Edebiyat eleştirmenlerinden 2017’de okuyucuyla buluşan romanları, şiir ve öykü kitaplarını değerlendirmelerini istedik. Eleştirmenler Selim İleri, Emin Gürdamur, Hakan Bıçakcı, Arda Kıpçak, Hasan Ali Toptaş, Alper Canıgüz, Ayşe Aldemir, Algan Sezgitüredi, Murat Yalçın, Başar Başarır, Haydar Ergülen, Berkan M. Şimşek, Selçuk Altun’un eserlerini sıraladı.
ERKUT TEZERDİ/IŞIL ÇALIŞKAN
Geçen yıl onlarca roman, öykü ve şiir kitabı okuyucuyla buluştu. Edebiyat eserlerinin basımı açısından zengin bir yıldı. Kitaplara ilgi arttı. Bunu düzenlenen kitap fuarlarına yoğun ilgiden biliyoruz. Böyle günlerde okurlar yazarlara yalnızca kitaplarını imzalatmadı, dahası, edebiyat buluşmaları da hıncahınç doldu. Peki bu eserlerden hangileri diğerlerine göre biraz daha öne çıktı? Adnan Özer, Necip Tosun, Ömer Erdem ve Alaattin Karaca’ya şiir, hikâye ve roman kategorilerinde kendileri için öne çıkan üç kitabı sorduk. Bunlarla ilgili bir değerlendirme yapmalarını istedik. Öyküye yoğunlaşan da oldu romana da. Her üç kategori için kitap sıralayan da var.
EDEBİYAT
ADNAN ÖZER
Başarır’ın dili eski İstanbul’dan
“Alper Canıgüz’ün ‘Kan ve Gül’ü, her yerde okunabilir. Berkan M. Şimşek’in ‘Leopold’un Sabunu’ ilk roman ve iyi bir postmodern çalışma. Sezgin Kaymaz’ın ‘Uzunharmanlar’da Bir Davetsiz Misafir’i, Algan Sezgitüredi’nin ‘Süperben’i, Hakan Bıçakcı’nın ‘Uyku Sersemi ile Başar Başarır’ın ‘Sibop’u ilk aklıma gelenler... 1950’lerde İstanbul mahallelerinde hem eski İstanbulluların hem de Balkan göçmenlerinin oluşturdukları bir dil vardı. Bu, Osmanlı Türkçesinin devamı gibiydi; Selim İleri’de gördüğümüz bir dil; bizim içimizde olan... Başarır’ın, bunu yapması çok hoş, ahenkli. Şiirde Cevat Çapan ‘Son Duraktan Bir Önce’, Mustafa Atapay ‘Tuz’... Öyküde ise Arda Kıpçak ‘Değişik Öyküler’.”
NECİP TOSUN
Çok sesli bir öykü anlayışı
“Geçen yıl oldukça zengin, farklı kanallardan akan, çok sesli bir öykü anlayışının sergilendiğini gördük. Hem tema hem de anlatım biçimi olarak tek bir yaklaşımın ağırlığı yoktu. Tema olarak: duygu ağırlıklı öyküler yanında düşünce ağırlıklı öyküler, bireysel temalılar ve toplumsal temalı öyküler de yazıldı. 2017’de yayınlanan öykü kitaplarından sadece üç kitap seçmem gerektiği için şu kitaplara dikkat çekmek isterim: Yılın en iyi kitaplarından biri Murat Yalçın’ın son öykü kitabı ‘Pera Mera’ydı. Yalçın kitabında, hafızanın bilinçaltı derinliğinde ilerlerken kent ve taşrayı gündeme getirir, buradaki hayatları özellikle rüyalar, kitaplar, acılar ve sevinçler üzerinden hikâye eder. Yılın en iyi kitaplarından biri bir ilk kitaptı. Emin Gürdamur’un ‘Atları Uçuruma Sürmek’. Ayşe Aldemir’in ‘Kış Tutulması’ başarılı bir ilk öykü kitabı olarak belleklerde yer etti.”
ÖMER ERDEM
Tarihsel ve sosyolojik bir kazı
“Şiir’de Cevdet Karal, ‘Uzun Sürdü Hazırlığım’, diğerleri Yücel Kayıran ‘Efsus’a Yolculuk’, Haydar Ergülen ‘Sen Güneş Kokuyorsun Daha’. Modern Türk Şiirinde uzun süredir kuşakların egemenliğinde görünen şiir algısını hepten değiştirme kapasitesi ve şairin iç çizgisindeki ilerlemeyi karşılaştırması yönüyle, çağdaş ve özgün bir kitap ‘Uzun Sürdü Hazırlığım’. Öyküde Murat Yalçın, ‘Pera- Mera’, Ezgi Polat ‘Susulacak Ne Çok Şey Var Aramızda’, Hasan Ali Toptaş ‘Gecenin Gecesi’. ‘Pera-Mera’, şehri ve taşrayı aynı anda bir zihinde buluşturması ve bu yolla kolaj ötesi sağlam bir kurgu geliştirmesiyle yılın en önemli öykü kitaplarından. Romanda Hüseyin Kıran, ‘Dağ Yolunda Karanlık Büyüyor’: İnsanının şiddet duygusunu kolektif bir yapıya taşıyarak, oradan tarihsel ve sosyolojik bir kazıya girişiyor yazar. Romanda diğerleri Selçuk Altun, ‘Ardıç Ağacının Altında’, Selim İleri, ‘Sona Ermek’. ”
ALAATTİN KARACA
Gönlü zengin insanların aşk öyküleri
“Benim dikkatimi çeken iki roman şunlar: İlki, Hulusi Üstün’ün ‘Turna Fırtınası’. Üstün sade diliyle bir İstanbul hikâyesi anlatıyor romanında, son devrin İstanbul’unu; Fatih’i, Beyoğlu’nu, periferideki bir kasabayı, burada yaşayan farklı kültürleri... Yazar, avukat Üstün’ün tanıklığıyla, Türkiye’nin son döneminde yaşanan siyasal ve sosyal problemleri, sağcıları, solcuları, dindarları vs. anlatmış. İkinci dikkat çekici roman, Hakan Kağan’ın ‘Mavi Turna’sı. Son dönemdeki bunalımlı ve marjinal karakterlerin hikâyelerine nazaran, sade ve sıcak diliyle, insana huzur veren bir hikâye anlatıyor Kağan romanında. Kars yakınlarında bir köyde yaşayan Malakan ailesini, bu aile arasındaki dayanışma ve vefa duygusunu, yalnız bir coğrafyada yaşayan gönlü zengin insanların kırık aşk öykülerini, özlemlerini, hicranlarını buldum romanda.”
İLAHİYAT
İlahiyat profesörlerine, 2017’de yayımlanan eserler arasında en beğendiklerini sorduk. Ali Bardakoğlu, Mehmet Azimli ve Mehmet Evkuran değerlendirmede bulundular.
MEHMET AZİMLİ
Çok akıcı bir tercüme yapılmış
“Benedikt Koehler, İslam’ın Erken Döneminde Kapitalizmin Doğuşu. Muhammed b.Muhtar eş-Şankıtî ‘Haçlı Savaşlarının Etkisi Altında Sünni - Şii İlişkileri’. ‘Halifeler ve Siyaset el-İmame ve’s-Siyase’; bu eser Ankara Okulları’ndan çıkan Klasik İslam serisinin 10 kitabından biri. Çok akıcı bir tercüme yapılmış. O dönemi, siyasi kavgaları, Endülüs tarihiyle ilgili bilgileri, İslam Siyasi tarihindeki yönetimle ilgili problemleri de çok akıcı bir üslupla anlatıyor.
MEHMET EVKURAN
FETÖ hakkında titiz bir çalışma
“Prof. Dr. Mustafa Öztürk, ‘Din Sermayesinden İktidar Devşirmek FETÖ’. Kitabı önemli kılan şey kısa zamanda FETÖ hakkında yazılan derinlikli ve titiz bir çalışma olmasıdır. FETÖ’yü bizzat kendi kaynaklarından ve söylemlerinden hareketle tarihsel ve teolojik açılardan analiz eden eser, sorunun FETÖ ile sınırlı olmadığını, aksine Türkiye’de din-devlet-toplum ilişkilerine dair yapısal bir yönünün de bulunduğunu ortaya koymaktadır. Diğerleri Salih Akdemir, ‘Kur’an’a Dilbilimsel Yaklaşımlar’ ve Yusuf Şevki Yavuz ‘Beklenen Kurtarıcı İnancı’.”
ALİ BARDAKOĞLI
Kafa karışıklığı duruldu
“İlahiyat alanında 2017 yılında ilk defa yayımlanan telif kitaplar arasında okuduğum ve beğenip okuyucuya önereceğim üç kitabı -öncelik sıralaması yapmaksızın- şu şekilde sıralayabilirim: Kuramer’den çıkan ‘Beklenen Kurtarıcı İnancı’. Ahmet Yaşar Ocak ‘Selçuklular, Osmanlılar ve İslam’. Nihat Ergün İktisadi ve Siyasi Düşüncede Akıl Hanefi - Maturidi Ekol Bağlamında’. Ülkemizde din, İslam, ilahiyat gibi üst başlık altında toplayabileceğimiz alanda her yıl yüzlerce yayın çıkmakta. Bu sayısal çokluğun farklı değerlendirmeleri elbette yapılabilir. Ancak sevindirici olan şu ki, bu yayınlardan ilmî nitelikte veya dinî bilgi konusundaki kafa karışıklığına bir nebze olsun durulma sağlayıcı evsafta olanların sayısı az değil. Ben ders kitabı veya bir durumu tavsif edici olanlardan ziyade tarihten gelen zengin veri üzerinde analiz yapıp günümüz dinî düşüncesine katkı sağlayıcı nitelikteki kitaplar arasından üçünü okurlara önermeyi tercih ettim.”
SOSYAL BİLİMLER
2017’de yayımlanan farklı disiplinlere ait sosyal bilimler kategorisindeki çalışmaları Hakan Erdem, İskender Öksüz, İsmail Coşkun ve Ali Bayramoğlu değerlendirdi. Bazı eserler Göktürk tarihini kapsamlı bir şekilde incelerken bazısı 1500’lerden bu yana askerliği masaya yatırıyor.
İSKENDER ÖKSÜZ
En ayrıntılı ‘Göktürk’ tarihi
“Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun ‘Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları’. Yaşayan en önemli Türkologlardan biri ve belki de birincisi olan Ercilasun, ‘Göktürkler’ diye bildiğimiz ceddimizi taze bilgilerle ele alıyor. ‘Göktürk’ yerine ‘Türk’ demesi de bir düzeltme aslında çünkü onlar kendilerine daha ziyade öyle diyorlar. Ercilasun Bengü Taşları yeniden aslından okuyor ve daha birçok yaygın hatamızı düzeltiyor. Göktürk tarihi de yeni buluşların ve ilk defa yazıya dökülen kaynakların yardımı ile tekrar anlatılıyor. Şu anda bu eser gelmiş geçmiş en ayrıntılı, en otoriter ve yeni ‘Göktürk’ tarihi. Türk Dünyası Belediyeler Birliği’nin yayımladığı, redaktörlüğünü Prof. Dr. Naciye Yıldız’ın yaptığı 3 ciltlik ‘Manas-Sagımbay Orozbakoglu Varyantı’. Manas’ın bir heyet tarafından Sagımbay Orozbakoglu varyantından yayını. A3 ebadında, her biri bin sayfayı bulan üç büyük ciltte destan, biri Türkiye Türkçesi, diğeri Kırgız Türkçesi ile yan yana veriliyor. Muhteşem ve dosdoğru bir çalışma. Rafail Hakimov ile İlyas Kemaloğlu’nun ‘Tartarica Atlas’ da Manas gibi A3 ebadına yakın büyük boyda 675 sayfa içinde Türk ve Tatar tarihini inceliyor. Aynı anda dört şehirde yayınlanması bir başka çarpıcı özelliği. Bu ve Manas, uzmanlar, akademisyenler ve meraklıları için altın değerinde eserler fakat yakın zamanda işportada satılmasını beklemeyin. En çok satan da olmayacaklardır.”
HAKAN ERDEM
Akademik hassasiyetle ele alınmış
“Emrah Safa Gürkan, ‘Sultanın Casusları 16. Yüzyılda İstihbarat, Sabotaj ve Rüşvet Ağları’. Modern devletin henüz ortaya çıkmadığı ve kurumsal olarak istihbarat ve casusluk diye bir olgunun söz konusu olmadığı bir dönemdeki Osmanlı uygulamalarına sistematik bir bakış olan bu eserde, zor ve sansasyona müsait bir konu yetkinlik ve akademik hassasiyetle ele alınmış. Diğerleri Güner Doğan’ın, ‘Venediklü ile Dahi Sulh Oluna - 17. ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı-Venedik İlişkileri’ ile Betül İpşirli Argıt’ın, ‘Hayatlarının Çeşitli Safhalarında Harem-i Hümayun Cariyeleri’ kitabı.”
İSMAİL COŞKUN
Birey tiplemesinin izleri sürülüyor
“Orhan Koçak, ‘Tehlikeli Dönüşler’. Çağdaş eleştirinin en önemli isimlerinden Koçak, bu kitabında toplumumuzdaki birey tiplemesinin izlerini sürüyor. Atılgan’ın döneminde yerini bulamamış ‘Aylak Adam’ından Ayhan Geçgin’in üçlemesine miras bırakılan yeni birey tahayyülü kent, beden ve dilin dolayımında yetkin bir şekilde soruşturuluyor.”
ALİ BAYRAMOĞLU
1500’lerden bu yana askerlik
Erik Jan Zürcher, Askerlik “İşi” - Askerî İşgücünün Karşılaştırmalı Tarihi (1500-2000)’. İsmail Saymaz ‘Türkiye’de IŞİD Örgütlenmesi ve Eylemleri’. Rıza Yıldırım ‘Aleviliğin Doğuşu - Kızılbaş Sufiliğinin Toplumsal ve Siyasal Temelleri 1300-1501’. Ahmet Davutoğlu ‘Duruş: Gençlerle Yüz Yüze’.
İlahiyatçılar İslam siyasi tarihi ve FETÖ yapılanmasını anlatan kapsamlı eserlere dikkat çekiyor. Sosyal bilimciler ise Osmanlı tarihi üzerine çalışmaların niteliğine değiniyor.
