Çin’de “asi” ya da “problemli” olarak görülen gençlerin gönderildiği disiplin okullarına ilişkin yeni iddialar, dünya kamuoyunun dikkatini yeniden bu karanlık sektöre çevirdi. BBC Global China Unit ve BBC Eye Investigations ekibinin yürüttüğü araştırma, aileleri tarafından bu merkezlere yollanan gençlerin bir bölümünün zorla kaçırıldığını, günlerce kapalı alanlarda darp, ağır fiziksel ceza, cinsel istismar ve psikolojik baskıya maruz bırakıldığını ortaya koyuyor. Emekli bir asker olan Li Zheng’in kurduğu ya da bağlantılı olduğu belirtilen en az 10 okulda yaşananlar, Çin’de yıllardır denetim dışında büyüyen bu “disiplin endüstrisinin” boyutuna dair çarpıcı bir tablo çiziyor.
Haberde adı geçen okulların en az 10 kurumu kapsayan ve emekli asker Li Zheng ile bağlantılı bir ağın parçası olduğu belirtiliyor. BBC, Li Zheng’in bu yıl başında gözaltına alındığını, ancak ona bağlı isimlerin yeni okullar açmaya devam ettiğini aktarıyor.
“HER AN DAYAK KORKUSU, İNTİHARI DÜŞÜNDÜM”: 14 YAŞINDA KAPATILDIĞI OKUL
BBC’ye “Baobao” takma adıyla konuşan 19 yaşındaki genç kadın, 14 yaşındayken Hunan eyaletindeki Lizheng Quality Education School adlı okula yatırıldığını anlattı.
Baobao, ailesinin kendisini “derslere gitmediği, söz dinlemediği” için bu okula gönderdiğini, annesinin yaklaşık 40 bin yuan (yaklaşık 5.700 dolar) ödediğini söylüyor. Altı ay boyunca neredeyse hiç dışarı çıkmadığını, kapıların kilitli olduğu, pencerelerinde parmaklıkların bulunduğu bir binada askeri disiplin altında yaşadığını anlatıyor:
“Her an dayak korkusuyla yaşıyorduk. Askerî hareketleri ya da koreografileri ‘eksik’ yaptığımızda hırsla vuruyorlardı. Sırtüstü yatamayan, günlerce oturamayan arkadaşlarım vardı. Her an acı çekiyorduk.”
Baobao, okula getirildiği gün üst aramasının “cinsel taciz” boyutuna vardığını, “tüm hassas bölgelerine dokunulduğunu” söylüyor. Akademik eğitim verilmediğini, sadece “askeri eğitim” ve sözde “rehberlik” yapıldığını aktarıyor.
Okul bugün “Quality Education for Teenagers” adıyla faaliyetini sürdürüyor ve BBC’nin undercover çekimlerine göre 8–18 yaş arası yaklaşık 300 öğrenci barındırıyor.
“POLİS GİBİ GELDİLER, ZORLA ARABAYA SÜRÜKLEDİLER”
BBC’nin incelediği vakalar sadece reşit olmayanları kapsamıyor. 20 yaşındaki Zhang Enxu, 19 yaşındayken ailesinin onu “dönüştürmek” için benzer bir okula gönderdirdiğini söylüyor.
Doğumda erkek olarak kayıtlı olan ancak kendini kadın olarak tanımlayan Enxu, ailesinin cinsiyet kimliğini kabul etmediğini, bir gün aile ziyareti sırasında üç kişinin “polis” olduğunu söyleyerek geldiğini anlattı:
“Beni dolandırıcılık soruşturması var diyerek zorla arabaya bindirdiler. Annem babam yanımda durdu ve beni götürmelerine ses çıkarmadı.”
Enxu, Hunan’daki Shengbo Youth Psychological Growth Training School adlı okula gönderildiğini, burada ağır fiziksel cezalarla karşılaştığını, bir eğitmen tarafından dövüldüğünü ve bir gece nöbetçi eğitmen tarafından tecavüze uğradığını iddia ediyor.
Öğrencilerin günde yüzlerce, hatta binlerce şınav ve ağır egzersizlere zorlandığını, itaat etmeyenlerin metal borularla dövüldüğünü anlatıyor.
GİZLİ ÇEKİM: “BEYAZ YALANLA ALIYORUZ, GEREKİRSE ZORLA BİNDİRİYORUZ”
BBC ekibi, Baobao’nun gittiği okulda bu yıl içinde bir araştırmacıyı veli kılığında içeri sokarak gizli çekim yaptı. Okul görevlisi, “asi ve sigara içen, flört eden, araba kullanan 15 yaşındaki bir oğul” hikâyesiyle gelen sözde veliye sistemi şöyle anlattı:
Öğrencinin okuldan haberdar edilmemesini tavsiye etti.
“Alım” sırasında yetkili gibi davranan personelin, internet düzenleyicisinden geldiklerini söyleyerek genci “soruşturma için” götürdüğünü anlattı.
Bu yöntem işe yaramazsa “birkaç eğitmenin genci tutup araca zorla bindireceğini” açıkça söyledi.
Görevli, bunun için “ufak bir beyaz yalan” ifadesini kullandı.
BBC’nin görüştüğü 13 eski öğrenci, kendilerinin ya da tanıdıklarının, aile onayıyla ama habersizce, personel tarafından kaçırılarak bu kurumlara götürüldüğünü söylüyor.
AĞIN MERKEZİ: EMEKLİ ASKER Lİ ZHENG VE OKULLAR ZİNCİRİ
BBC’nin şirket kayıtları ve medya haberleri üzerinden yaptığı analiz, bu disiplin okullarının en az 10 tanesinin, doğrudan ya da dolaylı olarak emekli asker Li Zheng ile bağlantılı olduğunu ortaya koyuyor.
Li Zheng’in, 2006’dan bu yana farklı isimler altında eğitim şirketleri ve “gençlik disiplini” merkezleri işlettiği, Hunan başta olmak üzere dört eyalette faaliyet gösterdiği belirtiliyor.
Çin medyasında yer alan haberlere göre:
2019’da ağdaki bir başka okulda öğrencilerin su borularıyla dövüldüğü iddiası üzerine bir eğitmen gözaltına alındı.
Baobao’nun gittiği okulda 2020’de bir öğrencinin intihar girişimi sonrası okula “kayıt almayı durdurma” kararı verildi, ancak okul isim değiştirerek eğitim vermeye devam etti.
Avustralya’da yaşayan gönüllü aktivist Mu Zhou, BBC’ye, “Ne zaman kamuoyu baskısı artsa, isim değiştirip başka şirket üzerinden devam ediyorlar. Öğrencileri otobüslerle farklı yerlere taşıyarak denetimden kaçmaya çalışıyorlar” dedi.
BBC, Li Zheng ve ağdaki diğer isimlere defalarca ulaşmaya çalıştığını ancak yanıt alamadığını belirtiyor.
“BU BİR GÖLGE SEKTÖR”: DENETİM ZOR, ŞİKÂYET ÇOK
Utrecht Üniversitesi’nden antropolog Dr. Yichen Rao, bu tür disiplin okullarının Çin’de özellikle kentli orta sınıf ailelerin akademik başarı baskısı, aile içi çatışma, internet bağımlılığı ve ergenlik bunalımı gibi kaygılarını hedef aldığını söylüyor.
Rao’ya göre, aileler çoğu zaman psikolojik destek ve eğitim sistemi içindeki çözümler yetersiz kaldığı için “başka çare yokmuş” duygusuyla bu okullara yöneliyor.
Çin’de bu kurumların denetimi oldukça dağınık:
Bir kısmı resmi olarak “okul” statüsünde kayıtlı değil.
Sorumluluk, yerel eğitim müdürlükleri, sivil işler ve piyasa denetim birimleri arasında bölünmüş durumda.
Merkezi bir düzenleyici çerçeve olmadığı için denetim çoğunlukla yerel idarenin inisiyatifine kalıyor.
BBC’ye konuşan bir Çinli avukat, bu nedenle sektörü “hukuken gri, fiilen gölgede kalan” bir alan olarak tanımlıyor.
Londra’daki Çin Büyükelçiliği ise BBC’ye yaptığı yazılı açıklamada, hükümetin eğitim kurumlarının yasal faaliyetine ve çocukların korunmasına “büyük önem verdiğini”, tüm eğitim kurumlarının ilgili yasalar ve yönetmeliklere uymak zorunda olduğunu savundu.
“OKULA GİTMEDİM, ÇOK ÜZGÜNÜM; BU OKULLAR OLMAMALI”
Baobao, Lizheng okulundan sahte bir göz rahatsızlığı bahanesiyle çıkabildiğini, annesinin bu süreçten sonra “hadi unutalım” diyerek konuyu kapattığını anlatıyor.
Okuldan sonra normal eğitime dönmediğini, bunun kendisinde “derin bir kayıp duygusu” yarattığını söylüyor:
“Belki üniversiteye gidebilirdim. Şimdi internetten yayın ve oyunla geçinmeye çalışıyorum. Okula devam edemediğim için çok üzgünüm.”
Bu disiplin okullarını “bir tür dolandırıcılık” olarak nitelendiriyor:
“Temel anlayışları ‘şiddet şiddeti doğurur’ üzerine kurulu. Bu fikir en baştan hatalı. Böyle okulların var olmaması gerekiyor.”
Enxu ise yaşadıklarından sonra okulların kapatılması için mücadele ediyor. Arkadaşı Wang Yuhang ile birlikte, benzer kurumlarda kalan gençlerden gelen yardım çağrılarını takip ediyor, kaçışlara destek oluyor ve şiddet görüntülerini belgeleyerek kamuoyuna ve polise ulaştırmaya çalışıyor.
Shengbo okulunun, Enxu’nun mektuplarının internete sızması ve videoların viral olması sonrası 12 gün içinde kapatıldığı belirtiliyor. Ancak resmi açıklamada istismar iddialarına değinilmedi, sadece idari düzenlemelere aykırılık vurgulandı.
