Yeni sistem üzerine 10. yazım bu. Tüm ayrıntıları olabildiğince ele almaya özen gösteriyorum. Bugün de yargıyla ilgili düzenlemelere değineceğim. Öncelikle şunu söylemek gerek: Anayasa değişikliği paketi yargı konusunda çok kapsamlı değişiklikler öngörmüyor. Yeni düzenlemeleri üç başlıkta ele almak mümkün.
İlki, yargının bağımsızlığı tanımına tarafsızlık tanımının da eklenmesi. Sembolik de olsa değerli bir adım. Yargının tarafsızlığı bir anayasa hükmü olacak. Yargının bundan sonraki uygulamalarında ve bunların denetlenmesinde bir ölçüt haline gelecek. Meclisin önceki anayasa komisyonu çalışmalarında da herkesin mutabık kaldığı bir husus.
İkincisi, askeri yargının kaldırılması. Asker-sivil ayrımını ortadan kaldıran, herkesi yargı önünde eşitleyen güzel bir düzenleme. Askeri yargı tümden ortadan kalkacak, sadece disiplin mahkemelerine izin verilecek. Burada şunu da eklemek gerek: Askeri yargı kalkacağı için Anayasa Mahkemesi üyelerinin sayısı 17’den 15’e düşecek. Mevcut AYM’de Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinden gelen üyeler görev sürelerinin sonuna kadar devam edecek, yerlerine yeni atama yapılmayacak.
Anayasa paketinde AYM konusundaki tek değişiklik bu. Bazıları öyle bir hava estiriyor ki sanırsın Cumhurbaşkanı AYM üyelerinin tümünü yeni baştan atayacak. Böyle bir şey yok. Mevcut üyeler 12 yılla sınırlı görevlerine devam edecekler. Süreleri doldukça Cumhurbaşkanı buraya yeni atama yapacak. AYM’nin yapısının altüst olduğu tam bir safsata. Dersini iyi çalışmayanların ya da kasıtlı yanıltma yoluna gidenlerin oluşturduğu bilgi kirliliği.
Yargıyla doğrudan ilgili olmasa da değişiklik paketinin getirdiği iki önemli düzenleme daha var. Bir, Silahlı Kuvvetler Devlet Denetleme Kurulu’nun işleyişi içine alınacak, artık bu yanıyla denetimden muaf olmayacak. İki, sıkıyönetim uygulaması tümden kaldırılacak. Çok da iyi olacak. Bendeniz 12 Eylül öncesi kuşağındanım. Duyduğumda bile tüylerimi diken diken eden, sinirime dokunan bir sözcüktür sıkıyönetim.
Gelelim üçüncü düzenlemeye, HSYK’ya. İdari bir yapı niteliği taşıyan bu kurulun yeni adı Hakimler ve Savcılar Kurulu olacak. Üye sayısı 22’den 13’e düşecek. Adalet Bakanı ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı HSK’nın doğal üyesi olarak kalacak. Bu kurulun dört üyesini Cumhurbaşkanı atayacak. Mevcut düzenlemede de Cumhurbaşkanının dört üye atama yetkisi var zaten. Asıl yenilik Meclise tanınan seçme yetkisinde.
Meclisin HSK’nın oluşumu üzerinde söz hakkı yoktu. Şimdi tam yedi üyeyi Meclis seçecek. Nasıl mı? Adayların niteliği konusundaki teknik ayrıntılara girmiyorum, meraklısı açıp yeni maddeyi okuyabilir. HSK adayları Meclis Başkanlığına başvuracak. Başkanlık bu başvuruları, her partinin temsil edildiği Anayasa ve Adalet Komisyonu üyelerinden kurulu Karma Komisyona gönderecek. Komisyon her bir üyelik için üç aday belirleyecek. Nasıl? Üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuyla.
Sonra? Bu üçer aday Mecliste oylanacak. Mevcut rakamlar üzerinden gidiyorum, seçilmek için birinci oylamada 367’yi bulması gerekecek. Olmadı, ikinci ve üçüncü turda 330’u bulması gerekecek. O da olmadı, en yüksek oyu alan iki aday arasından kura çekilecek. Özetle, tek bir partinin ne komisyonda adayları belirlemede, ne de Genel Kurulda adaylardan birinin seçilmesinde belirleyici bir gücü olacak.
Neden mi? Yeni sistemde yasama ile yürütme daha sandıkta ayrışacağı, Meclis seçiminde oy verme davranışı iyice özgürleşeceği için, bir partinin Mecliste beşte üç ve üzeri sandalye bulması iyice zorlaşacak da onun için. HSK’nın oluşmasında on üç üyeden yedisini Meclis seçeceği için, bu konuda da Meclisin tercihi ağırlık kazanacak. Meclis zayıflıyor diyenlere duyurulur, belki de gözlük değiştirmeye ihtiyaçları var. Yeni sistemin neresine baksam, Meclisin güçlendiği bir yapı buluyorum ben. Peki, HSK düzenlemesinin anlamı ve sonuçları? Yerim doldu, o da bir sonraki yazıya artık.
