Seçim öncesinde hükümetin para politikasıyla birlikte tüm bilinen doğrular rafa kaldırılmıştı. Gelinen noktada ekonomistler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) arka kapı yöntemiyle rezerv para satışını sürdürdüğünü ortaya koymuştu. Hatta eski bakan Berat Albayrak döneminde Merkez’in kuru tutmak için 128 milyar dolarlık satış yaptığı da paylaşılmıştı. Seçimlerden sonra eski hükümet yeni dönemde yine eski ekonomi yönetiminde yer alan Mehmet Şimşek ile yola devam etme kararı aldı.
Hazine ve Maliye Bakanı olan Mehmet Şimşek, eski politikalara dönüş yaparak acı reçeteyi ortaya çıkarmış aynı zamanda kuru da serbest bırakmıştı. Gelinen noktada her açıklamasında rezervlere vurgu yapan Şimşek, brüt rezervlerin artış gösterdiğini ve risk priminin düştüğünün altını çiziyordu. Son verilerle birlikte cari dengede de fazla verilmeye başlandı. Merkez Bankası verilerine göre; ekim ayında cari işlemler hesabı 186 milyon dolar fazla verdi. Piyasalar 750 milyon dolar fazla bekliyordu. Ekimde resmi rezervlerde 247 milyon dolar net artış yaşandı. Fakat sosyal medyada ekonomistler son bir haftadır, rezerv artışının nasıl olduğunu paylaşıyor. Haziran-Ekim 2023 döneminde ödemeler dengesindeki yükselişe vurgu yapan ekonomistler, bunun rezerv artışıyla sağlanmadığını iddia etti.
Konu hakkında Karar’a konuşan ekonomist İris Cibre, bu paranın tam olarak nereden girdiğini çözemediklerini ifade etti. Cibre açıklamasına şöyle devam etti:
“17 Kasım - 7 Aralık iyileşme 9.5 milyar dolar. İhracat bedeli yüzde 40 olursa benim tahminim 6 milyar olur. Altın fiyat artışı dolayısıyla 2.8 milyar. 1.21 milyar portföy girişi. Aslında portföy direkt rezerve girmez fakat Merkez Bankası sürekli müdahale ediyor. Bu para girişi ile bankalara daha az dolar satış limiti vermiştir. Kendi dolarını kullan demiştir. Böylece daha az satarak rezervi bir o kadar yükseltmiştir. 350 milyon dolar yabancı carry girişi. Bu da normalde direkt rezerve girmez fakat Merkez Bankası sürekli müdahale ediyor, bu para girişi ile bankalara daha az dolar satış limiti vermiştir, kendi dolarını kullan demiştir, böylece daha az satarak rezervi bir o kadar yükseltmiştir. 322 milyon da Reeskont dönüşü. Toplam 4.687 milyon ediyor. Kalan 4.687 milyon da İhracat bedeli dediğimiz zaman netleşiyor. Bir de 1 Aralık haftasında swaplarda 1 haftada 5 milyarlık düşüş gördük. Bilanço içinde de 5 milyarlık yükümlülük artışı var. Buradan da şu sonucu çıkarıyorum ya ülke swapı ya da ülke deposu TCMB ye yatmış. Böylece brüt rezerv de artıyor. Tesadüf bu ya nerdeyse bilanço içi yükümlülük artışı kadar.”
MERKEZ: CARİ İŞLEMLER 186 MİLYON DOLAR FAZLA VERDİ
Merkez Bankası verilerine göre; ekim ayında cari işlemler hesabı 186 milyon dolar fazla verdi. Piyasalar 750 milyon dolar fazla bekliyordu. Yıllık cari açık ekimde 50,7 milyar dolar olarak kayıtlara geçti. ‘Çekirdek açık’ olarak adlandırılan altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı ise 5 milyar 67 milyon dolar fazla verdi.
NET HATA NOKSAN DURMUYOR
Kaynağı belirsiz para giriş/çıkışını gösteren net hata noksan kaleminde 2,7 milyar dolar çıkış yaşandı. Net hata noksanda eylülde de 2,4 milyar dolar çıkış görülmüştü. Ocak-Ekim döneminde söz konusu kalem 8,1 milyar eksi yazdı. Ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı 4 milyar 866 milyon dolar olarak gerçekleşti. Ekimde hizmetler dengesi kaynaklı net girişler 6 milyar 35 milyon dolar oldu. Bu kalem altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler 4 milyar 748 milyon dolar olarak kayıtlara geçti. Birincil gelir dengesi kalemi 1 milyar 1 milyon dolar net çıkış, ikincil gelir dengesi kalemi ise 18 milyon dolar net giriş kaydetti.
1 AYDA 4.5 MİLYAR DOLAR MÜDAHALE EDİLDİ
Merkez Bankası’nın seçim öncesinde piyasalara yaptığı müdahaleler milyar dolarları aşmıştı. Fakat yeni ekonomi yönetimi açık açık artık müdahale edilmediğini her seferinde paylaşıyordu. Ekonomist İris Cibre ise müdahalelerin sürdüğünü kaydetti. Cibre “TCMB piyasaya daha düşük olmasına rağmen müdahaleye devam ediyor. Dolayısıyla, geçen ay ihracat 23 milyar dolar, yüzde 40 ihracat bedelini de eklediğimizde 9.2 milyar dolar rezerve girmeliydi. Buradan da ortaya çıkıyor. Demek ki 4.5 milyar dolar da 1 ayda yaptıkları müdahale” dedi.
‘DOĞRUDAN YATIRIM YOK EMLAK SATIŞI VAR’
Merkez’in cari dengeler hesabıyla ilgili farklı yorumlar da sosyal medya üzerinden gelmeye devam etti. Ekonomist Mustafa Sönmez “Ekim cari dengesine fazla verdiren 5 milyar dolara yaklaşan turizm dövizi. Düşük sezon ile cari açık da artacaktır. Dikkat çeken net hata noksan kaleminin 3 milyar doların eksiye dönmesi. Kayıt dışı çıkış var. Borsa yatırımcısı da çıkmış, O nedenle de rezerv arıtışı 247 milyon dolarda kalmış. Ocak-Ekim cari denge 41 milyar dolar, parlak değil. Turizm dövizi net girişi 37 milyar dolara yakın. Açığa biraz olsun derman olmuş. Seçim sonrası gelen kayıt dışı sermaye çıkmaya başlamış. 8 milyar dolar fire. Borsadaki yabancının gözü dışarıda. Doğrudan yatırım yok, emlak satışı var. Cari denge Ekim’de 186 milyon dolar fazla verdi. Fazla veren 3’üncü ay ama yine de 10 aylık açık 41 milyar dolara yakın 12 aylık tutar da 52 milyar dolara yakın. Yani, arızi bir cari fazla verme dönemi. Büyüme durunca, turizm dövizi gelince, açık da daralıyor. Cari açığa bir de yıllık bakalım: 51 milyar dolara yakın açık var. Turizm dövizi 41 milyar dolar ile teselli olmuş. Doğrudan yatırım yok gibi, hep emlak satışı. Borsaya yabancı az gelmiş, banka borçlanması yoğun. Kayıt dışı çıkış 5 milyar dolara yakın; rezervlerde de 4.6 milyar dolar azalma var” diye konuştu.
‘BU DÖNEMDE 10.7 MİLYAR DOLAR AZALMA VAR’
Eski Merkez Bankası Ekonomisti İbrahim Ünalmış “Ekim ayında 186 milyon dolarlık cari fazla verildi. Finans hesabından 2.7 milyar dolarlık giriş var. Sistem dışına 2.6 milyar dolarlık çıkış olduğu için rezervlerdeki artış 247 milyon dolar ile sınırlı kaldı. Ocak-Ekim cari açığımız 40.6 milyar dolar. Finans hesabı girişleri 38.2 milyar dolar. Sistem dışına 8 milyar dolar çıkmış görünüyor. Sonuç olarak bu dönemde döviz rezervlerimiz 10.7 milyar dolar azaldı. Sistem dışına çıkan kaynaklar olmasaydı rezervlerimizdeki azalış 2.4 milyar dolar civarında olacaktı” ifadelerini kullandı.
‘EN ÖNEMLİSİ NE HATA NOKSAN’
Ekonomist Õner Günçavdı “Ekim ayı ödemeler dengesi rakamları geldi. Ekimdeki ekonomik gelişmeler cari dengede iyileşme yaratıcı olmuş. Bu alınan tedbirlere ekonominin cevap verdiğinin göstergesi. Ama finansal hesaplardaki gelişme umut verici değil; azalma olmuş. Ama daha da önemlisi ne hata noksan. Ne dersiniz iç işleri bakanının bu mafya ve kara para ile mücadelesine ara mı vermeli?” yorumunu yaptı.
