İsrail devletinin kurulmasının ilk adımı olan Balfour Deklarasyon’un yüzüncü yılında, Filistin dramı yeniden tarihçilerin gündeminde.
KARAR / FRANKFURT
Dönemin İngiltere Dışişleri Bakanı Arthur Balfour tarafından Yahudi hareketinin önemli isimlerinden Baron Walter Rothschild’e 1917 yılında yazılan mektup tarihe Balfour Deklarasyonu olarak geçti. Mektupta yer alan‚‘Majestelerinin Hükümeti, Filistin ve Museviler için bir milli yurt kurulmasını uygun karşılamaktadır’’ ifadesi İsrail devletinin kuruluşunun uluslararası yasal temeli olarak görülüyor.
EMPERYAL TARİHİN EN BÜYÜK HATASI
Deklarasyonun 100. yılında İngiltere tartışmaların merkezinde. İngiltere Dışişleri Bakanı Boris Johnson Sunday Times’da yayınlanan makalesinde‚‘İsrail'in dostu olmak, bu devletin ortaya çıkmasıyla etkilenen, sürülen kişilerin acılarını derinden hissetmekle bir çelişki değil’’ ifadesini kullandı. İngilizlerin Balfour Deklerasyonu ile atılan adımdan ilerki yıllarda pekte hoşnut olduklarını söylemek güç. Ünlü İngiliz tarihçi Elizabeth Monroe’nin deklerasyon hakkında 1960’lı yıllarda söylediği‚‘Emperyal tarihimizin en büyük hatası’’ ifadesi İngilizlerin daha sonra duydukları pişmanlığın da bir ifadesi
DOĞU AFRİKA’DAN FİLİSTİN’E
Balfour Deklerasyonu’na gelene kadar aslında uzun bir süreç yaşandı. İngiltere’nin Koloni bakanı Joseph Chemberlain 1897 yılında Basel’de ilk siyonist kongresini düzenleyen Theodor Herzl’e Doğu Afrika’da kendi kolonilerinden bir bölgeyi teklif etti. Herzl bu teklifi kabul etti. Ancak diğer siyonistleri ikna edemeyince bu proje uygulanamadı.
Birinci Dünya Savaşında Osmanlı İmparatorluğu'nun savaşı kaybedeceği belirginleşince‚‘’Yahudilerin vadedilmiş toprakları’’ yine gündeme geldi. İngiltere ve Fransa Sykes Picot anlaşması ile Osmanlı toprakların paylaştı. İngiltere Filistin topraklarını işgale başlayınca Bolfour’un Herzl’in yerine gelen Chaim Weizmann’a‚‘Silahlar susunca Kudüs'ünüzü alırsınız’’ dediğini tarihçiler kaydediyor.
ÇİFT MANALI SANATSAL METİN
İngiltere’nin bu adımı atarken, Amerika ve Rusya’da yaşayan çok sayıda Yahudiyi göz önünde bulundurarak bu ülkelerin savaşta desteğini kazanmayı planladığı belirtiliyor. Ancak deklarasyonda dile getirilen‚‘’Filistin'deki mevcut Musevi olmayanların sivil ve dini haklarına zarar verecek hiç bir yeşin yapılmayacağı’’ ilkesi hiç bir zaman gerçekleşmedi.
Balfours’un orjnali 67 kelimeden oluşan kısa mektubu imalarla dolu diplomatik bir metin. Büyük Britanya aslında bu mektupla Siyonistlere‚‘’Yahudiler için milli bir yurt’’ vaat ediyor. Vaat edilen bir ülke değil. Ayrıca metin Yahudilerin Filistin topraklarının tümünde bir yayılmayı da öngörmüyor. Ancak İsrailliler bugüne kadar Blafour’un sözlerini Yahudi devletinin tanıyan uluslararası kabul görmüş bir metin olarak görüyor.
Bu metin üzerinde yapılan tartışmaların ana merkezini mektubun ikinci kısmı oluşturuyor. ‘’Filistin'deki mevcut Musevi olmayan toplumların sivil ve dini haklarına ve başka ülkelerde yaşayan Musevilerin sahip oldukları hak ve politik statülerine zarar verecek hiçbir şeyin yapılmayacağı açıkça anlaşılmalıdır’’. Filistinliler mektupta Balfour’un ne iki devlet ne de tek bir devletten bahsettiğini söylüyor. Ve İsrail’in bu anlamda meşru bir devlet olmadığın dile getiriyor.
BALFOUOR DEKLERASYONU OLARAK BİLİNEN MEKTUBUN METNİ:
Saygıdeğer Lord Rothschild, Majestelerinin Hükümeti adına kabineye sunulan ve kabul edilen Yahudi Siyonist isteklerini sempati ile karşılayan müteakip deklarasyonu iletmekten memnuniyet duyarım.
"Majestelerinin Hükümeti, Filistin'de Museviler için bir millî yurt kurulmasını uygun karşılamaktadır ve bu hedefin gerçekleştirilmesini kolaylaştırmak için elinden geleni yapacaktır. Filistin'deki mevcut Musevi olmayan toplumların sivil ve dini haklarına ve başka ülkelerde yaşayan Musevilerin sahip oldukları hak ve politik statülerine zarar verecek hiçbir şeyin yapılmayacağı açıkça anlaşılmalıdır."
Bu deklerasyonu Siyonist Federasyonu'nun bilgisine sunmanızdan memnuniyet duyacağım.
Saygılarımla Arthur James Balfour"
İlgili Haberler
