Diyarbakır'ın Kulp ilçesine bağlı İnkaya Mahallesi'nde yürütülen arkeolojik kazılar, bölgenin tarihine ışık tutuyor. 2021 yılında bulunan bronz bir haçın ardından başlatılan çalışmalar, Bizans dönemine ait olduğu düşünülen bir kilisenin aslında Roma İmparatorluğu dönemine kadar uzandığını ortaya çıkardı. Bu yıl 17 uzman ve 30 işçiden oluşan bir ekiple devam eden kazılarda bugüne kadar 124 mezar ve çok sayıda tarihi eser bulundu. Keşfedilen yeni sikke, kilisenin tarihini 1500 yıldan 1700 yıla çekti.
BİR SİKKE TARİHİ DEĞİŞTİRDİ
Diyarbakır Müze Müdürlüğü tarafından 2021 yılında başlatılan kazı çalışmaları, bölgenin tarihi dokusunu yeniden şekillendiriyor. Daha önce Bizans İmparatoru I. Anastasius dönemine ait olduğu değerlendirilen bir sikke sayesinde kilisenin yaklaşık 1500 yıllık olduğu düşünülüyordu. Ancak kazılarda bulunan yeni bir sikke, bu tarihi 200 yıl daha geriye götürdü. Roma İmparatoru II. Konstantius dönemine ait olduğu belirlenen bu sikke, kilisenin 337-361 yılları arasında inşa edildiğini gösteriyor.
Diyarbakır Müze Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, bu buluşun önemini şu sözlerle açıkladı: "Daha önce 1500 yıllık olduğunu varsaydığımız kilisenin, yeni sikke bulgusuyla birlikte yaklaşık 1700 yıllık olduğunu tahmin ediyoruz. Kazılarla süreç içerisinde bu tarih daha da geriye gidebilir." Gizligöl, buluntulara göre bölgede Roma Dönemi'nde bir yerleşim alanı kurulduğunu ve kilisenin de o dönemde inşa edildiğini düşündüklerini belirtti.
YÜZLERCE YILLIK MEZARLAR ORTAYA ÇIKTI
Kazı çalışmaları sırasında sadece kilise kalıntıları değil, aynı zamanda yüzlerce yıllık mezarlar da gün yüzüne çıkarıldı. Ekipler, şu ana kadar 124 mezarda toplamda 170 bireyin iskeletine ulaştı. Müjdat Gizligöl, mezarların kilisenin tahrip olmasından sonra etrafının ve içinin mezarlık olarak kullanıldığını gösterdiğini söyledi. Bulunan iskeletlerin bebek, çocuk, kadın ve erkeklere ait olduğunu belirten Gizligöl, "Dağınık, izole ve taş sandukalara gömülenlerin yanı sıra oldukça tahrip olmuş bir lahit mezar da bulundu" dedi.
BİZANS İMPARATORLUĞU'NUN DOĞUSUNDAKİ VARLIĞI KANITLANDI
Bu önemli kazılar sadece kilisenin yaşını değiştirmekle kalmadı, aynı zamanda Bizans İmparatorluğu'nun Fırat'ın doğusundaki varlığına dair de yeni bilgiler sundu. Müjdat Gizligöl, "Bizans İmparatorluğu'nun Fırat'ın doğusuna kadar geldiğini bilmiyorduk. Hem buradaki kilisenin varlığı hem de buluntular bize Bizans İmparatorluğu'nun Fırat'ın ötesinde de var olduğunu, burada uzun yıllar kaldığını, gelişkin bir medeniyet meydana getirdiğini göstermesi bakımından önemli" ifadelerini kullandı.
Kazıların devam etmesiyle birlikte kilisenin planının da yaklaşık olarak ortaya çıktığı belirtiliyor. Ekipler şu an kilisenin temelini ve duvarlarını tamamen ortaya çıkarmak için yoğun bir şekilde çalışıyor. Kulp'ta toprağın altında yatan bu sırlar, bölgenin ve hatta tüm Anadolu'nun tarihi haritasını yeniden çizmeye aday.
