TANER AY
Çocukluğumda Adana-Mersin, Mersin-Aslanköy, Samsun-Bafra ve Bafra-Gümenüz hatlarında kamyon şaselerine yapılmış otobüsler vardı.
Otobüs yapılacak kamyonun sürücü mahalli ön camların hemen üzerinden kesilir, ahşap iskelet çatıldıktan sonra üzeri sac ile kaplanırdı. ‘Millî Kasa’ denen ilk otobüslerin arka kapılarının aracın sağında değil de arka yüzün tam ortasında bulunduğunu Yetişen’den öğrendim.
Benim anımsadıklarımda, arka kapı sağ yanın arka tarafında bulunuyordu. Bu otobüsler daha çok ‘burunlu’ olurdu. Bir de daha sonraki yıllarda ortaya çıkan ‘burunsuz’ otobüsler vardı. İlgimi en fazla diklenmiş direksiyonları çekiyordu. Meğerse kamyonları ‘burunsuz’ otobüslere dönüştürebilmek için dikleştirilmesi ve motorların geri alınması gerekiyormuş. Sonrasında ‘balta burun’ otobüsler de yapılmıştı.
Bazı merâklı yolcuların muavinlere “Bursa mı, Antakya mı?” diye sorduklarını anımsıyorum. Muavin de, kasım kasım kasılarak, “Bizim karoser Bursa işi!” yanıtını verir, diğer yandan da İbrahim Göçer’in limon çiçeğinden imâl ettiği ‘Bulvar Kolonyaları’ ile yolcuyu serinletirdi...
Kitabı okurken, unuttuğum o kadar fazla şey gözlerimin önünde cânlandı ki, Yetişen’e gerçekten minnettarım. ‘Bursa Taşımacılık Tarihi’ içindeki fotoğraflar ile de emsâlsiz birer kaynak. Ancak, 14.5 X 20.5 santim ebadındaki sayfaya birden fazla arşiv fotoğrafı koymak, okuru hayli yoruyor. Bu eserin yeni bir baskısı yapılacaksa, büyük boy ve her sayfada bir veya iki fotoğrafın bulunduğu bir baskının düşünülmesini öneririm. Belki yeni baskıya Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Karayolları Genel Müdürlüğü bile destek verebilir...
TAŞIMACILIĞIN SOSYAL TARİHİ
Yetişen, bir mühendis ve bir sanayici olmakla birlikte, otobüsçü Mustafa Yetişen’in oğludur. Bu nedenle yolcu taşımacılığı anıları hayli zengin ve keyifli.
Kitâbın 166’ncı ve 167’nci sayfalarındaki fotoğraflardan onun da benim gibi bir 1:18 ve 1:43 ölçek ‘model araba’ koleksiyoncusu olduğunu anlıyorum. Esere ‘Karoser’ (s.139 vd.) bölümünden başlayıp, ‘Yolculuk Anılarım’ (s.189 vd.) ve ‘Otobüsçü Mustafa Yetişen’ (s.197 vd.) bölümleriyle devâm etmenizi tavsiye ederim.
Bilhassa ‘Neden Montajcıyız?’ (s.157 vd.) ile ‘Antika Araç Restorasyonu ve Kaportacılık’ bölümleri mutlaka okunmalı. Çünkü, taşımacılığa ilişkin sosyal tarihimizin pek çok ipuçları bu bölümlerde.
