Kırım-Tatar Milli Meclisi Almanya Temsilcisi Ahmet Özay, Ukrayna’da Nazi işgali döneminde Dinamo Kiev’li futbolcuların yaşamına mal olan vahşeti kaleme alıyor.
AHMET ÖZAY
Batı ve Doğu arasındaki güç mücadelesi Ukrayna’nın ovalarını yüzyıllardır kana boyamış. Bu yeşil ülkenin, güzel insanlarının kaderi kâh gamalı haç ile kızıl yıldız arasında, kâh Brüksel ile Moskova arasında yazılmış. Ekranlarımızda madalyaları ile ülkelerinin gururu olan, mavi-sarı renklerle bezeli sporcuların çoğu bugün ülke savunması için silah kuşanmış durumda. Ukrayna savaşın üçüncü haftasında ülkeleri için toprağa düşen birçok milli sporcunun yasını tutuyor. Ukrayna’nın iftihar ettiği güzide oyuncular, ülkelerinin bağımsızlığı için ölüm karşısında geçmişte olduğu gibi bugün de gözünü budaktan esirgemiyor. İşte size Nazi Almanya’sı işgali döneminde ülkeleri için can veren Dinamo Kiev’li ‘Ölü Onbir’in öyküsü...
Sevchenko, Metalist Kharkov, Mircea Lucescu, Shakhtar Donetsk, Dinamo Kiev ve nice ekran yüzleri… İklim koşulları nedeniyle, bize göre erken başlayan Ukrayna ligi şu günlerde acaba ne durumda? Çim sahaların yıldızları acaba neredeler? Maçlar yapıldı mı? Ukrayna ligi ne zaman başlar? Böylesi bir lig var mı?
Bu duygularla, gözlerimiz fikstürde ve puan durumunda. Son maç, 18’inci hafta karşılaşmalarında 12 Aralık 2022 günü oynanmış Ukrayna Ligi’nde. Sonra… 19’uncu hafta, 20’nci hafta derken her hafta ertelenmiş. Eğer Ukrayna işgal edilmemiş olsaydı bu hafta sonu Kiev’de Dinamo Kiev-Metalist Kharkov maçının oynanması gerekiyordu. Lucescu’nun Kiev’i, bombardıman altında yerle bir olan Kharkov’u Kiev Olimpiyat Stadyumu’nda misafir edecekti. Lakin olmadı…
İşgal öncesinde, Olimpiyat Stadyumu tribünlere hakim sarı-lacivert renk benzerliğinin haricinde, son dönemdeki etkisiz futboluyla Kiev biraz bizim Fenerbahçe’yi anımsatıyor.
Dinamo Kiev bir futbol takımı olsa da aynı zamanda Ukrayna vatanperverliğinin ve bağımsızlık idealinin de sembolü. Kulübün renkleri mavi-beyaz olsa da Ukrayna bayrağının renkleri ‘sarı-lacivert’ her zaman Kiev Stadyumu ‘Olimpiska’ya hakim renklerdi.
SOĞANLIK MAHALLESİ
Dinamo Kiev’in diğer bir adı da ‘Ölü Onbir’. Takıma ‘Ölü Onbir’ denmesinin sebebi sahadaki sergilediği zevksiz futbol ile alakalı değil. ‘Ölü Onbir’ ismi bundan tam 80 yıl önce kazandığı bir maç sonrası, galip 11’in elemli yazgısıyla alakalı.
Yıl 1942, 9 Ağustos... Ukrayna’yı işgal eden Alman Ordusu futbol karmaları Ukrayna takımlarıyla bir dizi ‘dostluk müsabakası’ düzenler. Bu karşılaşmaların çoğunda Almanlar Ukrayna karmalarına yenilir. Bunun üzerine işgalciler beşinci bir dostluk maçı düzenler. Oyunun kuralları belki de sonucu Almanlar tarafından belirlenmiştir. Aynı, bugün Rusya’nın Ukrayna’ya teslimiyet ön gören bir müzakere masası sunmuş olması gibi…
9 Ağustos 1942 günü Dinamo Kiev ağırlıklı karma, Alman Hava Kuvvetleri mensuplarının yenilmez kabul edilen ‘Flakelf’ isimli ‘Uçaksavar Karmasıyla’ Kiev’in ‘Lukyavinska’ yani Türkçesiyle Soğanlık Mahallesi’ndeki ‘Zenith’ futbol sahasında karşılaşır. Lukyaviska bugün Kiev’in Kuzey doğusunda yer alan şehrin en eski ve eşraf mahallelerinden biri. En eski şoselerinden birisi ‘Tatarka’. Bu nedenle Soğanlık Mahallesi’nin Tatarlar tarafından kurulan şehrin en eski semtlerinden biri olduğuna inanılır. Soğanlık metrosundan çıkıldığında az ilerde sizi Sovyet’lerden kalma galaktik bir mimariye sahip sina merkezi karşılar. Mahallenin belki en yeni binası burasıdır. O da inşa edileli bir 40 yıl olmuştur. Her yıl tarihte bir gecede 35 bin Yahudi ve 25 bin Ukrayna milliyetçisinin öldürüldüğü en büyük soykırım olan Babi Yar katliamı anma yürüyüşü bu sinemanın önünde başlar. Soğanlık’tan Babi Yabi Yar’a herkes elinde minik bir çakıl taşıyla yürür. Babi Yar, Kiev’in Tatarka, Kağanlık, Tarkanov Adası, Buzluk ve Maidan gibi Kıpçak Türkçesi yer adlarından biri. Bu taşı toplum mezarların bulunduğu ormana bırakır. Sinema merkezinin önünden sağa kıvrıldığınızda ise bir tümseğe dayalı top sahası Start Stadyumu’na ulaşırsınız.
ALMAN USULÜ HESAPLAŞMA
Soğanlık’ta o gün ismi Zenith olan top sahasında yapılan yapılan karşılaşmaya işgalci Almanlar iddialı başlar. Sonucu belli bir maç oynanır. Ukraynalılar şu veya bu şekilde yenileceklerdir. Lakin, öyle olmaz. Kiev’li oyuncular Alman Ordu Karmasını 5-3 mağlup ederler. Yenilgiyi hazmedemeyen işgalciler maçtan sonra tutuklama dalgası başlatırlar. Bu maçın kefareti olarak Nikolai Trusevych, Mikhail Svyridovskiy, Nikolai Korotkykh, Oleksiy Klymenko, Fedir Tyutchev, Mikhail Putistin, Ivan Kuzmenko, Makar Honcharenko’dan oluşan 8 Dinamo Kiev’li oyuncu hapse atılır. Kiev’den Vladimir Balakin, Vasyl Sukharev und Mikhail Melnyk de Gestapo tarafından tutuklanan oyuncular arasındadır. Nikolai Korotkykh işkenceyle öldürülür, 7 oyuncu ise Syrez Toplama Kampı’na kapatılır. Hayatta kalan Ivan Kuzmenko, Oleksey Klymenko ve kaleci Nikolai Trusevich gibi oyuncular da 1943 Şubat ayında toplama kampında öldürülürler. Dostluk maçı olarak öngörülen müsabaka artık bir intikam çılgınlığına dönmüştür.
ÖLÜM MAÇI
Alman Hava Kuvvetlerine karşı ‘Ölüm maçına’ çıkan, onları yenen ’Ölü Onbir’in futbol zaferi tarihte benzeri görülmeyen ‘Alman Usulü’ bir hesaplaşma ile tamamlanır.
Bugün öldürülen futbolcular şehirde kurulan üç anıt ile ebedileşir. Dinamo Kiev’li oyuncuların ölüm maçı ‘Two Half Times in Hell’ (Macar) , ‘Escape to Victory’ (Amerikan) ve ‘Match’ (Rus) filmleriyle de ölümsüzleştirilir.
İkinci Dünya Savaşı’nda Almanların işlediği katliamın üzerinden tam 80 yıl geçti. Lakin ne Ukrayna’nın ne Kiev’in ne de Lukyavinska Soğanlık semtinin kaderi değişmedi. Lukyavinska sakinleri bundan 80 yıl önce binlerce kilometre uzaktan gelen Alman işgalciler tarafından yataklarından kaldırılarak, başarıları nedeniyle evlerinin önünde kurşuna dizildi. Lukyaviska bu kez Rus işgalcilerin hedefinde.
Şehrin fakir ve Yahudilerin topluca kıyıldığı Babi Yar Ormanı’na komşu semt, Lukyavinska’nın, Tatarka Sokağı’nın fakir fukara evleri, mahallenin küçük pazar yeri Rus füzeleriyle vuruldu. Her akşam yaşlı ve masum insanların üç beş elmasını, havucunu, soğanını, turşusunu taşlar üzerine serip ekmek parası çıkardığı metro girişindeki pazar yeri tarumar oldu.
Dün Alman işgal güçlerinin yaptığını bugün Rusya yapıyor. Sadece bahaneler farklı. Değişmeyen Ukrayna’nın güzel insanlarının, Kiev’in, Soğanlık Mahallesi’nin ve Ukraynalı sporcuların elemli kaderi.
