6 Mayıs 1972'de idam edilen Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan'ın neden idam edildiği ve idamlarından yıllar sonra karar ile ilgili neler dendiği haberimizde. 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra eski Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam edildi. 192'de de Türk sol harekatının önemli isimleri Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslanidam edildi. İşte 3 fidanı idama götüren süreç ve idamları ile ilgili detaylar...
DENİZLER NEDEN İDAM EDİLDİ?
Gezmiş, İnan ve Aslan'ın infazı, Türkiye'nin idam tarihinde de önemli bir yer tutuyor.
1970 yılında Deniz Gezmiş, Sinan Cemgil ve Hüseyin İnan ile birlikte Ankara'da Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu'nu (THKO) kurdu.
Ocak 1971'de THKO adına Ankara'da bir banka soygunu gerçekleştirildi. Bunun ardından halihazırda hakkında yakalanma kararı olan Gezmiş ve Yusuf Aslan "vur emri" ile aranmaya başlandı ve ödül konuldu.
DENİZ GEZMİŞ NEDEN BİR BANKA SOYDU?
Deniz Gezmiş’in banka soyması ile ilgili kardeşi Hamdi Gezmiş elindeki belgeleri 40 yıl sonra açıkladı.
Fen Fakültesi’nde silahlı saldırı sonucu bir hafta içinde iki öğrenci yaşamını yitirdi. Arkadaşları, Mülkiye’de katafalk kurup ölülerinin başında nöbet tuttu. Yollara dökülüp sloganlar attılar, intikam yeminleri ettiler.
Deniz ve arkadaşları için bunların anlamı kalmamıştı.
“Söz bitti” diye düşünüyorlardı. Artık eylem zamanıydı. Şimdi Che Guevara’nın Latin Amerika’da yaptığı gibi bir öncü harekete ve gerilla savaşına ihtiyaç vardı. Bir kıvılcım yakmak için Hamdi Gezmiş o dönemi şöyle değerlendiriyor:
Bugünden bakınca, bir avuç gencin bu şekilde yola çıkması macera gibi gözüküyor. Ama Türkiye’nin geldiği şartlar, dönemin kıyıma uğrayan gençliğini bu noktalara yöneltti. Demokratik mücadelede önlerine duvarlar örülmeseydi, belki de silahlı mücadele yöntemleri benimsenmezdi.
Bu gençler çok zeki insanlardı; daha eylemlere başlarken, sonlarının ne olacağını biliyorlardı. Abim o günlerde bir sohbette “Darbeden sonra herkesin bir koğuşu olacak, ama bizim olmayacak; çünkü biz ölmüş olacağız” demişti.
Gerçekten bilerek ölüme gittiler. Bir kıvılcım yakmak, ileriye dönük bir ışık olmak için…
ABD ELÇİLİĞİNE KURŞUN
Yeni kurulan Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO), öldürülen gençlerin hesabını Amerika’dan sormaya karar verdi. Bu, ilk silahlı eylemleri olacaktı. Deniz ve 4 arkadaşı, Ankara’da Amerikan elçiliği önündeki nöbetçi kulübesine ateş açtı. Kurtuluş Savaşı sırasında Karakol teşkilatının emperyalist İngiliz polisine saldırışını örnek almışlardı. Amaçları öldürmek değil, uyarmak, korkutmaktı.
Polisler yaralandı. Şimdi şehri bir an önce terk etmeleri, kıra çıkmak için erzak, mühimmat ve para bulmaları gerekiyordu.
BANKAYA EL KOYMA KARARI
Bir bankayı soymaya, daha doğrusu “el koymaya” karar verdiler. Bunun için de “yabancı sermaye ile işbirliği yapan” bir bankayı seçtiler.
“Demirci Mehmet Efe de, Bozdoğan’da bir bankadaki paraya el koymamış mıydı?”
Kaldı ki, bu parayı halk için kullanacaklardı. Aynı beşli, Emek’te bir banka şubesini basıp kasadaki 124 bin liraya “el koydular”. Ancak olay gazetelere adi soygunculuk vakası gibi yansıdı. Kısa bir süre sonra da soygunu yapanların kimliği ortaya çıktı. Zaten baskın sırasında yüzlerini saklamamışlardı.
Bunun üzerine polise, “Vur emri” verildi. Deniz’lerin gerçek niyeti bilinmediğinden,banka soygunu sadece “gangster işi” sayıldığından, herkes şaşkına dönmüştü.
GEZMİŞ VE ASLAN GEMEREK'TE İNAN'DA KAYSERİ'DE YAKALANDI
Gezmiş ve Aslan, 12 Mart 1971'deki muhtıradan dört gün sonra Sivas'ın Germerek ilçesinde yakalanırken, bundan bir hafta sonra da İnan Kayseri'de yakalandı.
Gezmiş, Aslan ve İnan; Ankara 1 No.lu Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi tarafından yargılandı.
Yapılan yargılama sonucunda, eski haliyle Türkiye Cumhuriyeti "teşkilatı esasiye kanunun tamamını veya bir kısmını" ortadan kaldırma suçuna idam cezası öngören Türk Ceza Kanunu'nun 146'ncı maddesi uyarınca suçlu bulundular ve idam cezasına çarptırıldılar.
Daha sonra idam kararı Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından da onaylandı.
Dönemin sağcı milletvekillerinden Mustafa Kubilay İmer, oturumda yaptığı konuşmada, "Bu üç komünist soysuzun idamları hakkındaki karara gelinceye kadar, daha önce çıkan ve sayısı hayli kabarık idam infazlarına ses çıkarmayan CHP ve onun genel başkanı, kamuoyu tarafından çok iyi bilenen sebeplerden adeta af havarisi kesilmiştir" dedi.
TBMM'de "3-3" bağırışları arasında Gezmiş, Aslan ve İnan'ın idamına onay verildi.
İlerleyen yıllarda ise o dönem idama onay veren siyasetçiler duydukları pişmanlıkları dile getirdi.
Adalet Parti kökenli siyasetçilerden Nahit Menteşe, "Asker mutlaka idamlarını istiyordu. Deniz Gezmiş ve arkadaşları konusunda yanlış yaptık" dedi.
9'uncu cumhurbaşkanı Süleyman Demirel de yıllar sonra, "O günün şartları öyle icap ettiriyordu" diye konuştu.
O dönem 25 yaşında olan Gezmiş ve Aslan ile 23 yaşındaki İnan, 6 Mayıs 1972 tarihinde sabaha karşı idam edildi.
DENİZ GEZMİŞ KİMDİR?
28 Şubat 1947'de Ankara'nın Ayaş ilçesinde doğan Deniz Gezmiş, lise yıllarından itibaren sol örgütlenmelerin içerisinde bulundu ve okuduğu İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde 68 hareketi içerisinde öne çıkan isimlerden biri haline geldi.
Öğrenci eylemleri içerisinde aktif olarak yer alan ancak çok sayıda gözaltı ve tutuklamanın ardından üniversiteden ihraç edilmesiyle birlikte öğrenci hareketleri içerisinde yer almayı bırakan Gezmiş, Haziran 1969 tarihinde bir süre Filistin'e gitti, ardından Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu'nu (THKO) kurdu.
4 Mart 1971'de dört ABD'li erin Balgat'taki Tuslog Tesisleri'nden kaçırılması eyleminde de bulunan Gezmiş, askerlerin serbest bırakılmasının ardından gittiği Sivas'ın Sarkışla ilçesinin Gemerek nahiyesinde Yusuf Aslan'la birlikte yakalandı.
16 Temmuz 1971'de başlayan THKO-1 Davası'nda TCK'nin 146. maddesini ihlal ettiği gerekçesiyle, 9 Ekim 1971'de idam cezasına çarptırıldı.
Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan ile birlikte 6 Mayıs 1972 tarihinde Ankara merkez kapalı cezaevinde idam edildi.
