The Economist muhabirleri, Çin’in güneybatısındaki Çengdu kentinde yer alan Tongwei şirketine ait dev güneş paneli fabrikasını “ışıkla çalışan ama karanlıkta üretim yapan bir tesis” olarak tanımlıyor. Tesiste neredeyse tüm süreçler robotlar tarafından yürütülüyor; 16 santimetre genişliğinde, bir saç teli kalınlığındaki polikristalin silikon plakalar asit banyolarından geçirilip lazerle oyularak güneş hücrelerine dönüştürülüyor.
Bu fabrika, bir haftada 500 megavatlık bir santralin ihtiyacını karşılayacak kadar fotovoltaik hücre üretebiliyor. Bu miktar, Çin dışındaki çoğu güneş enerjisi tesisinden daha büyük bir kapasiteye denk geliyor.
Tongwei, 2024 yılında dünya genelinde satılan her yedi panelden birinin güneş hücresini üretti. Çinli şirketlerin tamamı hesaba katıldığında, ülkenin tek başına 680 gigavatlık yeni kapasite ürettiği belirtiliyor. Bu miktar, Birleşik Krallık’ın toplam elektrik üretim kapasitesinin yaklaşık altı katına eşit.
“YENİ ÜÇLÜ GÜÇ”: GÜNEŞ, BATARYA VE ELEKTRİKLİ ARAÇLAR
Çin hükümeti, son yıllarda ülkenin dönüşümünü yönlendiren “Yeni Üçlü Güç” (the new three) sektörlerini güneş, batarya ve elektrikli araçlar olarak tanımlıyor. The Economist’e göre bu üç alanın üretim temposu “devrimsel” nitelikte.
2024’te Çin, 13 milyon elektrikli araç (EV) üretti. Bu, üretimde yıllık ortalama %70’lik bir büyüme anlamına geliyor. Aynı dönemde batarya üretim kapasitesi de %65 oranında arttı. Güneş paneli üretimi bile bu hız karşısında “yavaş” kalıyor: 2020’den bu yana yıllık ortalama büyüme %50 civarında.
Rüzgâr enerjisi büyümesi ise daha sınırlı olsa da önemi artıyor. 2024 itibarıyla dünyanın en büyük dört rüzgâr türbini üreticisi Çinli firmalardan oluşuyor ve bu şirketler küresel kapasite artışının %70’inden fazlasını sağladı.
FİYATLAR 20 YILDA 20 KAT DÜŞTÜ
Derginin analizine göre Çin’in temiz enerji yatırımlarının dünyaya en büyük armağanı, maliyet düşüşü oldu. 2024 itibarıyla güneş panellerinin fiyatı, 2005’e kıyasla yirmide birine kadar geriledi.
Bu olağanüstü ucuzlama, hem üretim hacminin katlanarak artması hem de teknolojik inovasyonun hızlanması sayesinde gerçekleşti. Güneş panellerinde kapasite her ikiye katlandığında, maliyetlerin ortalama %30 düştüğü hesaplanıyor.
“Eğer bu ürünler hediye değilse bile, ucuzlukları dünyanın en büyük hediyesi sayılabilir,” diyor dergi.
TALEPTEN GELEN GÜÇ: ÇİN’İN ELEKTRİK AÇLIĞI
Çin’in yeşil dönüşüm başarısının ardında yalnızca sanayi değil, devasa elektrik talebi bulunuyor. Ülkenin enerji arzı, yöneticiler tarafından “elde sıkıca tutulması gereken bir pirinç kasesi”ne benzetiliyor. 1990’lardan itibaren hava kirliliğiyle mücadele ve enerji bağımsızlığı hedefleri, yenilenebilir enerjiye yönelimi hızlandırdı.
Özellikle 2008 Pekin Olimpiyatları’nın “yeşil oyunlar” olarak duyurulması, yenilenebilir projelere devlet desteğini artırdı. Bu süreçte Çin, yalnızca üretici değil aynı zamanda dev bir iç pazar haline geldi.
DEVLET DESTEĞİ VE HAM MADDE ÜSTÜNLÜĞÜ
Çin, enerji teknolojilerinde öncülüğünü büyük ölçüde stratejik sübvansiyon politikalarına borçlu. The Economist, 2009–2023 döneminde Çinli elektrikli araç üreticilerine toplam 231 milyar dolar tutarında destek sağlandığını belirtiyor.
Ayrıca ülke, nadir toprak elementleri, lityum, kobalt ve grafit gibi kritik minerallerin rafinajında da küresel hakimiyet kurdu. Bu da Çin’i yalnızca ürün değil, tedarik zinciri devi haline getirdi.
AŞIRI ÜRETİM VE YAKLAŞAN KONSOLİDASYON DALGASI
Ancak büyümenin hızı, şimdi yeni bir krizi beraberinde getiriyor. The Economist’e göre Çin’in güneş enerjisi endüstrisi, aşırı kapasite nedeniyle “ağrılı bir düzeltme sürecine” girmiş durumda.
Ülke geçen yıl 680GW’lık güneş paneli üretse de, polikristalin silikon tesislerinin üretim kapasitesi 1.200GW’a ulaştı. Reuters’a göre sektör son bir yılda 60 milyar dolar zarar ederken, istihdamda üçte bir oranında azalma yaşandı.
Hükümet, verimsiz küçük üreticilerin elenmesini, daha “kârlı ve yenilikçi” bir yapının oluşturulmasını hedefliyor. Çin’in 2026–2030 dönemini kapsayan yeni beş yıllık planında, yerel korumacılığı azaltacak düzenlemelerin yer alması bekleniyor.
“TOO BİG TO FAİL”: GÜNEŞ ENDÜSTRİSİ YOLUNA DEVAM EDECEK
Analistler, geçici sarsıntılara rağmen Çin’in güneş enerjisi üretiminde kalıcı bir düşüş beklemiyor. Washington merkezli CSIS araştırmacısı Ilaria Mazzocco, The Economist’e “Sektör artık Çin ekonomisi için too big to fail — batamayacak kadar büyük” değerlendirmesini yaptı.
Ayrıca dergiye göre Çin’in elektrikli araç üreticileri 2030 itibarıyla dünya otomobil üretiminin üçte birini gerçekleştirebilir. Batarya talebi de hem iç piyasada hem ihracatta büyümeyi desteklemeye devam edecek.
SONUÇ: ÇİN’İN YEŞİL DEVRİMİ KÜRESEL ENERJİ DENKLEMİNE YÖN VERİYOR
The Economist’in değerlendirmesine göre Çin, son on yılda “öğrenerek üretme” (learning by doing) avantajını en iyi kullanan ülke haline geldi. Güneş, rüzgâr ve batarya teknolojilerinde yaşanan bu hız, küresel enerji dönüşümünü hızlandırırken fiyatları da düşürüyor.
Ancak dergi, Çin’in hâlâ kömür bağımlılığını sürdürdüğüne dikkat çekerek, “yenilenebilir üretim kapasitesindeki mucizevi artışın, fosil yakıtlardan vazgeçme kararlılığıyla desteklenmediği sürece, karbon nötr hedeflerine ulaşmanın güç olacağı” uyarısında bulunuyor.
