruplarına dahil olmak gerekmektedir ve bu meslekler genellikle sağlık ve güvenlik gibi riskli mesleklerdir.
YIPRANMA HAKKI KİMLERİ KAPSIYOR?
Fiili hizmet zammı kapsamındaki mesleklerde çalışanlar, yıpranma hakkı kapsamında prim ödeme gün sayılarını artırarak daha erken emekli olabilirler. Yıpranma hakkı kapsamındaki meslekler, SGK tarafından belirlenmiştir ve her yıl güncellenmektedir.
Bu meslekler arasında, kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar, cam fabrika ve atölyelerinde çalışanlar, cıva üretimi işleri sanayinde çalışanlar, çimento fabrikalarında çalışanlar, kok fabrikaları ve termik santrallerde çalışanlar, alüminyum fabrikalarında çalışanlar, demir ve çelik fabrikalarında çalışanlar, döküm fabrikalarında çalışanlar, asit üretimi yapan yerlerde çalışanlar, madenlerin yer altında çalışanları, radyoaktif ve doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddelerle veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları yapılan işler ile yapılan işlerde çalışanlar ve su altında çalışanlar yer almaktadır.
Yıpranma hakkına sahip olan mesleklerde çalışanlara, çalıştıkları her yıl için ilave 60 ile 180 gün arasında fiili hizmet zammı verilir. Bu, normalde her yıl emeklilikte 360 gün olarak kabul edilen prim ödeme gün sayısına ilave edilir. Böylece, fiili hizmet zammı kapsamındaki mesleklerde çalışanların emekli olmak için daha az prim ödeme günü gerekmektedir.
ASKERİ SAĞLIK PERSONELİ
Askeri sağlık personeli, özellikle askeri hastanelerde çalışanlar için de fiili hizmet zammı uygulanıyor. Ancak burada aylıklarını hangi kanuna göre aldıkları önemli bir fark yaratıyor. Aylıklarını 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu'na göre alan askeri sağlık personeli, TSK mensupları gibi her 360 gün çalışma karşılığı 90 gün FHSZ kazanacaklar. Aylıklarını 926 sayılı kanun kapsamında almayan askeri sağlık personeli ise diğer sağlık çalışanları gibi 360 gün çalışma karşılığı 60 gün FHSZ kazanacaklar. Ancak burada da unutulmaması gereken, hangi meslek grubunda çalışıyor olurlarsa olsunlar, yıpranma payından yararlanabilmek için belirli kriterleri sağlamaları gerektiği.
İHTİYAT PİLOTLARI İÇİN YIPRANMA HAKKI
FETÖ'nün 15 Temmuz hain darbe girişiminden sonra birçok askeri pilot ihraç edildi. Bunun üzerine 2016 yılında çıkarılan kanunla "ihtiyat pilot" uygulaması başlatıldı. Bu uygulama kapsamında, askeri görevlerinin ardından özel havayolu şirketlerinde çalışmaya başlayan pilotlar, ayda en az 3 gün F-16 uçaklarıyla uçuş pratiği yaparak savaş durumunda görev yapmaya hazır tutulacaklar.
İhtiyat pilotları, emeklilik ve yaşlılık aylığı alanlar dışında Türk Silahlı Kuvvetleri personeline uygulanan FHSZ'den yararlanacaklar. Bu sayede, görev yaptıkları sürelere 4'te 1 oranında ilave edilerek yıpranma hakları da sağlanacak.
