İstanbul'un kurtuluş tarihi her yıl 6 Ekim günü coşkuyla kutlanıyor. Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'u 4 yıl 10 ay 23 gün boyunca işgal altında tutan İtilaf Kuvvetleri, Mustafa Kemal Atatürk'ün öncülüğündeki Büyük Millet Meclisi Hükümeti'nin Lozan Barış Anlaşması'nı imzalamasının ardından kenti terk etti. İşte, 6 Ekim 1923 İstanbul'un Kurtuluşu'nda yaşananlar...
Osmanlı İmapartorluğu'nun Sevr Anlaşması ile 13 Kasım 1918 günü İngilizler'e teslim ettiği İstanbul, Ankara Hükümeti'nin Lozan Anlaşması sayesinde 6 Ekim 1923 günü geri alındı. Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından Çanakkale Boğazı'nı geçip İstanbul'u işgal eden İtilaf Donanması, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün dediği gibi, 'geldikleri gibi gittiler.
İstanbul'u işgal eden İngilizler, Galata Kulesi'nden gözlem yapıyor
İSTANBUL'UN KURTULUŞU NE ZAMAN?
İngiliz, Yunan, Fransız askerlerinden oluşan İtilaf Devletleri donanmaları 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Ateşkes Anlaşması'na dayanarak 13 Kasım 1918 tarihinde Haydarpaşa önlerine demirleyip İstanbul'a girdi. Fiilen gerçekleşen işgal, 16 Mart 1920 tarihinde resmi işgale dönüştü.
Türk Ordusu'nun İzmir'e girmesinden sonra Fahrettin Paşa komutasındaki 5. Süvari Kolordusu İtilaf Devletleri kontrolündeki tarafsız bölgeye doğru ilerlemeye başladı. Bunun üzerine Müttefik kuvvetlerde bulunan Fransız ve İtalyan birlikleri derhal geri çekildi. Çanakkale'de bulunan İngiliz birlikleri General Harington'un emriyle savunma pozisyonu aldı.
İngiltere, Ankara Hükümeti ile anlaşma yolları aramaya başladı. Ankara Hükûmeti İstanbul ve Çanakkale boğazlarının denetimini istedi. İngiltere başbakanı Lloyd George bu istekleri reddetti. Birliklere savaş pozisyonu alması emrini verdi. Fakat Harington ateş açılmaması emrini verdi. Türk birlikleri, İngiliz direnişi ile karşılaşmadan tarafsız bölgeye girerek Çanakkale Boğazı'na doğru ilerlemeye başladı. Türklerle savaşılmasını istemeyen Winston Churchill'in başını çektiği bir grup bakan istifa etti.
Mustafa Kemal Atatürk'ün gördüğünde "Geldikleri gibi giderler" dediği İngiliz donanması
Diğer taraftan İzmir'in Kurtuluşu'ndan sonra Damat Ferit Paşa 21 Eylül 1922'de ülkeden kaçtı. Mudanya Mütarekesi gereği Trakya topraklarının teslimi yapılırken Türkiye'yi temsil edecek kişi olarak Mustafa Kemal Paşa'nın isteği ile Refet Paşa; İstanbul komutanı olarak da Milli Müdafaa Umumi Katibi Selahattin Adil Paşa görevlendirildi.
Refet Paşa, 19 Ekim 1922 tarihinde TBMM Muhafız Grubu'ndan 100 kişilik bir kuvvetle Gülnihal vapuru ile Mudanya'dan ayrılıp İstanbul'a geldi. Ardından 'İstanbul Komutanı' sıfatıyla Selahattin Adil Paşa, 81. Alay ile İstanbul'a geldi. Refet Paşa ve Selahattin Adil Paşa'nın İstanbul'a gelmesine rağmen işgal sonlanmadı. Çünkü mütarekeye göre işgal kuvvetleri barış anlaşması imzalanmasından hemen sonra İstanbul'u boşaltacaktı.
Türk askeri, Lozan Anlaşması imzalandıktan sonra İstanbul'a giriş yaparken
6 EKİM'DE NE OLDU?
24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Barış Anlaşması'ndan sonra, 23 Ağustos 1923'ten itibaren İtilaf kuvvetleri İstanbul'dan ayrılmaya başladı. Son İtilaf birliği ise 4 Ekim 1923 günü Dolmabahçe Sarayı önünde düzenlenen bir törenle Türk bayrağını selamlayarak şehri terk etti.
6 Ekim 1923'te ise Şükrü Naili Paşa komutasındaki 3. Kolordu İstanbul'a girdi ve işgal resmen sonlandı. İşgal 4 yıl 10 ay 23 gün sürdü. Her yılın 6 Ekim'i böylece İstanbul'un kurtuluş günü olarak belirlendi ve kutlanmaya başlandı.
6 EKİM İSTANBUL'UN KURTULUŞUNUN ÖNEMİ NEDİR?
İngilizler'in İstanbul'u işgal ettiği yıllarda tüm binaların önlerinde, üstlerinde savaşta düşman olduğumuz ülkelerin bayrakları asılıydı. Sokaklarda kimlik kontrolü yapıyorlar, kurdukları işkencehanelerde Kurtuluş Savaşı için Anadolu'ya geçmek isteyen veya yardım edenlere işkence yapıyorlardı.
Bugün İstanbul'un dört bir yanında bayrağımızı özgürce dalgalandırabiliyorsak o yıllarda o işkencelere rağmen yılmayan ve milli mücadele için canını hiçe sayanlar sayesinde.
İstanbul Boğazı'na demirlemiş işgal devleti gemilerini ilk gördüğünde Mustafa Kemal Atatürk'ün söylediği gibi 'geldikleri gibi gittiler' elbet.
Gördüğümüz ve gökyüzünde dalgalanan ilk Türk bayrağına selam duralım. Onun öyle özgürce salınması için canını verenleri unutmayalım.
Sevr Anlaşması ve Lozan Anlaşması'na göre Türkiye haritası
