HÜSEYİN İSTEMİL
Ukrayna savaşı dolayısıyla canlanan Rus tehdidi ve Trump’ın Avrupa savunmasına ilişkin politika değişikliği Brüksel’i askeri alanda yeni arayışlara yöneltti. 2030’da devreye sokmayı planladığı Avrupa Güvenlik Eylemi’ni bu yıl 29 Mayıs’ta yürürlüğe koydu. Avrupa ülkelerinin yeni savunma sistemine Türkiye’nin de dahil olmasına yönelik girişimleri ise Yunanistan’ı rahatsız etti. ‘Avrupa NATO’sunun savunma finansman alt yapısını oluşturacağı belirtilen SAFE mekanizmasında Türkiye’ye yer verilmesine karşı Atina veto tehdidinde bulundu.
BERLİN’DEN ART ARDA ZİYARET
ABD'nin güvenilir bir müttefik olmadığı algısı, Rusya'nın Avrupa'ya yönelik tehditleri Avrupa'nın kendi NATO'sunu oluşturma arayışını tekrar canlandırdı. Yeni güvenlik yapısını oluşturacak 150 milyar euro bütçeli SAFE programında Türkiye'nin yer almasına Brüksel sıcak bakarken, Yunanistan’ın veto tehdidine karşı Almanya harekete geçti. Ankara'nın 40 adet Eurofighter savaş uçağı talebi için müzakere süreci başlatıldı, Atina ziyaretini erteleyen Almanya Dışişleri Bakanı Ankara'yı ziyaret etti. Şansölye Merz’in de ay sonunda Türkiye'de olması bekleniyor.
TÜRKİYE 12 MİL’E KARŞI KARARLI
vrupa’dan Türkiye’nin SAFE programında yer almasına dair ‘olumlu’ mesajlar gelmesi, Yunanistan’da tedirginlik yarattı. Atina, Türkiye’nin SAFE’de yer alabilmesi yönünde olumlu oy kullanmak için karasularını 12 mile çıkarmasına yönelik ‘casus belli’ (savaş sebebi) kararının kaldırılmasını şart koştu. Türkiye’nin masaya dahi gelmesinin söz konusu olmadığını belirttiği talep AB’de de ciddiye alınmadı. Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul’un Türkiye’ye gerçekleştirdiği ziyareti Yunan basını ‘Ulusal bir fiyasko’ olarak tanımladı.
EUROFİGHTER’A NATO ŞARTI
Türkiye’nin Avrupa yapımı Eurofighter savaş uçağı satın alma talebine ilişkin düğüm çözülme yoluna girdi. Proje ortaklarından Almanya, Türkiye 40 adet Eurofighter savaş uçağı satışı için müzakerelere başlanacağını açıkladı.
Uçakların ‘NATO çerçevesinde ortak savunma amacıyla kullanılması’ şartıyla satılacağı ileri sürüldü. Almanya Dışişleri Bakanı Wadephul’un dün Ankara’da Türk mevkidaşı Fidan’la görüşmesinde konuya ilişkin pürüzlerin değerlendirildiği belirtildi.
BRÜKSEL-BERLİN HATTINDA ‘CASUS BELLİ’ DİPLOMASİSİ
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması ve ABD Başkanı Trump’ın Kıta Avrupa’sının savunmasına ilişkin politika değişikliği işareti vermesi Brüksel’e askeri konuda adım attırdı. 2030’da devreye sokmayı planladığı Avrupa Güvenlik Eylemi’ni (SAFE) erken faaliyete geçirerek 29 Mayıs’ta yürürlüğe koydu. 150 milyar Euro’luk savunma sistemine Ankara da dahil olmak için talepte bulundu. Başta Almanya olmak üzere Avrupa ülkeleri de NATO’nun en büyük ülkelerinden olan Türkiye’nin de dahil olmasına yeşil ışık yaktı. Ancak bu olumlu gelişme Yunanistan ile Güney Kıbrıs’ın vetosuna takıldı. Vetosunu kaldırmak için şart koşan Atina Türkiye’nin Ege’de Yunanistan’ın kara suları sınırını 6 milden 12’ye çıkarımasını engellemek için 1995’te TBMM’de aldığı ‘Cusus Belli’ (savaş sebebi) kararını kaldırmasını istedi. Berlin başta olmak üzere Birlik ülkeleri şartlı veto krizini aşmak için Ankara ile diplomasi trafiği başlattı. Atina üzerinde baskı kurmak için çalışma başlattı.
NATO DA BRÜKSEL DE BASKI YAPIYOR: To Vima gazetesinin haberine göre geçtiğimiz pazartesi günü Almanya Dışişleri Bakanı’nın Atina ziyaretinin Trump’ın Şarm El-Şeyh’de düzenlediği Barış Zirvesi nedeniyle ertelenmiş olması, Berlin’in Atina üzerindeki baskısını azaltmadı. Almanya, Yunanistan’dan Türkiye’nin Avrupa savunma özerkliği girişiminin ilk adımı olarak görülen SAFE programına katılımına karşı vetolarını gevşetmesini talep etmeye devam ediyor. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte de Avrupa Siyasi Topluluğu Zirvesi sırasında Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ile ile bir görüşme yaptı. Başbakan, Türkiye’nin Avrupa kaynaklarına erişimi konusunda, ‘Casus Belli’ tehdidi devam ettiği sürece Atina’nın onay vermeyeceğini yineledi ve görüşmelere ‘gri bölgeler’ meselesini de ekledi. Bu durum, Yunanistan açısından geri adım atmayı zorlaştırıyor.
TÜRKİYE’NİN GERİ ADIMI ZOR BİR İHTİMAL: Yunanistan hükümeti, Türkiye ile yapılacak ikili bir anlaşmada 27 ülkenin oy birliğinin gerektiğini savunuyor ve ‘Casus Belli’ tehdidi devam ettiği sürece veto hakkını kullanacağını net şekilde ortaya koyuyor. Ancak Türkiye’nin de 1995 tarihli TBMM’de aldığı ‘Caus Belli’ kararını iptal etmesi mümkün görünmüyor. Veto silahına sarılan Atina da hem Avrupa’nın güçlü ülkelerinin baskısı hem de Ankara’nın bölgede artan etkisi nedeniyle kritik bir diplomatik sınavla karşı karşıya. Türkiye’nin Avrupa savunma mekanizmasına dahil edilmesi, işbirliği ve şirket anlaşmalarıyla dolaylı olarak güvence altına alınmış durumda. Leonardo ve Piaggio gibi İtalyan şirketleri ve İspanya ile yapılan ikili işbirlikleri, Ankara’nın konumunu güçlendirdi. SAFE programı çerçevesinde herhangi bir üçüncü ülkenin sermayeye erişimi için anlaşma imzalanması gerekmiyor; bu da Atina’nın çözmesi gereken diplomatik denklemi daha da karmaşık hale getiriyor.
Ancak diplomatik kaynaklar, Yunanistan’ın bu talebini ‘stratejik bir hata’ olarak değerlendiriyor. Kiryakos Miçotakis hükümetini destekleyen ‘To Vima’ gazetesi, Yunanistan Başbakanı’nın Türkiye konusunda köşeye sıkışmaya başlandığını ifade etti. Gazetenin analizinde, özellikle Almanya’nın, savunma sanayinde yükselen oyuncu olan Türkiye’yi SAFE’e dahil etmenin Avrupa güvenlik ve savunma mimarisi için önem teşkil ettiğini savunduğu hatırlatılırken, Atina’nın bu konuda ‘seçim kaygılarıyla’ hareket ettiği belirtiliyor.
BERLİN: İŞ BİRLİĞİNİ GÜÇLENDİRMEK İSTİYORUZ: Öte yandan Atina ziyaretini erteleyip rotayı Türkiye’ye kıran Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul’un da bu konuda Ankara’da diplomasi trafiği yürüttüğü belirtildi. Ankara’ya gelmeden önce açıklamalarda bulunan Wadephul “Avrupa Birliği (AB) ile Türkiye arasındaki iş birliğini de güçlendirmek istiyoruz. Ankara’daki görüşmelerimde, bunun için Türkiye’nin hangi siyasi gelişmeleri ve kararları alması gerektiği konusu da ele alınacak” ifadelerini kullandı ve ekledi: “Jeostratejik durum göz önüne alındığında AB ile Türkiye arasındaki iş birliğini de güçlendirmek istiyoruz. Ankara’daki görüşmelerimde, bunun için Türkiye’nin hangi siyasi gelişmeleri ve kararları alması gerektiği konusu da ele alınacak.” Ankara’nın 40 adet Eurofighter savaş uçağı talebi için müzakere süreci başlatıldı, Atina ziyaretini erteleyen Almanya Dışişleri Bakanı Şansölye Merz’in de ay sonunda Türkiye’ye yapacağı ziyaret için de temaslarda bulundu.
AVRUPA SAVUNMASINDA BAĞIMSIZLIK ADIMI
SAFE Avrupa’nın savunması için bağımsızlık hamlesi olarak görülüyor. 5 yıl öne çekilen programa göre AB ülkeleri, Ukrayna, (Avrupa Ekonomik Bölgesi’ne dahil) Norveç, Lihtenştayn ile İzlanda, 150 milyar avroya kadar kredi kullanarak ortak tedariklere katılabilecek. Bu ülkeler, aynı zamanda birbirlerinin endüstrilerinden de ortak satın alımlar yapabilecek. AB’ye aday ülkeler ve İngiltere gibi AB ile anlaşma imzalayan ülkeler de ortak tedariklere katılabilecek ancak imal edilecek bir savunma ürününün bileşenlerinin toplam değerinin yüzde 65’i ‘Avrupa içinden’ (AB ülkeleri, Ukrayna, Norveç, Lihtenştayn ve İzlanda) gelmek zorunda olacak.
