Başbakanlık’ın yüzde 15 pahalı da olsa yerli ürün tercih edilmesi genelgesine karşın, tramvay vagonlarından kazanlara kadar bir çok ürün kamu tarafından ithal ediliyor.
Devlet, 60 bini aşkın ihale ve 87 milyarlık ürün ve hizmet alımlarıyla en büyük alıcı olmasına karşın, yerli birçok firma kamuya ürün satmakta zorluk çekiyor. Başbakanlık’ın, yüzde 15 pahalı olsa da yerli ürün tercih edilmesi yönündeki genelgesine karşın, makineler, kompresörler, diskler, mermerler, granitler, tramvaylar, tramvay vagonları, endüstriyel mutfaklar, pencere doğramaları ve hatta kazanlar dahi kamu tarafından ithal ediliyor. Yerli üreticiler, bu noktada “İthal kalitelidir” algısını kırılması gerektiğini vurgulayarak, “Ürettiğimiz ürünlerin yüzde 50’sini Avrupa ülkelerine satmamıza karşın, birçok yerli üreticimiz ihalelere dahi giremiyor” eleştirisinde bulunuyor.
Bu konuda 3.Havalimanı, köprü ve şehir hastaneleri gibi yap-işlet-devret modeliyle yapılan işlerde de yüklenici ve işletici firmaların, mal alımlarında yine ithal ürünlere öncelik verdiğine işaret eden sanayiciler, “Çin ya da farklı ülkelerden ürün ithal edilebiliyor, yerli sanayiciye haksızlık ediliyor” ifadelerini kullanıyor. İstanbullu bir sanayici, 3.Havalimanı dahil, havalimanlarında uçak körüklerinin dahi Almanya’dan getirildiğini, hatta pencere doğramalarının da ithal edildiğini belirtiyor. Öte yandan kamuda yerli ürün tercih edilmesine yönelik Devlet Malzeme Ofisi (DMO) de yeni bir duyuru yayımladı. Resmi Gazete’de dün çıkan kararda, Başbakanlık’ın kamuda yerli ürün tercih edilmesine yönelik genelgesine vurgu yapıldı. Duyuruda şöyle denildi: “Genel Müdürlüğümüz aracılığıyla yapılacak alımlarda; ürüne ilişkin teknik özelliklerin belirlenmesi ve ürünün seçimi konusundaki karar ve tercih yetkisi talepte bulunan kamu kurum ve kuruluşlarına aittir.
DMO’nun satın alma durumu incelendiğinde, alımlarda yıldan yıla artış kaydedildiği görüldü. Buna göre ihaleler yoluyla, 2011 yılında 1,5 milyar lira olan satın alma tutarı, 2012’de 1,49 milyara, 2013’de 1,5 milyara ulaştı. Bu rakam 2014 yılında 2,01 milyar lira olurken, 2015’in sonunda 3.2 milyar liraya yükseldi. Tedarik usullerine göre satış tutarlarında aslan payını nakil vasıtalar alırken, söz konusu ürünler için 2015 yılında 1.8 milyarlık rakama ulaşılmış. Bunu katalog 1.04 milyarla ikinci, mütefferik 514.5 milyon lirayla üçüncü, stok ürünler 92.8 milyon lirayla dördüncü sırada takip ediyor. Hizmet verilen müşteri sayısında ise 2012’ye göre düşüş görülüyor.
Kamu İhale Kurumu’nun, 2016 Kamu Alım İstatistikleri incelendiğinde, kamunun en büyük alıcı olduğu ortaya çıkıyor. Buna göre, 2016’nın ilk altı aylık döneminde Başbakanlık, bakanlıklar, yargı kuruluşları, belediyeler, KİT’ler, üniversiteler ve diğer özel bütçeli kuruluşlar tarafından toplam 60 bin 948 ihale düzenlenmiş. Yapım işi, hizmet alımı ve danışmanlıktan oluşan bu işler için toplam 87 milyar lira tutarında alım yapılırken, toplamda 87 bin 23 sözleşme imzalanmış. Söz konusu dönemde bu ihalelerin 6 bin 102’si merkezi idare, 2 bin 817’si yerel idare tarafından düzenlenmiş. Adet olarak bakıldığında ihalelerin yüzde 40,6’ını mal alımı, yüzde 16,45’ini yapım işi, yüzde 42,66’sını hizmet alımı ve yüzde 0,28’ini danışmanlık hizmetleri oluşturdu.
YİD MÜMKÜN KILIYOR
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkan Vekili Tahsin Öztiryaki, devletin yerli alımına avantaj sağladığını, ancak yap-işlet-devret modeliyle yapılan işlerde ithal kullanımı mümkün olduğunu belirterek, “Örneğin Çin malı ya da başka ülkelerden ürün ithal gelebiliyor. Burada sanayiciye haksız bir durum oluşuyor. Endüstriyel mutfak için çizilen projelerde bazı yabancı ürünler çiziliyor. Kalite standartlarına bakarak alım yapılmalı, algıyla değil” dedi.
FİRMALAR İHALEYE GİREMİYOR
Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Başkanı ve İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkan Yardımcısı Adnan Dalgakıran, şunları söyledi: “Yabancıların verdiği verilere güvendiğimiz için ihale şartnameleri yine onların ürünlerine göre yapılıyor. O zaman bizim firmalarımız o ihalelere giremiyor. Mesela uçak körükleri. 3.Havalimanı ile dünyanın en büyük havalimanı yapılıyor ancak uçak körükleri bile yurt dışından. Normal kazanı bile ithal eden üniversitelerimiz var.”
‘BREZİLYA’DAN PAHALI DEĞİL
İstanbul Maden ve Metaller İhracatçıları Birliği (İMMİB) Başkanı Ali Kahyaoğlu, Atatürk Havalimanı’nın eski dış hatlarında Gölpazarı mermeri kullanılmasına karşın, 3.Havalimanı’nda Türk doğaltaşı kullanılmadığını söyledi. Kahyaoğlu, “Biz firmaya, ‘ücretsiz verelim’, ‘fiyatı düşürelim’, ‘bir kısmını parasız yapalım’ dedik, herşeyi söyledik ama kabul etmediler. Bizim mermerimiz, Brezilya’dan gelecek mermerden daha pahalı değil” dedi.
DMO’DAN ‘CAZİBE’ KATALOĞU
Devlet Malzeme Ofisi (DMO), kamunun ihtiyaçlarının Cazibe Merkezleri Programı kapsamındaki illerden karşılanmasını destekleyecek Cazibe Merkezleri Kataloğu uygulamasını hayata geçirdi. DMO’nun internet sitesinde yer alan açıklamaya göre, Kamu İhale Kanunu’nun ilgili maddesi kapsamında DMO, Cazibe Merkezleri Kataloğu uygulamasını başlattı. Cazibe Merkezleri Kataloğuna dahil olacak firmalara, başvuru aşamasında birtakım kolaylıklar getirilirken, firmaların ülke genelindeki veya imkanlarına göre kendileri tarafından belirlenebilecek illerdeki kamu kurumlarına satış yapabilmelerine olanak sağlandı.
