Yeni anayasa çalışmalarını yürütecek TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonunun üyeleri belirlendi. Mecliste grubu bulunan 4 partiden eşit temsille ve üçer milletvekilinden oluşan Komisyonun başkanlığını, TBMM Başkanı İsmail Kahraman yürütecek.
Partiler komisyon üyelerini belirledi
Komisyonda; AK Parti'den eski Meclis Başkanı ve Ankara Milletvekili Cemil Çiçek, TBMM Adalet Komisyonu Başkanı ve Ankara Milletvekili Ahmet İyimaya ile AK Parti Genel Sekreteri ve Gaziantep Milletvekili Abdulhamit Gül, CHP'den Muğla Milletvekili Ömer Süha Aldan, Aydın Milletvekili Bülent Tezcan ve Balıkesir Milletvekili Namık Havutça, HDP'den İstanbul Milletvekili Garo Paylan, Adana Milletvekili Meral Danış Beştaş ve Mardin Milletvekili Mithat Sancar, MHP'den ise Mersin Milletvekili Oktay Öztürk, Afyonkarahisar Milletvekili Mehmet Parsak ve Bursa Milletvekili Kadir Koçdemir görev yapacak.
24. Dönem'deki Komisyonun başkanlığını yapan, ancak çalışmalarda oy hakkı bulunmayan Çiçek, AK Parti'li İyimaya ve MHP'li Öztürk, yeni komisyonda da görev yapacak. Ayrıca, geçen dönemde çalışmalara partilerinin danışmanı olarak destek veren HDP'li Beştaş (o dönem Barış ve Demokrasi Partisi-BDP) ve MHP'li Parsak ise bu kez üye olarak yer alacak.
Kahraman'ın bu hafta içinde komisyonu toplantıya çağırması bekleniyor.
Yeni Komisyon, öncelikle kendi hukuku sayılan çalışma usul ve esaslarını belirleyecek. Meclis Başkanı Kahraman'ın yeni komisyonda oy hakkı olup olmayacağı, komisyonun çalışma süresi, kararların nasıl alınacağı, çalışma yöntemi, ortaya çıkacak taslak metnin Anayasa Komisyonunda ve Genel Kurulda görüşülme şekli, kanunlaşma sürecini belirledikten sonra çalışmalarına başlayacak. Komisyonun çalışmaları sıfırdan başlayarak değil, 24. Dönem'de yürütülen çalışma üzerinden yapması konusunda görüş birliği bulunuyor.
"Meclis yeni anayasa yapabilir mi?" tartışması geride kaldı
Türkiye'de yeni ve sivil bir anayasa yapılıp yapılamayacağı tartışması artık geride kaldı. 24. Dönem'de Meclis Başkanı Cemil Çiçek, sürecin ilk adımı olarak anayasa hukuku profesörleriyle gerekleştirdiği toplantıda konu tartışılmış, akademisyenlerin büyük çoğunluğu "TBMM'nin yeni bir anayasa yapabileceği" yönünde görüş bildirmişti.
Komisyon; 15 maddelik çalışma usul ve esaslarını belirledikten sonra hemen yazım aşamasına geçmedi, 4 aşamada çalışma kararı aldı. Bu aşamalar; "katılım, veri toplama ve değerlendirme", "ilkelerin belirlenmesi ve metin oluşturma", "metnin kamuoyuna sunulması ve tartışılması", "kamuoyunda beliren görüşlere göre taslağın gözden geçirilerek teklif haline getirilmesi" şeklinde tespit edildi.
Tam anayasa metni sundular
Yen anayasa çalışmaları için komisyon inisiyatifinde kamu spotu hazırlanarak ulusal kanallarda yayınlandı. Sivil toplum örgütlerinin organize ettiği "Türkiye konuşuyor" adı altında illerde toplantılar yapıldı, Komisyon Başkanı ve üyeleri toplantılara katılarak görüşlerini aktardı. Komisyon bünyesinde oluşturulan üç alt komisyon; anayasal kurumlar ve siyasi partiler kategorisinde 42 kurum ve kuruluşun, meslek örgütleri ve sendikalar kategorisinde 39 kuruluşun, sivil toplum örgütleri kategorisinde 79 dernek, vakıf ve platformun görüşünü aldı. Ayrıca oluşturulan yeni anayasa web sayfası üzerinde 66 binden fazla görüş de komisyona iletildi. Elektronik posta üzerinden de bin 872 özel ve tüzel kişi görüş gönderdi. Posta yoluyla bin 50 kişi ve kuruluş yaklaşık 18 bin 350 sayfa tutan görüş iletti. Bunlar arasında; 104 üniversite, 5 enstitü, 58 vakıf, 102 dernek, 32 platform, 21 siyasi parti, 21 kamu kurumu, 34 meslek örgütü, 30 sendika, 19 diğer STK olamak üzere toplam 426 "kurumsal görüş" TBMM'ye iletildi.
Gelen görüşler arasında 19 kuruluş, tam anayasa metni sundu. Birlik Vakfı, Ergenekon Partisi, Fatih Medreseleri, ağırlıklı olarak Şanlıurfa'nın köylerinde ikamet eden aşiret mensuplarının kurduğu Mersavi Sosyal Yardımlaşma, Dayanışma, Kültür ve Eğitim Derneği (MER-DER) de tam anayasa metni sundu. ABD'de yaşayan jeoloji ve jeofizik uzmanı Öz Yılmaz, tek başına özgün bir anayasa taslağı hazırlayarak Meclise sundu. Yılmaz'ın, şekil bakımından ABD Anayasasını, dil açısından da Osmanlı Türkçesi esas alınarak hazırladığı "Türkiye Cumhuriyeti Kanun-i Esasi" başlıklı önerisi, ilk gelen görüşler arasında yer aldı.
60 maddede mutabakat, 21 maddede üç partinin mutabakatı oluştu
Komisyon, yeni anayasa için temel haklar ve özgürlükler, yasama, yürütme, idare ve kamu hizmetleri, yargı, mali, ekonomik ve sosyal hükümler, başlangıç, genel hükümler ve temel ilkeler, diğer ve geçici hükümler olmak üzere 9 ana başlık tespit etti.
AK Parti yeni anayasanın 113, CHP 171, MHP 132, BDP ise 165 maddeli olmasını önerdi.
Yazım aşamasında 172 madde müzakere edildi. Bunlardan 60 maddede mutabakat sağlanırken, 112 maddeye şerh konuldu, 21 maddede ise üç partinin mutabakatı gerçekleşti. Sadece AK Parti'nin şerh koyduğu madde sayısı 15, MHP'nin 1, BDP'nin 5 olurken, CHP'nin ise şerh koyduğu madde olmadı.
Uzlaşma Komisyonu, toplam 328 toplantı gerçekleştirdi. Bu toplantılarda 585 saat mesai yaptı ve 14 bin 970 sayfa tutanak tutuldu.
Yeni anayasa umuduyla 19 Ekim 2011'de çalışmalarına başlayan Komisyon yazım aşamasındayken, diğer iki aşamaya geçmeden, 18 Kasım 2013 tarihinde çalışmalarına son verdi.
