Rusya’nın Batıya karşı varlık savaşı anlatısı Ukrayna savaşı ile başlamadı. Devlet 2012 yılından beri müzeler, sergiler, kampanyalar, kitaplar ve filmlerle ülkenin her tarafında yeni bir Rus bilinci oluşturmaya çalışıyor.
MİKDAT KARAALİOĞLU / ALMANYA
Rusya resmi söyleminde her zaman yurtsever ve savaşçı bir ton hakimdi. Ancak Putin'in iktidara gelmesiyle özellikle 2012 yılından sonra, ulusal birlik ve uyanış sistematik bir anlatıya dönüştüldü. Bu yeni anlatının merkez üssü Putin tarafından kurdurulan Rus Askeri Tarih Topluluğu isimli kurum. Bu kurumun amacı Rus ulusal tarih bilincinin geliştirilmesini teşvik etmek. Kurumun resmi açıklamalarında “Devlet ve toplum gücünün Rusya’nın askeri tarih araştırmaları aracılığıyla konsolide edilmesi... Askeri tarihi çarpıtmaya yönelik girişimlerin engellenmesi… Yurtseverlik eğitimi verilmesi’’ gibi ifadeler yer alıyor.
Rus Kültür Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı ile ortak çalışan tarih kurumu bu zamana kadar Rusya’nın farklı bölgelerine tarihi şahsiyetleri ve savaşları temsil eden 200’ün üzerinde heykel ve anıt yaptırdı. Kurum bu anıtlarla ilgili tarihi günlerde sergiler, festivaller, dijital gösteriler, otoyollarda, metrolarda afişler vs. gibi etkinliler yapıyor.
ÖNCELİKLİ HEDEF ÇOCUKLAR VE GENÇLER
Kurumun öncelikli hedef kitlesi ise çocuklar ve gençler. Rusya’daki 2 bin 100 okulda Rus tarihinin kahramanları için anma köşeleri kuruldu. Tarih kurumu ayrıca gençler ve çocuklar için “Askeri Yurtsever Kampları“ organize ediyor. Tarihi üniformalar giydirilen 12-18 yaşları arasındaki gençler bu kamplarda geçmiş savaşları öğreniyor ve temel askeri eğitimden geçiyor.
Ülkenin farklı yerlerinde kurulan heykel ve anıtlar Rusya’nın bir zamanlar ne kadar büyük ve güçlü olduğunu, kudretini, kahramanlıklarını ve zaferlerini içeren sembol ve mesajlarla dolu. Bu anlatılar okul dersleri, yayınlar, sergiler ve filmler gibi insanlara ulaşabilecek bütün kanallarla vatandaşlara aktarılıyor. Bütün bunlar en önemli hedef kitlenin çocuklar ve gençler olduğu unutulmadan yapılıyor. Rus rektörler 4 Mart 2022’de Ukrayna savaşında Rusya’ya destek için yayımladıkları ortak bildiride “Üniversitelerin en önemli görevi gençleri yurtsever olarak yetiştirmektir“ ifadesi yer alıyor. Bu sadece sıradan bir destek değil, rektörlerin büyük bir tutkuyla gerçekleştirmeye çalıştıkları bir ideal aynı zamanda.
RUHSAL SİLAHLANMA
Toplumu ruhsal anlamda teyakkuza geçirmeyi hedefleyen bu girişimlerden en dikkat çekeni ise “Rusya- Benim Tarihim“ isimli geniş kapsamlı siyasi tarih sergisi projesi. 2013 yılında bir sergi olarak başlayan bu etkinlik için 2015 yılında Moskova’da büyük bir pavyon inşa edildi.
Vatandaşlara yurtsever bir tarih bilinci aşılamayı hedefleyen projenin ortaklarından birisi de Rus Ortodoks Kilisesi. Multimedial bir tarih parkı haline gelen projenin günlük 15 bin ziyaretçisi var. 2017 yılından itibaren bu parkın benzerleri 22 ayrı kentte inşa edildi.
Sergide en son teknolojiler kullanılıyor. Dijital animasyonlarla ziyaretçiler tarihi savaşlara interaktiv şekilde iştirak edebiliyor. Müzik ve renk oyunları ile tarihi anlar gerçeğe yakın bir hisle tecrübe ediliyor. Sunumlar savaş sanatına karşı pozitif bir yaklaşım duygusu yaratırken, bu enstelasyonlara Putin ve diğer önemli tarihi şahsiyetlerin verdiği sözlü mesajlar eşlik ediyor.
MERKEZİ İDARE YOKSA SEN DE YOKSUN
Sergide verilen en önemli mesaj “Merkezi idare hayırlı bir eylem ve kaçınılmaz bir olgu. Merkezi idare olmazsa her şey çöker“ Bu mesaj, 11. Yüzyıldan günümüze kadar Rus tarihinde yaşanan tüm krizler ve savaşlar örnek gösterilerek nerdeyse ziyaretçilerin gözüne sokuluyor.
Gerçi bu tarih anlatısında en büyük düşman Batı. Batı’dan her türlü tehlikenin gelebileceği, Batı’nın ülke içindeki yandaşları aracılığıyla bütün belaların müsebbibi olduğu anlatılıyor ancak Türkler de öteki sınıflandırılmasından payını alıyor. Sergide İkinci Katerina’nın Osmanlıya karşı kazandığı zaferler ve Kırım'ı Rus topraklarına katması özellikle anlatılıyor.
Batı’nın Rusya’yı yıkmaya yönelik en büyük girişimi olarak 1917 yılındaki Bolşevik devrimi gösteriliyor. Rusya’yı yıkıma getiren bu hareketlerin öncüleri ise Batı menfaatleri için çalışan Rus elitleri. Ülkesini satan elitler, 5. Kol hainleri ve aymazlar ihanet anlatısının merkezinde bulunuyor. Ukrayna’nın bağımsızlık mücadelesi de aynı bağlam üzerinden ziyaretçilere sunuluyor.
GÜÇLÜ LİDER GÜÇLÜ DEVLET
Sergide sunulan metinler, resimler, filmler, renkler, sesler ve müzik ziyaretçilere net bir mesaj veriyor: "Ruslar gurur duyabilecekleri çok parlak bir geçmişe sahip. Rus tarihi , ülkenin birlik olduğu, güçlü ve merkezi bir idarenin ve liderin olduğu, devletle kilisenin birlikte olduğu her zaman başarılı olmuştur.’’
Verilen diğer mesaj ise ‘‘Rusya başından beri Batı’dan gelen düşmanlara ve saldırganlara karşı kendisini savunmak zorunda kalmıştır. Batı her zaman Rusya’yı zayıflatmak ve ikilik çıkarmak istemiştir. Bunun için yalanlar yaydı, ülke içindeki muhalif güçleri destekledi ve devrimler yaptırdı. Rusya’nın savaşları her zaman savunma savaşları olmuştur‘‘ şeklinde.
Sergideki gösterilen tarihi şahsiyetlerin verdiği mesajlar da aslında aynı. Liderler, dini şahsiyetler, generaller ve filozoflar ziyaretçilere tarihiymiş gibi görülen aslında aktüel mesajlar veriyor. Kurdukları cümlelerde güçlü lider, otorite, güç, kahramanlık ve düşmana karşı savaş her zaman yer alıyor. Ziyaretçiler de bu mesajlardan bugün hangi sonuçları çıkarmaları gerektiğini gayet iyi anlayabiliyor.
GÜNLÜK KULLANIM İÇİN TARİH
Tarihin anlatılış şekli günlük siyasette kullanılmak üzere programlanmış. Zaten Rusya da bu öğretinin dışında bir tarih yorumuna karşı tedbirlerini almış durumda. 2014 yılında çıkan “Büyük ana vatan savaşı hakkında yalanlar“ isimli yasa İkinci Dünya Savaşı’nda resmi öğretiyi rahatsız edecek her türlü yorumu cezalandırıyor. Hitler ve Stalin’in kıyaslanmasını yasaklayan yasa da 2021 yılında çıktı.
Resmi tarih yorumu anayasada da yer alıyor. Rus Anayasası’nın 67. Maddesi’nde “Rus Federasyonu ana vatanın (Rusçada bu aslında baba vatan) savunucuların hatırasına saygı duyar ve tarihi gerçeklerin korunmasını garanti eder. Ana vatanın korunmasında halkın gösterdiği kahramanlıkların küçük düşürülmesine izin verilmez“ deniyor.
Putin Ukrayna’ya saldırmadan önce halkını yıllar öncesinde hem mental olarak hem de yasal olarak bu savaşa hazırladı. Ancak Putin’in tarih projesi de askeri projeleri gibi batağa saplanma tehlikesi yaşıyor. Aslında bu dünyadaki tüm resmi tarih yazımı girişimlerinin ortak kaderi.
NOT: Bu yazı 9 Mayıs 2022’de Frankfurter Allgemeine Zeitung’da yer alan ‘’Die Verteidigung im Westen staerken’’ (Batı’daki savunmayı güçlendirmek) başlığı altında Prof. Dr. Dietmar Neutatz tarafından yazılmış bir makaleden derlenmiştir.
