Doların dünyanın ticari merkezi hâline gelmesi, sadece ekonomik bir başarı hikayesi değil, aynı zamanda uluslararası politikanın ve stratejik kararların bir sonucudur. İkinci Dünya Savaşı'nın sonunda Avrupa ekonomisi çökmüş ve ülkelerin kasasında doğru dürüst para ve altın kalmamıştı. Bu ortamda, elinde devasa bir altın hazinesi bulunduran ABD, dünya ticaretinde güvenilebilecek tek ülke olarak öne çıktı. Bu güven, doların küresel rezerv para birimi olma yolculuğunun başlangıcını işaret etti.
BRETTON WOODS VE ALTIN DESTEKLİ DOLAR SİSTEMİ
Doların yükselişindeki ilk ve en kritik adım, 1944 yılında toplanan Bretton Woods Konferansı'nda atıldı. Bu konferansta, dünya ülkeleri önemli bir karar alarak, her ülkenin parasının dolara bağlanmasına ve doların da sabit bir kurla altına sabitlenmesine karar verdi. Bu anlaşmayla, bir ons altın 35 dolar olarak belirlendi. Böylece dolar, altın kadar güvenilir bir para birimi hâline geldi. Bu dönemde ABD, dünyanın en büyük sanayi gücü, en büyük ihracatçısı ve en fazla altın rezervine sahip ülkesi olduğundan, dünya ticareti doğal olarak dolar üzerinden işlemeye başladı.
ALTIN STANDARDININ ÇÖKÜŞÜ (1971)
Ancak bu altın destekli sistemin ömrü uzun sürmedi. 1971 yılı, önemli bir kırılma noktasıydı. ABD'nin çok fazla dolar basması nedeniyle altın rezervleri, sistemi sürdüremez hâle geldi. Bunun üzerine Başkan Nixon, doların artık altına bağlı olmadığını açıklayarak sistemi sonlandırdı. Teorik olarak doların değer kaybetmesi bekleniyordu, ancak durum tam tersi oldu. Zira o sırada uluslararası ticaret, bankacılık ve borçlanmalar zaten büyük ölçüde dolar üzerinden yürüyordu.
PETRODOLAR VE KÜRESEL MERKEZİN KALICILAŞMASI
Doların küresel hakimiyetini kalıcılaştıran en büyük adım, 1973 yılında ABD, Suudi Arabistan ve OPEC ülkeleriyle yaptığı kritik anlaşmaydı. Bu anlaşma uyarınca, petrol sadece dolar ile satılacaktı. Buna karşılık ABD, bu ülkelerin güvenliğini sağlamayı taahhüt etti. Dünya enerji ticareti dolara bağlandı ve petrol alabilmek için ülkeler büyük miktarda dolar tutmak zorunda kaldı. Bu petro-dolar sistemi, doların dünya ticaretinin merkezindeki yerini kalıcı hâle getiren en büyük adımdı.
DOLAR HALA NEDEN BASKIN?
Bugün dolar, bu tarihi anlaşmaların getirdiği güç sayesinde hâlâ baskın bir para birimi konumunda. Dünya genelinde en güvenilir rezerv para birimi olarak kabul ediliyor. Ayrıca, en büyük ve en derin finans piyasasına sahip olan ABD tahvilleri, dünyanın en güvenilir yatırım aracı sayılıyor. Uluslararası anlaşmalar, borçlanmalar ve ticaret büyük ölçüde dolar üzerinden yürümeye devam ediyor; petrol, doğalgaz ve altın gibi birçok emtia hâlâ dolar cinsinden fiyatlanıyor.
