Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri!

Jules Verne'in romanından ilham alan gezgin Thomas Stevens, 1884-1886 yılları arasında dünyayı bisikletle dünya turu yapan ilk gezgin olarak tarihe geçti. 1885 yazında Stevens Osmanlı topraklarında Edirne'den Erzurum'a uzanan zorlu bir rota izledi. Penny farthing bisikletiyle geçtiği köylerde halkın yoğun ilgisiyle karşılaştı, Sultan 2. Abdülhamid'in alayını gördü ve Ramazan'daki İstanbul'a hayran kaldı. İşte detaylar...

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 1
1/45

Sosyal medyada tartışılan konulardan biri olan bisikletle dünyayı dolaşan ilk gezgin kimdir sorusunun yanıtı, 19. yüzyılda yaşayan İngiliz asıllı ABD'li Thomas Stevens.

1871 yılında 17 yaşındayken ABD'ye yerleşen Thomas Stevens, profesyonel bir sporcu olmasa da bisiklete büyük bir ilgi duyuyordu.

Bisiklet sporunun o yıllarda hâlâ aristokratlar için bir hobi aracı konumunda olduğunu belirten araştırmacı Aydan Çelik, Thomas Stevens'ın seyahate çıktığı dönemde bisikletin henüz evriminin devam ettiğini ifade eder.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 2
2/45

Thomas Stevens, 1884'te Kuzey Amerika'yı bir uçtan bir uca (San Francisco'dan Boston'a) geçerek beş aylık ilk büyük seyahatini gerçekleştirdi.

Bu başarısının ardından bir bisiklet dergisinden sponsorluk alarak bisikletle dünya turu yapmaya karar verdi.

Thomas Stevens'ın anılarına göre, 1876'da at sırtında Anadolu'yu gezerek Batı'da ilgi gören bir gezi kitabı yayımlayan İngiliz subay Fred Burnaby'den ilham aldı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 3
3/45

ABD'DEN İSTANBUL'A ZORLU YOLCULUK

BBC Türkçe'de yer alan habere göre, Thomas Stevens, Nisan 1884'te Chicago'dan gemiyle İngiltere'ye doğru yola çıktı.

Kıta Avrupası'na geçtikten sonra günümüzdekilerden oldukça farklı olan, ön tekerleği büyük, arka tekerleği küçük ve ağır bir model olan 'penny farthing' bisikletiyle pedallayarak İstanbul'a ulaştı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 4
4/45

Yanında sadece iç çamaşırları, bir silah, bir çadır ve yedek lastik taşıyordu.

Thomas Stevens'ın zorlu yolculuğu iki yıldan fazla sürdü ve seyahat notlarını sonradan 'Around the World on a Bicycle' (Bisikletle Dünya Turu) adlı kitabında topladı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 5
5/45

STEVENS OSMANLI TOPRAKLARINA GİRİYOR

Bulgaristan'dan sonra Osmanlı topraklarına giren Thomas Stevens, Edirne'de kaldığı İstanbul Otel'de kahvaltıda yediği kuzu kızartmasını kitabında övgüyle anıyor.

Thomas Stevens'ın geçtiği Edirne sokaklarında, halkın kalabalıklar halinde etrafında toplanıp bisikletiyle gösteri yapması için tezahüratta bulunduğunu yazıyor.

Bu durum, Anadolu seyahati boyunca sık sık yaşanacak, hatta bazen kalabalıkların ısrarından bir zaptiyenin yardımıyla sıyrılmak zorunda kalacaktır.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 6
6/45

MARMARA DENİZİ'NE HAYRAN KALDI

Thomas Stevens, Marmara Denizi'ni ilk gördüğünde büyük bir mutluluk duydu ve, "Ilık dalgaların kristal kadar berrak" olduğunu notlarına ekledi.

Denizde yüzdüğü anı, "Hayatımda yaptığım en zevkli banyo oldu" diye tarif etti.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 7
7/45

"Sevimli, küçük bir liman" olarak tanımladığı Silivri'yi geride bıraktıktan sonra, buğday tarlaları ve deniz manzarası eşliğinde kıyı hattını takip etti.

Bu rotada Rum balıkçı köylerini ve şarap üreticisi topluluklarını gözlemledi.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 8
8/45

Thomas Stevens, 1885 yazında İstanbul'a ulaştı.

Galata Köprüsü'ne vardığında kalabalıkların, "Bin, bin" diye bağırması üzerine köprüyü bisikletle geçti.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 9
9/45

RAMAZAN AYINDAKİ İSTANBUL VE SOSYAL YAŞAM

Galata'da bir otelde konaklayan Thomas Stevens, İstanbul'u dünyanın 'en kozmopolit şehirlerinden biri' olarak tanımladı.

Şehrin sokaklarında farklı milletlerden ve farklı giysilerdeki insanlarla karşılaşılabileceğini aktardı.

Thomas Stevens İstanbul ziyaretini Ramazan ayında gerçekleştirdi ve minareler arasındaki mahyaları çok beğendi.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 10
10/45

Şehir merkezinde akşamları kahvehanelerin önü dışında ara sokakların karanlık olduğunu, insanların ellerinde lambalarla yürüdüğünü gözlemledi.

İlginç bir not olarak, kadınların tramvay ve vapur gibi ulaşım araçlarındaki özel bölmelerde yaşmaklarını çıkarıp sigara içebildiklerini yazdı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 11
11/45

Boğaz gezisi sırasında özellikle büyükelçilerin Tarabya'daki yazlık evleri dikkatini çekti.

Şehirde dikkatini çeken diğer bir olay ise, "Yangın var" diye bağırarak koşan tulumbacılar oldu.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 12
12/45

İSTANBUL'DA GEZİLEN TARİHİ YERLER

Stevens, İstanbul'da bir rehber eşliğinde gezdiği yerleri şöyle sıraladı:

Ayasofya Camii, Binbirdirek Sarnıcı, Arkeoloji Müzesi, Giyim Müzesi, Sultan Mahmut'un türbesi, Kapalı Çarşı, Yeni Cami, Galata Kulesi ve Sultan Süleyman'ın türbesi.

Ayrıca vapurla Üsküdar'a geçerek Rufai dervişlerinin ayinlerini izledi ve Büyükada'da İstanbul'un zengin ailelerinin kaldığını gözlemledi.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 13
13/45

SULTAN 2. ABDÜLHAMİD İLE KISA SÜRELİ KARŞILAŞMA

Thomas Stevens, İstanbul'da kaldığı süre içinde dönemin padişahı Sultan 2. Abdülhamid'in alayına denk geldi.

Çerkes süvariler, kadınların taşındığı arabalar, atlı muhafızlar ve etraftaki tehlikeli şeyleri kontrol eden yaya ve atlı bir grubun ardından Padişah 2. Abdülhamid göründü.

Thomas Stevens, bu anı, "Sadece bir anlık bakış da olsa padişahın yüzüne görme amacıma ulaştım" diye kaleme aldı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 14
14/45

İZMİT KÖRFEZİ VE ANADOLU'DAKİ KONAKLAMALAR

Thomas Stevens, İstanbul gazetelerinin Anadolu seyahatine Üsküdar'dan başlayacağı yönündeki haberleri üzerine 'eşkıyanın eline düşmemek için' önce İzmit'e gitmeye karar verdi.

Vapurla 13 bin kişinin yaşadığını belirttiği İzmit'e ulaştı ve İzmit Körfezi'nin manzarasına hayran kaldı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 15
15/45

Körfezi, "Beyaza boyanmış köyler akşam karanlığında öylesine şirin bir manzara oluşturuyor ki sanırım boğazdan sonra bu kadar güzel bir yer görmedim" sözleriyle tarif etti.

Yol üstündeki Sapanca Gölü'nü de çok beğendi.

Thomas Stevens, Anadolu yollarında bazen çadırında, bazen mağarada, bazen han ve kervansaraylarda, bazen de köy evlerinde konakladı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 16
16/45

Bu seyahatlerinde, günümüzde artık rastlanmayan deve kervanları gibi detaylara da rastladı.

Ankara'da ve Taraklı'da gördüğü iki katlı ve balkonlu evleri güzel buldu.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 17
17/45

KÜRTLERİN MİSAFİRPERVERLİĞİ VE YOZGAT'TAKİ ERMENİ AİLE

İç Anadolu yollarında Kürt göçerlerin bir kampına denk gelen Thomas Stevens, topluluğun başında nargile içen, ağırbaşlı bir şeyh olduğunu yazdı.

Şeyhin kendisine sorulmadan yemek ikram ettiğini ve yatağını hazırlattığını, hizmetlilerin servisini sürekli kontrol ettiğini belirtti.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 18
18/45

Thomas Stevens, şeyhin misafirperverliğinden çok etkilendi ve yolda Kürt kamplarına rastladıkça keyfinin yerine geldiğini ifade etti.

Yaklaşık 30 bin nüfuslu olduğunu söylediği Yozgat'ta ise Tiftikçioğlu adında bir Ermeni ailenin konağında kaldı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 19
19/45

Konakta kendisine kahve, vişne suyu ve sigara ikram etmek için yarışıldığını anlattı.

Yozgat'ta gezerken iki gencin bisikletine zorla binmek istemesi üzerine çıkan kavgada zaptiyeler eşliğinde konağa geri döndü.

Burada Yozgatlı Ermenilerle tanıştı:

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 20
20/45

"Öğleden sonra geç saatte Yozgat'ın Ermeni papazı ile İngilizce konuşabilen bir Ermeni genç beni ziyaret ediyor.

Hep birlikte şehirde gezintiye çıkıyoruz.

Kayseri'deki Amerikalı misyonerlerin burada küçük bir kitabevi var ve papaz yanımda taşımam için bana kibarca İncil hediye ediyor."

Ayrıca Yozgat'ta önemli bir Çerkez nüfusun olduğunu da kaydetti.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 21
21/45

ÇERKEZLERLE İLGİLİ ÖNYARGILAR VE İRAN İZLENİMLERİ

Thomas Stevens'ın seyahati boyunca en fazla önyargıyla yaklaştığı topluluğun Çerkezler olduğu anılarından anlaşılıyor.

Bunda, yol boyunca sürekli Çerkezlerle ilgili uyarılması rol oynadı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 22
22/45

1864 sürgünüyle Osmanlı topraklarına göçeli kısa bir süre olan Çerkezlerin, pek çoğunun Kazak ceketleri giydiğini, göğüslerine iki sıra fişeklik dizdiğini ve kalpak taktığını yazdı.

Yozgat'tan ayrılırken karşılaştığı Çerkezlerin 'yoksulluklarına rağmen' çok güzel atlara binmeleri dikkatini çekti.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 23
23/45

Ayrıca hem erkek hem de kadınlarının fiziklerini övdü ve yüzlerinde 'korkusuz bir ifade bulunduğunu' belirtti.

Yolda tekrar tekrar Çerkezlerle karşılaşmasına rağmen, kendisine anlatılanın aksine hiçbirinin bir kötülük yapmadığını yazdı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 24
24/45

SİVAS'TAN ERZURUM'A VE KÜLTÜREL KLİŞELER

Bir sonraki durak olan Sivas'ta Stevens, şehrin gümüş tel işleme konusundaki ününü anlattı.

Gümüşçülerin mahallesinde 20-30 dükkan olduğunu ve önü açık küçük atölyelerde Ermeni gümüşçülerin çalıştığını gözlemledi.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 25
25/45

Kentte 400 öğrencisi olan bir misyoner okulunu da gezdi.

Erzincan'a giderken köylülerden aldığı meyvelerin parasını hiçbirinin kabul etmediğini anlatarak etkilendiğini belirtti ve bunun üzerine kendisinin de çocuklara harçlık verdiğini ekledi.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 26
26/45

Erzincan yolunda iki kişinin zorla para istemesi üzerine silahını çekince bu kişilerin kaçtığını yazdı.

Erzurum'da İngiliz konsolosluğuna uğrayıp kendisine gönderilmiş mektupları aldı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 27
27/45

İran'a geçtiğinde Kürtlerin yoğun yaşadığı bir bölgeden şu izlenimi aktardı:

"Gerçeği konuşmak gerekirse Kürtler İranlıları küçümserken Osmanlılara hayranlık duyuyor."

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 28
28/45

ORYANTALİZMİN ETKİSİ VE STEVENS'IN MİRASI

Thomas Stevens, Anadolu'yu hayranlıkla anlatmakla birlikte, dönemin yaygın kültürel klişelerini de kullandı.

İnsanlar için zaman zaman 'yarı medeni zihin', 'pis' ve 'cahil' gibi ifadeler kullandı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 29
29/45

Sivas'ı gezerken Ermeniler için de, "Sözde Hıristiyan olmalarına rağmen ıslah edilmeye Müslüman komşularından daha fazla ihtiyaçları var" diye yazdı.

Yıllardır Thomas Stevens'ın Türkiye seyahati üzerine çalışmalar yapan Aydan Çelik'e göre, zamanın birçok gezgini gibi Thomas Stevens da bir oryantalistti ve doğuya yönelik önyargılarını Asya seyahatinde de sürdürdü.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 30
30/45

Ancak Thomas Stevens, bir yandan da insanların misafirperverliği gibi özelliklerini övüyordu.

ABD'li yazar Robert Isenberg, Stevens'ın bakışının zamanla değişmeye başladığı görüşündedir.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 31
31/45

Aydan Çelik, Thomas Stevens'ın tüm önyargılarına rağmen zekice tespitler yaptığını düşünüyor ve Tahran'da dönemin İran şahı Nasireddin Şah ile ilgili, "Türklerin padişahı ne kadar kapalıysa İranlıların padişahı o kadar dışa dönüktü" şeklindeki gözlemini buna örnek gösteriyor.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 32
32/45

İLHAM VEREN DÜNYA TURU VE BİSİKLET DEVRİMİ

Thomas Stevens, İran'dan sonra Afganistan'a giremeyince gemi ve trenle Kalküta'ya ulaştı.

Oradan Hong Kong, Çin ve son olarak Japonya'nın Yokohama limanına vardı.

2 yıl 8 ay süren yolculuğunu 1886'da tamamladı.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 33
33/45

Kendi hesabına göre 13 bin 500 mil (yaklaşık 21.726 kilometre) pedal çevirerek bisikletle dünya turu yapan ilk insan oldu.

Seyahat notlarını önce bir dergide, 1887'de ise kitap olarak yayımladı.

Thomas Stevens'ın hayatı, kendisinden sonra uzun seyahatlere çıkmak isteyenler için ilham kaynağı oldu.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 34
34/45

Aydan Çelik, Stevens'tan kısa süre sonra Amerikalı Frank Lenz'in onun rotasının tersini yapmak istediğini ancak Erzurum'da bir aşiret reisi tarafından öldürüldüğünü, ardından iki Amerikalı gezgin William Sachtleben ve Thomas Allen'ın bisikletle İstanbul'a geldiğini belirtiyor.

Aydan Çelik, bu seyahatlerin bir tür 'espiyonaj durumu' da olabileceğini ifade ediyor.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 35
35/45

Bilinen ilk Türkçe bisiklet seyahatnamesi ise Ahmet Tevfik adlı bir gazeteciye ait.

Aydan Çelik, Ahmet Tevfik'in İstanbul'dan Bursa'ya bisikletle gidip 'Velosipet ile Bir Cevelan' kitabını yazdığını ve Thomas Stevens'tan etkilenmiş olabileceğini düşünüyor.

Thomas Stevens'ın en önemli mirasının ise bisikletin popülerleşmesine büyük katkı sağlaması ve bir nevi 'bisiklet devrimi' yaratması olduğunu vurguluyor.

Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 36
36/45
Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 37
37/45
Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 38
38/45
Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 39
39/45
Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 40
40/45
Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 41
41/45
Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 42
42/45
Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 43
43/45
Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 44
44/45
Dünyanın ilk bisikletli gezgininden şaşırtan 19. yüzyıl İstanbul tasviri! 45
45/45
YORUMLAR
YORUM YAZ
İÇERİK VE ONAY KURALLARI: KARAR Gazetesi yorum sütunları ifade hürriyetinin kullanımı için vardır. Sayfalarımız, temel insan haklarına, hukuka, inanca ve farklı fikirlere saygı temelinde ve demokratik değerler çerçevesinde yazılan yorumlara açıktır. Yorumların içerik ve imla kalitesi gazete kadar okurların da sorumluluğundadır. Hakaret, küfür, rencide edici cümleler veya imalar, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar içeriğine bakılmaksızın onaylanmamaktadır. Özensizce belirlenmiş kullanıcı adlarıyla gönderilen veya haber ve yazının bağlamının dışında yazılan yorumlar da içeriğine bakılmaksızın onaylanmamaktadır.
Bunlar da İlginizi Çekebilir
8 yaş genç olmanın formülü açıklandı: İkiz deneyi biyolojik yaşı tersine çevirdi
8 yaş genç olmanın formülü açıklandı
Koca bir ömür tek odada: 60 yıl boyunca topladığı hediyeleri tek bir odaya sığdırdı!
Koca bir ömür tek odada
Uzmanlar uyardı: Çoraplarda mikrop yuvası tehlikesi! Günde 9 milyona kadar bakteri barındırıyor
Uzmanlar uyardı!
Bunları öğrenince hemen eve nane yağı alacaksınız! Uçucu nane yağının bilinmeyen 5 faydası
Bunları öğrenince hemen eve nane yağı alacaksınız!
Eski evler ortaya çıktı: İstanbul barajlarında tehlikeli düşüş
İstanbul barajlarında tehlikeli düşüş
Sararmış derzlere kesin çözüm! Tek bir malzemeyle fayans aralarını pırıl pırıl yapan yöntem
Sararmış derzlere kesin çözüm!