İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) İstanbul Temsilciliği, 26 Haziran İşkenceye Karşı Mücadele ve İşkence Görenlerle Dayanışma Günü kapsamında İstanbul Arnavutköy’deki Geri Gönderme Merkezi (GGM) önünde ortak bir basın açıklaması yaptı. Açıklamada, göçmenlere yönelik hak ihlalleri ve kötü muameleye dikkat çekilerek geri gönderme merkezlerinin kapatılması çağrısında bulunuldu.
Açıklamaya göre, resmi verilere göre Türkiye genelinde 23 ilde 27 geri gönderme merkezi bulunuyor ve bu merkezlerin toplam kapasitesi yaklaşık 21 bin kişi. 2024 yılının yalnızca ilk sekiz ayında 126 bin 766 göçmenin büyük kısmı bu merkezlere sevk edildi. Açıklamada, “Mahkeme kararı olmadan alıkonulan göçmenlerin hukuki yardım, tercüman desteği, sağlık hizmeti ve temel insani koşullardan yoksun bırakıldığı” vurgulandı.
'İHLALLER YAYGIN VE YAPISAL'
İHD’ye 2024 yılı başından bu yana yapılan 148 bireysel başvuru ve TİHV’e başvuran mültecilerin beyanları da açıklamada yer aldı. Bu başvuruların, “bu ihlallerin ne denli yaygın ve yapısal olduğunun göstergesi” olduğu ifade edildi.
Hak örgütleri, geri gönderme merkezlerinin Avrupa Birliği (AB) tarafından finanse edildiğini hatırlatarak, “Son derece denetimsiz bir konumda olan bu kapatılma mekânlarının yani GGM’lerin inşası ve işleyişi, Avrupa Birliği tarafından sağlanan ekonomik katkılarla mümkün kılınmaktadır” dedi. Açıklamada, şimdiye dek bu merkezlere yaklaşık 213 milyon Euro düzeyinde destek sağlandığına dikkat çekildi. “Bu merkezlerde yaşanan ağır hak ihlallerine dair şeffaf, bağımsız ve düzenli bir denetim mekanizmasının kurulmaması ciddi bir sorundur” denildi.
İHD VE TİHV’İN TALEPLERİ ARASINDA ŞUNLAR ÖNE ÇIKTI:
“Tüm Geri Gönderme Merkezleri kapatılmalı, insan onuruna dayalı, koruma temelli ve hak odaklı alternatif mekanizmalar geliştirilmelidir. Mevcut merkezler, bağımsızlığından şüphe duyulmayan insan hakları mekanizmaları ile insan hakları örgütlerinin etkin denetimine derhal açılmalı; bu alanlara sivil toplum kuruluşlarının, baroların ve uluslararası insan hakları mekanizmalarının düzenli ve engelsiz erişimi sağlanmalıdır.
Çocuklar, engelliler, LGBTİ+ bireyler ve kronik hastalar GGM’lerde tutulmamalı, koruma temelli çözümler sunulmalıdır. GGM’lerin kent yaşamından izole edilerek konumlandırılmasına son verilmeli, erişim koşulları insan hakları standartlarına uygun olmalıdır.
Avrupa Birliği tarafından sağlanan ekonomik katkılar, insan hakları kriterleri doğrultusunda izlenmeli; bu merkezlerde yaşanan ihlaller karşısında uluslararası şeffaflık ve denetim yükümlülüğü yerine getirilmelidir. Cenevre Sözleşmesi’ndeki coğrafi çekince kaldırılmalı, mültecilik evrensel bir hak olarak tanınmalıdır.
İşkence, kötü muamele ve insanlık dışı uygulamalarla ilgili tüm başvurular... BM İşkenceye Karşı Komite’nin 14 Ağustos 2024 tarihli tavsiyelerine uygun olarak... hızlı, tarafsız, bağımsız ve etkili şekilde incelenmesini, suçlu bulunanların cezalandırılmasını ve mağdurlara uygun giderim sağlanmasını güvence altına almalıdır.”
Son olarak hak örgütleri, geri gönderme merkezlerinde tutulan göçmenlerin temel yaşam haklarına erişiminin sağlanması gerektiğini belirtti:
“GGM’lerde tutulanların sağlık, gıda, barınma ve iletişim ihtiyaçları insan onuruna uygun şekilde karşılanmalıdır.”
Açıklama, “İşkencesiz, kapatmaya dayalı olmayan ve insan onurunu esas alan bir göç rejimi mümkündür” vurgusuyla son buldu.
