Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Devlet Demiryolları (TCDD) arasında 15 Ağustos 2024’te imzalanan protokol doğrultusunda, İstanbul’un iki simge yapısı olan Haydarpaşa ve Sirkeci Gar Sahaları’nda kapsamlı bir restorasyon ve yeniden işlevlendirme süreci başlatıldı. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, proje lansmanında yaptığı konuşmada, yürütülen çalışmaların tüm aşamalarının bilimsel verilere, disiplinler arası uzman görüşlerine ve koruma ilkelerine dayalı olarak sürdürüldüğünü vurguladı.
I. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDEN GÜNÜMÜZE MİRAS
Bakan Ersoy, Sirkeci ve Haydarpaşa Garlarının 1870’lerin başından itibaren yazılan tarih içinde önemli iki yapı olduğunu ifade ederek, “Bu garlar Sultan II. Abdülhamid’in mirasıdır ve Osmanlı’dan Cumhuriyet’e ulaşım hizmetlerinde kritik roller üstlenmiştir.” dedi. İki garın, sayısız toplumsal olaya ve yaşam öyküsüne tanıklık ederek önemli bir asrı geride bıraktığını belirtti.
Projelerle bu köklü geçmişe sahip çıkılırken, aynı zamanda geleceğe ilham verecek kamusal alanlar oluşturulduğunu ve mekânların özgünlüklerinin korunarak kültür ve sanat yoluyla toplumsal belleğin güçlendirildiğini ifade etti.
HAYDARPAŞA GARI’NDA KRİTİK RESTORASYON ÇALIŞMALARI
Bakan Ersoy, bakanlık olarak son 7 yılda ikonik tarihi yapılarda önemli restorasyonlar gerçekleştirdiklerini belirterek şu sözleri kullandı:
“İstanbul’da Galata Kulesi ve Kız Kulesi bu çalışmalarımızın başında geliyor. Her iki yapıya ilk adım attığımız anda bizi önemli bir sorun karşıladı. Sonradan yapılan eklemeler, yanlış uygulamalar sonrasında binaların statik yükünün arttığını, adeta yıkılma tehlikesinde olduklarını tespit ettik. Özellikle Kız Kulesi’nin neredeyse çökme noktasına geldiğini gördük. Bu alanda çalışmaya başladığımız anda gördük ki, ne yazık ki aynı durum içinde bulunduğumuz Haydarpaşa Gar binası ve çevresinde de yaşanıyordu. Bulunduğumuz bu bölge, dolgu bir alan. Binanın güçlendirilmesi için de zamanında ahşap kazıklar kullanılmış. Proje çizimlerinden anladığımız kadarıyla Haydarpaşa Gar Binası, bin kadar ahşap kazık üzerine inşa edilmiş. Alanda ilk yaptığımız işlerden biri, jeoradarla zemin etüdü oldu. O çalışma sonrasında, bine yakın ahşap kazıktan yalnızca iki yüz tanesinin günümüze ulaşabildiğini gördük. Bu nedenle ilk olarak günümüz teknolojisiyle alanın zemin güçlendirme çalışmalarını yaptık.”
BİZE EMANET EDİLEN KÜLTÜREL VARLIKLAR
Bakan Ersoy, Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarının sadece yapı olarak değil, şehir endüstriyel mirası kapsamında bütüncül bir anlayışla korunduğunu belirterek, “Bu iki büyük kültür varlığını koruyarak, müzecilik, kütüphanecilik ve kültür-sanat faaliyetleriyle İstanbul’un tarihî kalbini yeniden yaşama katmayı amaçlıyoruz.” dedi.
Ayrıca, bu projelerin tarihi yapıları demiryolu taşımacılığı sürerken de koruma altında geleceğe taşımayı amaçladığını vurguladı.
HAYDARPAŞA GARI: DÖNEMİNİN MİMARİ ÖRNEĞİ
Haydarpaşa Garı’nın Klasik Osmanlı üslubu ile Neo-Klasik mimarinin birleştiği, ahşap kazıklar üzerine inşa edilmiş önemli bir mimari yapı olduğunu belirten Bakan Ersoy, “Bu muhteşem yapı 2010 yılında yaşanan yangına kadar göz kamaştırmaya devam etmiştir. İstanbul-Bağdat Demiryolu hattının başlangıç noktası olarak hizmete girmiş olan Haydarpaşa zamanla hem yük hem de yolcu taşımacılığının kalbi olmuş; Doğu Ekspresi'nden Başkent, Fatih ve Kurtalan Ekspresi'ne, Anadolu’nun demir damarlarının da çıkış noktası olarak hizmet sunmuştur. Ve zamanla bir ulaşım noktası olmanın ötesine geçmiş; tarihi, sosyal ve kültürel kimliğiyle simgeleşerek hafızlarımızda sarsılmaz bir yer edinmiştir.” ifadelerini kullandı.
UZMAN EKİPLERLE TİTİZ ÇALIŞMALAR
Çalışmaların her aşamasının alanında uzman ekiplerce yürütüldüğünü belirten Ersoy, “Yapıların gelecek nesillere eksiksiz aktarılması için disiplinler arası iş birliği içindeyiz.” dedi.
KÜLTÜR VE SANATIN YENİ MERKEZİ
Haydarpaşa Garı ve çevresinde yürütülen çalışmaların taşımacılık hizmetleri sürerken bu yapıyı kültür ve sanatın merkezi haline getirmeyi amaçladığını belirten Bakan Ersoy, “Sergilerden açık hava etkinliklerine kadar farklı yaş ve ilgi gruplarına hitap eden bir sosyal alan tasarlıyoruz.” açıklamasını yaptı.
HAYDARPAŞA, YAŞAYAN BİR MEKÂNA DÖNÜŞECEK
Proje kapsamında, “Körler Kenti” olarak bilinen yapı ve çevresinin arkeopark olarak düzenleneceğini, bölgeye kazandırılacak arkeoloji müzesiyle Anadolu Yakası’nda uzun süredir hissedilen eksikliğin giderileceğini söyledi. Ayrıca, “Performans sanatları merkezi, modern kütüphane, çocuk ve bebek kütüphanesi, dijital kütüphane ve Yazma Eserler Kurumu’na bağlı şifahane bu alana dahil edilecek. Yangın sonrası sessiz kalan alan, müze, arkeopark ve kültür birimleriyle yeniden işlevli hale gelecek.” şeklinde konuştu.
SİRKECİ GARI: DOĞU İLE BATININ BULUŞMA NOKTASI
Sirkeci Garı’nın İstanbul’u Avrupa’ya bağlayan Rumeli Demiryolları’nın başlangıç noktası olarak “Batıya Açılan Kapı” simgesi taşıdığını ifade eden Bakan Ersoy, “Tarihî yapı, Topkapı Sarayı ve İstanbul surlarının yanında, İstanbul silüetinin önemli bir parçasıdır.” dedi.
Orient Ekspres’in son durağı ve Avrupa’ya giden trenlerin çıkış noktası olan Sirkeci Garı’nın tarih boyunca devlet adamlarından sanatçılara pek çok isme ev sahipliği yaptığını söyleyen Bakan Ersoy, “Sirkeci Garı doğu ile batıyı buluşturan önemli bir duraktır. Balkan Savaşları’na giden askerlerin uğurlandığı, göç dönemlerinde hasretin ve vuslatın sembolüdür.” ifadelerini kullandı.
SİRKECİ GARI’NDA ZEMİN GÜÇLENDİRME ÇALIŞMALARI
Sirkeci Tren Garı’nda zemin sıvılaşması tespit edildiğini ve binayı depreme karşı koruma amacıyla 24 metre derinliğe kadar inilerek zemin güçlendirme çalışmalarının yapıldığını belirten Ersoy, “Arkeolojik hassasiyet taşıyan bölgede tüm işlemler uzman arkeologların denetiminde gerçekleştirildi.” şeklinde konuştu.
KAMUSAL ALAN OLARAK YENİDEN İŞLEVLENDİRME
Proje kapsamında demiryolu müzesi, göç müzesi, seyahat kitaplığı ve geçici sergi salonlarıyla Sirkeci Garı’nın çağın hızlı hayat temposuna karşı dinginlik sunan, geçmişle bağ kurmayı sağlayan sosyal bir yaşam mekânı haline getirilmesi hedefleniyor. Bakan Ersoy, “Amacımız, tarihi ticari kimliği koruyarak, kültür ve sanatla zenginleşen, tarihle iç içe yaşayan bir odak noktası oluşturmak.” açıklamasında bulundu.
UZMAN GÖRÜŞÜ VE BİLİMSEL YAKLAŞIM ÖNCELİKLİ
Bakan Ersoy, tarihi ve kültürel varlıkların korunmasına yönelik kararların, atılan her adımın ve uygulamanın mutlaka uzman görüşleri ile bilimsel test ve analizler doğrultusunda şekillendirildiğini belirterek, “Bunun aksi düşünülemez.” ifadesiyle hassasiyetin altını çizdi.
İSTANBUL’UN YENİ KÜLTÜR SANAT ADASI
Haydarpaşa ve Sirkeci’nin İstanbul’un yeni kültür-sanat adası olacağına dikkat çeken Bakan Ersoy, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın sözlerini aktardı:
“Galata Kulesi'ni eski ihtişamlı günleriyle yeniden buluşturduk. Kız Kulesi'ni aslına sadık kalarak elden geçirdik. Değişimin bir sonraki adresi Haydarpaşa ve Sirkeci olacak. Anadolu Yakası önemli kültür-sanat alanına sahip olacak. Haydarpaşa Garı ve Sirkeci'de ulaşım sürerken tarih de yeniden hayat bulacak. Haydarpaşa ve Sirkeci, İstanbul’un yeni kültür sanat adası olacak. Bir yandan taşımacılık hizmetleri sürecek, bir yandan da yıllar boyu kültür ve sanatın merkezi haline gelecek.”
Bakan Ersoy, konuşmasını şu sözlerle tamamladı:
“Çalışmalarımızın ülkemize ve İstanbul’a hayırlı olmasını, insanımızın hayatına değer katmasını ve gelecek nesillerimiz için fark yaratmasını temenni ediyorum.”
