15 Nisan 2023’ten bu yana devam eden Sudan’daki savaşın yıkıcı etkileri, halk üzerinde ağır sonuçlar doğuruyor. BM raporlarına göre, şu ana kadar 120 binden fazla kişi hayatını kaybetti, 14 milyon kişi yerinden edildi ve 4 milyon kişi komşu ülkelere kaçtı.
Son günlerde Sudan’da özellikle kolaraya ve başka salgınlara bağlı olarak vaka sayısında endişe verici bir artış yaşandı. İlk tahminlere göre, sadece üç hafta içinde başta Omdurman ve Güney Hartum olmak üzere 3 binden fazla kişi bu hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetti.
Bu durum, 15 Nisan 2023’te başlayan savaşın ardından sağlık sektöründeki kurumların %70’inden fazlasının hizmet dışı kalmasıyla daha da kötüleşti. Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu'na göre, Hartum’daki ölümlerin büyük çoğunluğu, sağlık sisteminin çökmesi ve bulaşıcı hastalıkların yayılması sonucu gerçekleşti. Bu süreçte, yani savaşın başladığı ilk 15 ayda yaklaşık 61 bin kişi hayatını kaybetti.
Hartum Eyaleti'nde kolera vakaları artmaya devam ediyor ve bu durum özellikle çocuklar için ciddi bir tehdit oluşturuyor. Dünya Sağlık Örgütü beş gün önce yaptığı açıklamada bu artışın, su altyapısının zarar görmesi, nüfus hareketliliği ve temiz içme suyu eksikliği gibi nedenlere dayandığını duyurdu.
BM ortakları, Hartum’daki zaten yetersiz olan sağlık sistemine yönelik baskının daha da arttığını vurguladı. BM sözcüsü Stéphane Dujarric, UNICEF’in özellikle risk altındaki topluluklara ve su altyapısına odaklanarak koleraya karşı çok yönlü bir müdahale yürüttüğünü belirtti.
BM’ye göre bu müdahaleler arasında, su arıtımı için kimyasalların sağlanması ve 1 milyondan fazla kişiye hizmet veren El-Manara Su Tesisi'ne destek amacıyla jeneratör temini yer alıyor. Ayrıca, komşu Nil Nehri Eyaleti’nde sağlık yetkilileri son iki haftada 90’dan fazla kolera vakası ve üç ölüm bildirdi; bunların çoğu Hartum’dan kaçan kişilerle bağlantılı.
Kimyasal Silahlar – Bir İlişki Var mı?
Geçtiğimiz hafta Amerika’nın Sudan’a, kimyasal silah kullandığı gerekçesiyle yaptırım kararı almıştı. Bu yaptırımlarla ,lkedeki pek çok hastalığın kimyasal silahlar ile bağlantılı oluşu iddiaları yeniden gündeme geldi. Geçen hafta Omdurman’daki bir silah deposundan sızan duman ve tozla ilgili raporlar ortaya çıktı. Ordu yetkililerinin başkentteki hastanelerde görev yapan personelin cep telefonlarını ve iletişim araçlarını toplaması da bu şüpheleri artırdı.
Ülkede faaliyet gösteren insan yardım kuruluşunda çalışan bir yetkili, yerel El Rakoba gazetesine yaptığı açıklamada, “Omdurman ve Güney Hartum’daki vaka artışı bir kolera salgını değil, kimyasal silah atıklarından kaynaklanan zehirlenmenin doğrudan sonucudur,” dedi.
Öte yandan Sudan basınında çıkan haberlere göre, Sudan ordusu, ABD'nin Sudan’a yönelik kimyasal silah kullanımı gerekçesiyle yaptırım uygulama taahhüdüne yaklaşmasıyla, kimyasal silahları Kordofan bölgesine sevk etmeye başladı. 1999 yılında Kimyasal Silahların Yasaklanması Anlaşması’nı imzalayan Sudan, bu silahları kullanmakla suçlanıyor.
Sudan’ın İdrak gazetesi, ordunun operasyonlarında yasaklı kimyasal silahlara dayandığını ve bu silahların yoğun nüfuslu bölgelerde kullanımının insan, hayvan ve çevre açısından yıkıcı sonuçlara yol açabileceğini yazdı.
Haberde ayrıca, "Yasak" başlıklı bir el kitabı, gaz maskeleri ve yüz koruyucular içeren bir ekipmanın, destek birliklerine bağlı askerler tarafından el konulan bir kontrol odasında bulunduğu bilgisi paylaşıldı. Bu operasyon sırasında, orduya bağlı bir kimyasal silah uzmanı general ile birlikte üst ve orta rütbelerde 10’dan fazla subay da hayatını kaybetti.
Ordu Kimya Uzmanını Kaybetti
Geçtiğimiz hafta, Sudan ordusunun Kordofan'daki birlik komutanı Tümgeneral Mühendis İhab Muhammed Yusuf Tayyib, Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) ile yaşanan çatışmalarda öldürüldü. Ardından HDK, Batı ve Güney Kordofan’da stratejik öneme sahip beş bölgeyi ele geçirdi.
İhab Yusuf, İran’da eğitim almış bir kimya uzmanı ve kimyasal silahlardan sorumlu yetkiliydi. Aynı zamanda İran Devrim Muhafızları ile yakın ilişkileri olan ve radikal gruplar ile İran arasındaki silah anlaşmalarını yöneten isim olarak biliniyordu.
Ölümü büyük yankı uyandırdı ve ordu, kendisini ihanetle suçlayan Zagawa kabilesinden ortak operasyonlar komutanı Abdullah Jina’yı gözaltına aldı.
Bu gelişmelerin ardından Darfur Valisi Mini Arko Minawi, ülkede eşitlik ve adalet ilkelerinin güçlendirilmesi çağrısında bulundu. Minawi, bunun sağlanmasının, yerinden edilen insanların geri dönmesi ve onlara adil hizmet sağlanmasıyla mümkün olduğunu vurguladı.
Ayrıca, toplumun tüm kesimlerinin devlet kurumlarına dahil edilmesi gerektiğini, bu sayede sosyal adalet ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabileceğini söyledi.
Bu açıklamalar, Zagawa kökenli askerlerin, ordu ve sivil kurumlarda ikinci sınıf vatandaş muamelesi gördükleri yönündeki şikayetlerinin ardından geldi ve ordu içinde bir kriz yaşandığını ortaya koydu.
Krizle Baş Etmek İçin Girişimleri
Bu gelişmelerin ışığında, Port Sudan’da yeni atanan Başbakan Kamil İdris, Zagawa kabilesine mensup Darfur Valisi Minawi ve Sudan Kurtuluş Hareketi heyetiyle bir görüşme gerçekleştirdi.
El Rakoba gazetesine göre, taraflar Darfur’daki çatışmanın sona erdirilmesi ve özellikle El-Faşir kentinde yaşanan insani krizin ele alınması konularını masaya yatırdı.
Öte yandan hareketin sözcüsü Sadık Ali Nur, “Juba Barış Anlaşması’nın uygulanmasının ülke istikrarı açısından temel bir adım olduğu” görüşünü dile getirdi.
