SALİHA SULTAN
Batı’da yüzyıllardır ciddi bir iş olarak ele alınan koleksiyonculuk ülkemizde ancak 1990’lardan itibaren önemsenen bir mesele. Bunda sanırım yurt dışındaki müzeleri gezen kültür insanlarının ülkemize ait birçok eseri buralarda gördükten sonra dile getirdikleri isyanların etkisi var. Türkiye, koleksiyonculuk tarihi henüz bir asrı bulmamış bir ülke. Elimizdeki en ciddi koleksiyonlar birkaç iş adamının kişisel merakı, birkaç güçlü kurumun sanata kaynak ayırmayı önemli bir iş olarak kabul etmesiyle oluşmuş durumda. 2000’lerden itibaren açılan birçok sanat müzesinde bu koleksiyonları görme fırsatı bulduk ve sanatımız adına sevindik. Birilerinin sanatı muhafaza ettiğini görmenin koleksiyon kültürümüzü geliştirdiği muhakkak. Bu kurumlardan biri de Türkiye İş Bankası. 1940’lardan bugüne gelen İş Bankası Sanat Eserleri Koleksiyonu’ndaki eserler Cumhuriyet’in 100’üncü yılında yenilenen Türkiye İş Bankası Resim Heykel Müzesi ile birlikte yeniden gündemimizde. Müze yapması kolay, sürdürmesi zor bir iş. Sadece eser alıp, duvara asmak yetmiyor, ciddi küratöryal çalışmalarla canlı tutmak da gerekiyor. Burada devreye giren İş Sanat, İstanbul’da birçok önemli sergiyi sanatseverlerle buluşturdu. Diğer şehirlerin boynu bükük mü kalsın? İş Sanat, şimdilerde koleksiyondan özel seçkileri farklı şehirlere taşıyarak, Türkiye’nin dört bir yanına Boğaz’daki sanatın esintisini taşıyor.
‘İSTANBUL’U SEVMENİN SANATA YANSIMASI’
İş Sanat’ın büyük bir beğeni kazanan, daha önce İstanbul ve Ankara’da sergilenen, bankanın zengin resim koleksiyonundan özel bir seçkinin yer aldığı ‘İstanbul’un Resmi’ sergisi şimdi de Antalya’ya taşındı. 5 Eylül’de Antalya Kültür Sanat’ta (AKS) sanatseverlerle buluşan sergi, özellikle turizmin başkentini ziyaret eden yabancılara Türk resmi hakkında nitelikli bir fikir vermesi açısından çok değerli. Antalyalılar ise Hikmet Onat’tan İbrahim Çallı’ya, Feyhaman Duran’dan Nazmi Ziya’ya birçok usta ressamın peyzajlarına Bedri Rahmi Eyüboğlu gibi şairlerin dizelerinin eşlik ettiği sergide bir İstanbul gezisine çıkacak. İş Sanat’ın misafiri olarak gezdiğim serginin kurgusunu çok sevdim. Koleksiyondaki çoğunluğu 20. yüzyıl ortalarına tarihlenen yaklaşık 300 İstanbul peyzajından yapılan seçki, AKS’nin iki ayrı katında Tarihi Yarımada’dan başlayarak Boğaz kıyılarından, Üsküdar, Kızkulesi, Haydarpaşa ve Adalar’a uzanan zengin bir rotada ziyaretçiyle buluşuyor. Bir katta usta ressamların Avrupa yakasından, diğer katta da Anadolu’dan seyreyleyip resmettiği İstanbul manzaraları konumlandırılmış. Serginin küratörü olan ve sergi kitabını da yayıma hazırlayan sanat tarihçisi Prof. Dr. Gül İrepoğlu’nun sergiyi bizlere anlattığı sırada iki denizi birleştirirken, iki kıtayı da ayıran İstanbul’un tılsımını yansıtan tablolara hakimiyeti de büyüleyiciydi… İrepoğlu’nun “Bu sergi İstanbul’u sevmenin sanata yansıması” sözleriyle ifade ettiği sergiyi bugünlerde Antalya’ya yolu düşen herkes mutlaka görmeli. Sanatseverlere güzel bir haber daha, 19 Ekim’de sona erecek serginin bir sonraki durağı İzmir olacak.
DİJİTAL DÖNÜŞÜME EN KOLAY VERDİĞİMİZ KURBAN: MİZAH
İş Sanat, AKS’de ‘İstanbul’un Resmi’nin yanı sıra 2022’de kaybettiğimiz karikatürist Latif Demirci için hazırlanan retrospektif ‘Yazan-Çizen Latif Demirci’ sergisini de ziyaretçilerle buluşturuyor. Daha önce yine İstanbul ve Ankara’da açılan sergi 40 bine yakın ziyaretçi ağırlamış. Sanatçının 1975’te Gırgır dergisindeki işlerinden, 2022’de yayımlanan son karikatürüne kadar uzanan serginin küratörleri ise merhumun kızı Yasemin Demirci ile gazeteci İhsan Yılmaz. Sergide bir araya geldiğim Yılmaz, Demirci ile 1997’den beri aynı gazetede görev yaptıklarını ve bu süreçte yakın dost olduklarını belirterek, vefat haberini de Antalya’da aldığını dile getirdi.
Yılmaz, Demirci’nin karikatürleri hakkında şu görüşlerini aktardı: “Latif’in mizahı kaba mizah değildi, ipek eldivenle yapıyordu boksunu, mizahını. Nefret ettiğin bir olaydaki karakteri bile öyle bir çizerdi ki, o öfke duygunu alır, yumuşatırdı seni. Bence bugün de tam olarak öyle bir mizah anlayışına çok ihtiyacımız var.” Yılmaz, ‘Latif Bey, karikatürün altın çağını yaşamış bir isim gibi geliyor bana, son yıllarda karikatür devri kapandı gibi’ yorumuma karşı ise şunları dile getirdi: “Gırgır efsanesinin kemik kadrosundan biriydi, evet. Son yıllarda işler değişti tabii, Latif gibi çizenler kalmadı, varsa da yayınlayacak mecrası yok. Galiba internetin de getirdiği bir şey, mizah da oraya kaydı. Gazetelerin yavaş yavaş kan kaybedip, basılı mecranın yokuş aşağı gitmesi gibi dergilerde de en hızlı tükenen de karikatür oldu. Mizah, dijital dönüşüme en kolay verdiğimiz kurban oldu bence.”
ZAMANIN TOZLARI BU DEFTERİ KAPATACAK MI?
Demirci’nin mirasına bu sergiyle birlikte sahip çıkan isimlerden biri olan Yılmaz’ın, ‘Peki bu miras gelecekte ne olacak size’ soruma verdiği yanıt ise düşündürücü: “Zaman gösterecek sonuçta… Bizdeki karikatürcülerin hepsi Oğuz Aral’ın paltosundan çıktı mesela, ama bakıyoruz ki onunla ilgili ölümünden sonra hiçbir çalışma yapılmadı. Gerçi birilerinin kurumlara gitmesi ve teklif götürmesi gerekiyor. Ben Latif’le ilgili bu sergi fikrini İş Sanat’a götürdüğümde çok ilgilendiler sağolsunlar, heyecanla sahiplendiler. Ama gelecekte ne olur bilemiyorum. Zamanın tozları hepimizi örttüğü gibi onu da örtecektir diye düşünüyorum maalesef.”
KOLEKSİYONA İLK GİREN ESER BAKIN HANGİ RESSAMIN
Sanat tarihçisi Prof. Dr. Gül İrepoğlu, ‘İstanbul’un Resmi’ sergisinde koleksiyonculuk tarihimiz açısından önemli bir bilgiyi de bizlerle paylaştı. Verdiği bilgi aynı zamanda İş Bankası Sanat Eserleri Koleksiyonu’na giren ilk eserin hangi sanatçıya ait olduğunu da bize söylüyor: “1939 yılında İş Bankası’na resmi makamlardan ‘Devlet Resim Heykel Sergisi’nden bir eser alın’ yazan bir mektup geliyor. Şu devlet politikasının güzelliğine bakın... İşte o yıl Türkiye İş Bankası bugün 2 bin 700 esere ulaşan ve hala çoğalan koleksiyonunu oluşturmaya başlıyor. Koleksiyonu başlatan, envanter numarası bir olan resim, işte Hikmet Onat’ın karşınızdaki bu tablosu.” 1882-1977 yılları arasında yaşayan ve Türk resminin öncü isimlerinden biri olan Onat’ın 1939 tarihli ‘Ortaköy Peyzajı’ adlı eseri sergide baş köşeyi süslüyor. Aynı dönemde koleksiyona dahil edilen iki eser daha var ki, biri Şevket Dağ’ın ‘Rüstem Paşa Cami İçi’ ve Hasan Vecih Bereketoğlu’nun ‘Kayık ve Evler’ tabloları. 1939 yılında açılan ilk Devlet Resim ve Heykel Sergisi’nden satın alınan bu üç eser, Türk resim sanatının üç usta sanatçısının imzasını taşırken, koleksiyon yapma bilincine atılan ilk adımların kalitesini de belirliyor.
