İnsan Hakları İzleme Örgütü, yayımladığı “Evimde Mahkum Gibi: Bulgaristan’da Kömürün Beslediği Zehirli Hava” başlıklı raporunda, ülkenin kömüre bağımlılığının tehlikeli düzeyde hava kirliliğine yol açtığını ve AB kurallarıyla çeliştiğini bildirdi.
Güneydeki Dimitrovgrad kentinde yaşayanlar, aktivistler ve uzmanlarla yapılan görüşmelerin yanı sıra verilerin analizine dayanan rapor, kükürt dioksit başta olmak üzere kirletici seviyelerinin “alarm verici” düzeyde olduğunu ortaya koydu.
HRW, Dimitrovgrad’daki Maritsa kömür santralinin, kentteki kükürt dioksit seviyeleri açısından “en güçlü gösterge” olduğunu belirtti. Raporda, santral kapatıldığında ya da düşük kapasiteyle çalıştığında Dimitrovgrad’ın mevcut (2008 tarihli) kükürt dioksit standartlarına uyabildiği, buna karşılık santral tam devredeyken limit aşımlarının arttığı kaydedildi.
‘ÇOCUKLAR ARASINDA SOLUNUM YOLU HASTALIKLARI ARTTI’
Bulgaristan’ın en eski kömür santrallerinden biri olan Maritsa 3’ün atmosfere saldığı kirleticilerin, özellikle çocuklar arasında solunum yolu hastalıklarını artırdığı, Dimitrovgrad’da yaşayan çocukların çevredeki diğer kentlerdeki akranlarına kıyasla çok daha sık solunum sorunları yaşadığı aktarıldı.
HRW, 2024’te Temiz Hava ve Enerji Araştırma Merkezi’nin (CREA) yayımladığı bir çalışmaya atıfla, Bulgaristan’daki kömür santrallerinden kaynaklanan hava kirliliğinin yılda 333 ölümle bağlantılı olduğunu da hatırlattı.
Balkan Insight’da yer alan habere göre, ülkedeki kirliliğin önemli bir kısmı, yüksek derecede kirletici linyit kömürü yakan 10 kömürlü termik santralden kaynaklandı. Bu santraller, kükürt dioksit, azot oksitler ve partikül madde gibi zehirli emisyonlar yaydı.
KÖMÜRDEN ÇIKIŞ 2038’E ERTELENDİ
AB’nin revize edilen Ortam Hava Kalitesi Direktifi uyarınca Bulgaristan’ın, Aralık 2026’ya kadar hava kalitesi standartlarını güçlendirmesi, 2030’a kadar da tam uyumu sağlaması gerekiyor.
Buna karşın hükümet, 2023’te kömürden çıkış takvimini 2038’e erteleme kararı aldı. Raporda, bu adımın Çekya ve Romanya gibi diğer kömür bağımlı AB ülkelerinin daha iddialı takvimlerinden geriye düştüğü ve ülkeyi hem hukuki yükümlülükler hem de AB fonları açısından riskli bir konuma sürüklediği vurgulandı.
HRW, Sofya’ya kömürden elektrik üretimindeki ağır bağımlılığa son vermesi, kömürden çıkışı geciktiren kararını geri çekmesi, 2030 hedefiyle uyumlu bir takvime dönmesi ve ekonomiyi yenilenebilir enerji temelli bir modele taşımaya başlaması çağrısında bulundu.
