Yap-işlet-devret modeliyle inşa edilen otoyollar için kamu bütçesinden yapılan garanti ödemeleri 2017’den bu yana yaklaşık 54 kat artarak 60,3 milyar TL’ye ulaştı. Son yedi yılda müteahhit firmalara aktarılan toplam ödeme 187,3 milyar TL’yi bulurken, CHP'li Ulaş Karasu, bu projelerin kamusal kaynaklarda “kara delik” oluşturduğunu vurguladı.
Yap-işlet-devret (YİD) modeliyle inşa edilen otoyollar için kamu bütçesinden müteahhit firmalara yapılan garanti ödemeleri rekor düzeye ulaştı. Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) verilerine göre, 2017 yılında 1,1 milyar TL olarak gerçekleşen garanti ödemeleri, 2024’te yaklaşık 60,3 milyar TL’ye çıktı. Son yedi yılda kamu kasasından yapılan toplam ödeme ise 187,3 milyar TL’yi buldu.
KAMUSAL KAYNAKLAR AZ SAYIDA FİRMAYA AKTI
Cumhuriyet'in haberine göre, CHP Genel Başkan Yardımcısı Ulaş Karasu, KGM'nin faaliyet raporlarına yansıyan bu artışı “kamu kaynaklarının adrese teslim projelerle erimesi” olarak değerlendirdi. Karasu, “Her yıl büyüyen bu kara delik, vatandaşın hakkı olan kaynakları yutuyor” dedi. Garanti ödemelerinin, Karayolları Genel Müdürlüğü bütçesinde yer alan “Hane halkına yapılan transferler” kaleminden gerçekleştirilmesi ise eleştiri konusu olmaya devam ediyor.
DÖVİZLİ SÖZLEŞMELER KUR FARKIYLA DEV YÜK GETİRDİ
Garanti ödemelerinin döviz cinsinden hesaplanması kamu bütçesi üzerindeki yükü daha da ağırlaştırıyor. 2017 yılında yaklaşık 313 milyon dolar düzeyinde olan bu ödemeler, 2020’de ilk kez 1 milyar doları aştı. 2023’te 2,39 milyar dolara, 2024’te ise 1,84 milyar dolara ulaştı. Toplamda, 2017-2024 yılları arasında firmalara yapılan garanti ödemeleri döviz bazında 11,65 milyar doları buldu. Bu miktar, ortalama kurlarla hesaplandığında yaklaşık 425 milyar TL’ye denk geliyor.
İHALE USULLERİ VE SÖZLEŞME DEĞİŞİKLİKLERİ ELEŞTİRİLİYOR
Karasu, büyük altyapı projelerinde rekabete kapalı 21/b pazarlık usulünün tercih edilmesinin kamu zararını artırdığını belirtti. “Şeffaflıktan uzak süreçlerle imzalanan sözleşmeler, nesiller boyu vatandaşın sırtına yük bindiriyor” diyen Karasu, sözleşme değişiklikleriyle kamu zararının daha da derinleştiğini ifade etti.
YİD modeliyle inşa edilen otoyolların, kamu hizmeti sunmaktan çok, sınırlı sayıda şirket için gelir garantisi üreten projelere dönüştüğü yönündeki eleştiriler giderek daha fazla gündeme geliyor. Artan garanti ödemeleri, kamu harcamalarında önceliklerin yeniden tartışılmasını zorunlu hale getiriyor.
