Merkez Bankası'nın yayımladığı verilere göre, brüt rezervler 159,3 milyar dolara gerilerken, swap hariç net rezervler yeniden kritik seviyeye indi. Rezervlerdeki bozulma, dış borçlara karşı savunmasızlık riskini artırıyor.
BERFU KARGI
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) 13 Haziran 2025 tarihli rezerv verileri, piyasaların son üç ayda yaşadığı baskının ne denli ağır olduğunu gözler önüne seriyor. Eski Hazine Müsteşarı Prof. Dr. Mahfi Eğilmez’in sosyal medya hesabından paylaştığı grafik, rezerv kaybını ve uluslararası normlara göre rezerv açığını net biçimde ortaya koyuyor.
Merkez Bankası merakla beklenen faiz kararını açıkladı: TCMB, haziranı pas geçti
Eğilmez, herhangi bir yorum yapmadan yalnızca şu notla veriyi kamuoyuyla paylaştı:
“TCMB Rezervleri (13 Haziran itibarıyla) ve Guidotti-Greenspan Kuralına göre rezerv açığı:”
BRÜT REZERVLER 12 MİLYAR DOLAR GERİLEDİ
14 Mart 2025’te 171,1 milyar dolar olan TCMB brüt rezervleri, 13 Haziran itibarıyla 159,3 milyar dolara düştü. Bu iki tarih arasında 11,8 milyar dolarlık bir kayıp yaşandı. Aynı dönemde döviz rezervleri 97,1 milyar dolardan 72,7 milyar dolara gerilerken, altın rezervleri 74 milyar dolardan 86 milyar dolara çıktı.
SWAP HARİÇ NET REZERVLERDE DRAMATİK DÜŞÜŞ
Net rezervler 73,9 milyar dolardan 54,7 milyar dolara düşerken, swap hariç net rezervler iki ayda 30 milyar dolardan fazla gerileyerek 65,4 milyar dolardan 35,4 milyar dolara indi.
19 MART SONRASI PİYASA BASKISI
19 Mart 2025’te İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması sonrasında döviz piyasasında başlayan tırmanışa karşı Merkez Bankası’nın 60 milyar doları aşkın döviz müdahalesi yaptığı belirtilmişti. Haziran ayına gelindiğinde rezervlerdeki sert düşüş, bu müdahalelerin maliyetini gözler önüne seriyor.
GUİDOTTİ-GREENSPAN KURALINA GÖRE REZERV AÇIĞI BÜYÜYOR
Kısa vadeli dış borç stoku 222,8 milyar dolar seviyesindeyken, bu yükümlülüğü karşılaması gereken rezervlerde ciddi açık oluştu. Eğilmez’in grafiğine göre:
- Brüt rezervlere göre açık: -63,5 milyar dolar
- Net rezervlere göre açık: -168,1 milyar dolar
- Swap hariç net rezervlere göre açık: -187,4 milyar dolar
Bu veriler, Türkiye’nin kısa vadeli döviz borcunu karşılayabilecek rezerv tamponundan oldukça uzak olduğunu gösteriyor.
GUİDOTTİ-GREENSPAN KURALI NEDEN ÖNEMLİ?
Guidotti-Greenspan Kuralı, gelişmekte olan ülkelerin kısa vadeli dış borçları kadar döviz rezervi bulundurması gerektiğini savunan bir finansal güvenlik ilkesidir. 1990’larda Arjantin Merkez Bankası Başkanı Pablo Guidotti ile dönemin ABD Hazine Bakanlığı Müsteşarı Alan Greenspan tarafından geliştirilen bu ilke, özellikle sermaye hareketlerinin serbest olduğu ülkelerde krizlere karşı tampon oluşturmak için önerilir.
Kural, şu temel mantığa dayanır:
“Bir ülke, tüm kısa vadeli dış yükümlülüklerini bir yıl içinde karşılayabilecek kadar rezerv tutmalıdır.”
Merkez Bankası’nın rezervlerine savaş gölgesi: Tek bir günde rekor düşüş
TÜRKİYE AÇISINDAN NE ANLAMA GELİYOR?
Bu kurala göre Türkiye'nin, 13 Haziran 2025 itibarıyla 222,8 milyar dolarlık vadesi 1 yılın altında olan dış borcunu karşılayabilmek için en az bu kadar brüt rezerv tutması gerekirken, Merkez Bankası'nın brüt rezervi yalnızca 159,3 milyar dolar seviyesinde. Swap hariç net rezervler açısından bakıldığında ise açık -187,4 milyar dolar gibi oldukça çarpıcı bir seviyeye ulaşmış durumda.
Bu, Türkiye’nin dış şoklara, ani sermaye çıkışlarına veya kur krizlerine karşı savunmasız olduğunu gösterir. Ekonomistler bu göstergenin yatırımcı güveni açısından kritik olduğunu, kredi notu değerlendirmelerinde ve piyasa risk analizlerinde yakından izlendiğini vurguluyor.
YAPISAL GÜVEN EKSİKLİĞİ REZERVİ ERİTİYOR
Ekonomistler, Merkez Bankası’nın döviz satışlarına dayalı kısa vadeli müdahalelerinin rezervleri hızla tükettiğine ve yapısal güven ortamının eksikliğinin bu süreci derinleştirdiğine dikkat çekiyor. Özellikle hukukun üstünlüğüne ilişkin yaşanan sorunların ve siyasi gerilimlerin, yatırımcı güveni üzerindeki baskıyı artırdığı belirtiliyor.