Türkiye’nin bu küresel sınavdaki en sonlardaki sırası hiç değişmemektedir. Binaenaleyh YKS sistemi akademik bakımdan zeki gençlerimizin kapasitesini düşürmekle kalmıyor, içlerindeki hayat neşesini, merakını, girişimciliğini ve yaratıcılığını öldürüyor. Bu sistem ortaöğretimde sanat, spor, kültür ve sosyal kulüp alanlarında beceri kazanımını engelliyor.
Türkiye’de bir gencin makbul bir bölüme veya üniversiteye yerleşmesi büyük ölçüde YKS gibi eleme sınavlarından alacağı puana bağlıdır. YKS sınavı maalesef bilmeyi ve öğrenmeyi değil, ezberlemeyi ölçmektedir. Ama enformasyona (malumata) kolayca ulaşıldığı çağımızda ezberlemenin değeri kalmamıştır. Artık malumatı bilgiye, bilgiyi teknolojiye, teknolojiyi ise ekonomiye dönüştürmek önemlidir. Bunlar ezberleme becerisi ile edinilemez. Mümtaz Turhan, yurt dışı eğitim tecrübesine dayanarak Türk eğitim sisteminin sırf malumat yüklediğini, muhakeme etmeyi ise kazandırmadığını 1940’lı yıllarda acıklı bir şekilde tespit etmişti. Aynı tespit çok daha önce, II. Meşrutiyet döneminde, eğitimle ilgili hazırlanan bir raporda da yapılmıştı. YKS sınavı bu ezber geleneğinin halen devam ettiğini göstermektedir.
Bu ezber ölçen sınav sistemi yüzünden çocuklarımız analitik düşünmeyi, problem çözmeyi, benlik bilinci geliştirmeyi, girişimciliği ve demokrasi kültürünü kazanamıyor. Ezberciliğin sebebi zamana bağlı, kapalı uçlu test sorularıdır. Soruların fen ve matematik türünden olması bu yargıyı değiştirmemektedir. YKS sınavının mesleki eğilim ve yeteneği belirlediği doğru değildir. Çünkü Eğilim / yetenek testlerine önceden hazırlanılmaz, soruların nasıl cevaplanacağı önceden kurgulanmaz ve kimseyle yarışılmaz.
YKS sınavı adayların düşünme / muhakeme etme becerisini ölçmüyor. Çünkü muhakemeye başvuran aday kalan soruları çözme enerjisini erkenden kaybediyor, rakiplerine karşı dezavantajlı konuma düşüyor. Ya da soruların tümünü çözecek zamanı yitiriyor. Ezcümle bu sistemde makbul bir bölüm ve üniversite kazanmanın püf noktası soruları en az kafa yorarak cevaplamaktır.
Başarılı aday sosyal bilimlerde doğrudan malumatın kendisini, fen bilimlerinde ise soru çözme kalıplarını ezberleyerek sınavlara hazırlanıyor. Her gün yüzlerce test çözüyor. Zamana karşı yarışmayı öğreniyor. İlk 10 bine giren öğrenciyi 100 bine giren öğrenciden ayıran fark daha fazla soruyu doğru cevaplaması değil, her soruyu birkaç saniye daha hızlı çözmesidir. Birkaç saniyelik fark ise akademik yetenekten geldiği kadar adayların psikolojilerinden, soruların çalışılan konulardan ve aşina olunan soru kalıplarından çıkmasından kaynaklanıyor.
YKS sınavı üstün yetenekliler dahil olmak üzere bütün çocukları ezberlemeyi ve düşünmemeyi öğretiyor. Hatta bu sınavın asıl mağdurları üstün yetenekli çocuklardır. Bu sınav özellikle akademik yeteneğin düşmanıdır. Nitekim OECD’nin yaptığı PISA sınavlarında Türkiye’den katılan en yetenekli gençler diğer ülkelerden katılan yetenekli gençlerin arkasına düşmektedir. Türkiye’nin bu küresel sınavdaki en sonlardaki sırası hiç değişmemektedir. Binaenaleyh YKS sistemi akademik bakımdan zeki gençlerimizin kapasitesini düşürmekle kalmıyor, içlerindeki hayat neşesini, merakını, girişimciliğini ve yaratıcılığını öldürüyor. Bu sistem ortaöğretimde sanat, spor, kültür ve sosyal kulüp alanlarında beceri kazanımını engelliyor.
Bu sınav pedagojik bir konu olmanın ötesinde bir sistem sorunudur. Aslında her şeye doğrudan veya dolaylı olarak devletin müdahil olduğu bir siyasal yapıyla ve her ilişkiyi istibdadın şekillendirdiği bir siyasal kültürle işlevsel bütünleşme içindedir. Sistemin liyakatli değil itaatkar, kurallı ve ahlaklı değil sadakatli insan yetiştirme misyonuyla uyumludur. Binaenaleyh bu sistemin iki başarısından bahsedilebilir.
Birincisi YKS sınavı bilgiyi ölçmede değil ama elemede oldukça etkilidir. Bütün muzır etkilerine rağmen makbul bir bölüm ve üniversiteye girmeye yarayan bu yarış herkese açık, objektif ve şeffaf bir şekilde yürütülmektedir. Adaylar sınav skorlarına göre yansız bir şekilde yüksek öğretim kurumlarına yerleştirilmektedir. Batılı ülkelerdeki gibi seçme ve yerleştirme yetkisi tek tek üniversite yönetimlerine bırakılsa makbul bölüm ve üniversitelerin tümüne güçlü ve nüfuzlu aile çocukları yerleşecektir. Medeni ülkelerin mafyası bile bu yozlaşmış üçüncü dünya ülke elitlerinden daha ahlaklı ve ilkelidir. Allah ıslah etsin.
Bu sınav sisteminin ikinci faydası ise alt tabakadan üst tabakaya geçişkenliğe yaramasıdır. Böylelikle sosyal adalete katkı yapmaktadır. Şöyle ki gayretli, yetenekli, motive olmuş alt sosyo-ekonomik tabakadan çocuklar elit aile çocuklarının önüne geçmektedir. Mesela TIP gibi bölümleri, Boğaziçi, ODTÜ ve İTÜ gibi üniversiteleri kazananlar ekseriyetle alt tabakanın üstü ile orta tabakanın altından gelen gençlerden oluşmaktadır. Bu bölüm ve üniversiteleri kazanan gençler aileleriyle birlikte üst tabakalara yükselmektedir. Ama makbul ve işlevsel bölümleri kazanamayan ve sayısı milyonu aşan gençler için aynı olumlu değerlendirmeyi yapamayacağım. Bu milyonlar keşke bir meslek lisesinde okuyup, bunu bir yüksek okulla taçlandırabilselerdi. Bu onlar ve toplum için çok daha iyi olurdu. Bu eleme sınavlarının Türkiye’ye attığı en büyük kazık meslek liselerini ve meslek edinmeyi değersizleştirmiş olmasıdır.
PROF. DR. İSHAK TORUN KİMDİR
Prof. Dr. İshak Torun, Bolu İzzet Baysal Üniversitesi Kamu Yönetimi öğretim üyesidir.
