Bosna’dan Medine’ye birçok mabette yazısı bulunan, bütün dünyada ‘Hattatların Reisi’ olarak kabul edilen Hasan Çelebi dün İstanbul’da son yolculuğuna uğurlandı. Çelebi’nin ardından dostları ve talebeleri KARAR’a konuştu...
SALİHA SULTAN
Türk hattatlığının duayen isimlerinden Hasan Çelebi, sanat hayatı boyunca kalemi bir an olsun elinden bırakmadı. 60 yıl süresince hattatlık sanatına emeğini veren ve eserleri Bosna’dan Medine’ye kadar uzanan birçok mabette yer alan Hasan Çelebi, hayatını kaybetti. Sanat dünyası ve yakın dostları, "Reis-ül Hattatin" olarak bilinen Çelebi’nin vefatının ardından duygusal anlar yaşarken, dostları onun sanata olan katkılarını anlattı.
FUAT BAŞAR: Hat sanatının tepesindeki zat oydu.
ALİ TOY: Dünyaya yayılan nice hat sevdalısı, birçok talebe bırakarak gitti.
SAVAŞ ÇEVİK: Gurur ve kibri olmayan gerçek bir Müslümandı.
MÜMTAZ SEÇKİN DURDU: Çilekeş hayatının engin şefkatinde bize de yer ayırdı.
MUHAMMET MAĞ: Reis-ül Hattatin etkisi de Hasan Çelebi ile birlikte toprağa gömüldü.
Dünyada Reis-ül Hattatin yani ‘Hattatların Reisi’ kabul edilen, yeryüzünün dört bir yanındaki mabetlerde imzası bulunan hattat Hasan Çelebi İstanbul’da Hakk’a yürüdü. Bir süredir rahatsızlığı nedeniyle tedavi gören 88 yaşındaki Çelebi’nin vefatı ile Türk hat sanatında bir devir kapandı.
NAMI KISA SÜREDE ÜLKE SINIRLARINI AŞTI
Hat sanatına 24 yaşında başlayan Çelebi, dönemin büyük ustaları hattat Hamid Aytaç’tan sülüs-nesih, Kemal Batanay’dan dra ta’lik- rik’a meşk edip icazet aldı. Cami yazıları, özel hat koleksiyonu ve açtığı sergileri ile ünü kısa sürede ülke sınırlarını aşan Çelebi, 1981’de İslam Konferansı Teşkilatının yazılarını yazmak için Cidde’ye, 1983’te de Mescid-i Nebi’nin yazılarının tamiri için Medine’ye görevlendirildi. 1987’de Kuba Mescidi’nin yazılarını yazmak üzere bir yıl süreyle Suudi Arabistan’da bulundu. 1992’de Malezya İslam Kültür Merkezi davetlisi olarak seminer vermek ve sergi açmak üzere Kuala Lumpur’a davet edildi. Çelebi, 1994’de ‘Hat Sanatında 30. Yıl’ sergisini burada açtı. Usta hattatın yurt dışındaki önemli çalışmaları arasında Medine’deki Cuma Mescidi, Kıbleteyn Mescidi ve Mescid-i Nebi’nin yeni yapılan kısımlarının bazı yazıları, Kuveyt’teki İslam Tıp Merkezinin iç ve dış cephe yazıları, Hollanda’daki bir caminin kuşak yazıları, Almanya’daki Pfortzheim Fatih Camisi, Güney Afrika’daki Yuhannesburg Cuma Kazakistan’daki Almatı Merkez Cuma Camisi’ndeki yazıları yer alıyor.
45 YIL EMEK VERDİĞİ KUR’AN-I KERİM’İ İKİ YIL ÖNCE TAMAMLAMIŞTI
1976 yılından beri hat dersleri de veren Çelebi, dünyanın farklı coğrafyalarında 100’e yakın talebesine icazet verdi ve Aytaç’tan sonra en çok öğrenci yetiştiren hat ustası oldu. Kanuni Sultan Süleyman döneminin ünlü hattatı Hasan Çelebi ile hem isim hem de mesleki anlamda benzerliği dikkati çeken Çelebi’nin Türkiye’de imza attığı önemli eserleri arasında Sultanahmet Camisi’nin ve Hırka-i Şerif Camisi’nin kubbe yazılarının yanı sıra, Süleymaniye, Selimiye, Rüstem Paşa camilerindeki hatları bulunuyor. Sanat hayatında 64 yıl boyunca kalemi elinden hiç düşürmeyen Çelebi, son olarak Büyük Çamlıca Camisi ile Malezya’daki Sri Sendayan Camisi’ne imza attı. Çelebi, 1978 yılında yazmaya başladığı Kur’an-ı Kerim’i ise 45 yıl sonra, 86 yaşında olduğu 2023’te tamamlamıştı.
YAŞAYAN İNSAN HAZİNEMİZDİ
Erzurum’un Oltu ilçesine bağlı İnci köyünde 1937 yılında dünyaya gelen Çelebi, ilkokul yıllarında bir yandan okuma yazma öğrenirken, diğer yandan da Kur’an-ı Kerim’i hıfzetti. 1954’te dini eğitim için İstanbul’a giden Çelebi, Üçbaş ve Çinili medreselerinde Arapça ve din dersleri aldı. 1956’da müezzin olarak Üsküdar Mihrimah Sultan Camisi’ne tayin edildi. 1957-1958 yılları arasındaki askerlik görevinin ardından Üsküdar’daki Nasuhi Mehmed Efendi Camisi’nin imamı oldu. 1960 ihtilalinden sonra İstanbul’dan ayrılan Çelebi, müezzinlik yapmak üzere Artvin’in Yusufeli ilçesine gitti. 1963’te tekrar İstanbul’a dönen Çelebi, Üsküdar’daki Mehmed Said Efendi Camisi’nde imam oldu. Çelebi, 1964’te nakledildiği Şeyh Camisi’nde 10 yıl görev yaptı. Ardından Selami Ali Efendi Camisi imamlığına getirilen Çelebi, 1987’de buradan emekliye ayrıldı. İlk kişisel sergisini İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezinde (IRCICA) 1982 yılında açan Çelebi, daha sonraki sergilerini de 1984 yılında Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da, 1985’te Ürdün Prensi Hasan bin Tallal’ın davetlisi olarak Amman’da gerçekleştirdi. 2010’da Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ‘Yaşayan İnsan Hazinesi’ ilan edilen, 2011’de Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Ödülü’ne layık görülen Çelebi, bu yıl da Necip Fazıl Saygı Ödülü’ne layık görülmüştü. Çelebi’nin hayatı ise ‘Hattın İzinde Bir Ömür’ belgeselinde yer aldı.
HATTATLAR SOFASI’NA TALEBELERİ UĞURLADI
Hasan Çelebi’nin cenazesi dün Büyük Çamlıca Camii’nde öğle namazına müteakip kılınan cenaze namazının ardından Karacahmet Mezarlığı’nda bulunan ‘Hattatlar Sofası’na defnedildi. Cenazede taziyeleri merhumun eşi Nevriye, oğlu Mustafa Çelebi ve kızı Saime Rikkat Çelebi Pesen kabul etti. Cenaze törenine İstanbul Valisi Davut Gül, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan, Kültür Bakan Yardımcısı Dr. Batuhan Mumcu, eski Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın, İl Kültür ve Turizm Müdürü Hüseyin Keskin, Karar yazarı Yusuf Ziya Cömert’in yanı sıra, kültür sanat dünyasından Hüseyin Kutan, Muhammet Mağ, Savaş Çevik, Fuat Başar, Gürkan Pehlivan, Mahmut Erol Kılıç, Fatih Özkafa, Musa Güney, Ali Toy, Hüseyin Elitok, Turan Sevgili, Hüsrev Subaşı, Mustafa Ağırman ve icazetli talebeleri katıldı.
BİLGİSİ VE MENKIBELERİNDEN ÇOK İSTİFADE ETTİK
Çelebi hocayı 1978’de basılmış bir tuğrasından önce ismen tanıdım. 1980’de İstanbul’a gelip icazeti aldıktan sonra yüz yüze tanıştık. 80’li yıllarda Türkiye’de hüsn-i hat camiasını saymıştım, tam 14 kişiydik. Bilgiydi, hünerdi elimizde ne var ne yok paylaşırdık. Çelebi hocanın bilgisi ve menkıbelerinden çok istifade ederdik. Hamit Aytaç’ın vasiyeti üzere Reis’ül Hattatin oldu, herkes de tanıdı. Onun en belirgin özelliği yazıya aşık olmasıydı, İstanbul’a geldiğinde bir sürü maddi sıkıntılar çekmesine rağmen gece gündüz çalıştı, yazısını ‘Reis’ül Hattatin olacak seviyeye getirdi. Son derece iyi bir yol arkadaşıydı. Dünyadaki bütün sanatların en üstünde olan hat sanatının tepesindeki zat oydu. Vefat haberini aldığım andan beri hissediyorum, onu sevdiği bir yerde ağırlamak için bekleyenler var. Allah yattığı yerde utandırmasın.
REİS-ÜL HATTATİN ETKİSİ HOCAMLA TOPRAĞA GÖMÜLDÜ
Hat sanatının günümüze ulaşmış olmasının ardında hem karakteristiğindeki sağlam yapı hem de bu sanatı uygulayan sanatkarların altın bir zincirin halkaları gibi birbirine değen, birbirinden kopmayan ama aynı zamanda bu seyir içinde ‘kendileri’ olarak bir mesafe de katarak devam ettirmelerindendir. Bu sanat serüveninin bugününde ‘yazısı’ ile hat sanatına olan katkılarıyla üstad Hasan Çelebi en çok ‘celi sülüs’de eser vermiştir. Bu yazılarında en belirgin özellik mürekkebi yoğun kullanmayıp, kalem hareketlerini ve harf geçişlerini esere yansıtmasıdır. Bu yazıya ayrı bir derinlik katmaktadır. Ayrıca istif konusunda da çok başarılı çalışmaları vardır. Yuvarlak, kare, dikeye uzun veya yatay satır istiflerde yüzlerce esere imza atmıştır. İstiflerindeki özellik harflerin espaslarının ve birbiriyle oluşturdukları boşlukların son derece dengeli olmasıdır. Özetle, Hasan Çelebi’nin vefatı ile hat sanatımızda bir devir kapandı. Hasan Çelebi, sanatının yanı sıra ayrıca insan hukukuna çok önem veren birisiydi. Otoritenin, kaprislerin, şöhretin geçici olduğunu düşünürdü, çağın bu hastalıkları hocamızda yoktu. Değerli olanla önemli olanın yerini değiştirmedi hiçbir zaman, her zaman değerli olanı önemsedi. Vefatı ile bir çağ kapandı Reis-ül Hattatin etkisi de Hasan Çelebi ile birlikte toprağa gömüldü. Allah’tan rahmet diliyorum.
GURUR VE KİBRİ OLMAYAN GERÇEK BİR MÜSLÜMANDI
Hasan Çelebi üstadımızı 1974 yılında tanıdım. O yıllarda Emin Barın hocamın atölyesine gidiyordum, Kemal Batanay hocamdan da ders alıyordum. Zaman zaman Emin hocanın atölyesine gelir, yazılarını gösterir, fikir alırdı. Birçok yerde görüşür, konuşurduk. Kendisinin Hamit Aytaç’tan ders alması, ona yetişmiş olması çok önemli bir konu tabii. Sonrasında hep görüştük, uzun yıllar muhabbetimiz oldu, birçok seyahat ettik. Çelebi, yurt içinde ve dışında çok öğrenci yetiştirdi, velut bir hocamızdı. Bugün çok ünlü hattatlar mevcut içlerinde, sadece birini söylersek Davut Bektaş onun öğrencisidir. Son derece mütevazı biriydi Hasan Çelebi, gurur ve kibri olmayan gerçek bir Müslüman beyefendiydi. Allah kendisinden razı olsun, mekanı cennet olsun. Ömrü boyunca çok güzel yazılar yazdı, ardında çok hoş bir seda bıraktı...
ADI GİBİ ÇELEBİYDİ, KAPISI VE BİLGİSİ HERKESE AÇIKTI
Hasan Çelebi hocamız ismi gibi çelebi bir insandı, kapısı, bilgisi herkese açıktı. Bütün dünyaya yayılan nice hat sevdalısı, sülüs yazıyı hiç olmadığı kadar güzel yazan birçok talebe bırakarak gitti, o yüzden huzurlu gitti. Bir ömür baş üzre tuttuğu kalem ona hep rahmet yazsın.
YANINDA EMNİYETTE HİSSEDERDİNİZ
Üstad Hasan Çelebi. 40 yıllık bir dost… Hem hocam hem üstadım. Hem samimi bir arkadaş, hem takdir edici bir yoldaş hem ders arkadaşı fakat mütevazı ve yanında emniyette hissettiren bir ağabey. Bazan şefkatli bir baba. İntisabıyla şeref duyduğum bir büyüğüm, çilekeş hayatının engin şefkatinde bize de yer ayıran kıymetli büyüğümüz. Allah yazdığı ve okuduğu hurufat adedince ruhuna rahmetler yağdırsın.
