Frida, Sylvia, Marguerite ve Troçki suikastı

Pavel Sudaplatov, 1939 yılının Mart ayında, Yejov'un yerine geçen Beriya tarafından ofisine çağrılır. Birlikte Kremlin'e giderler. Stalin'in sekreteri Poskrebişev onları Stalin'in ofisine götürüp, kapıyı arkalarından kapatır. Stalin yine sözü uzatmadan Sudaplatov'a çağrılma nedenini "Troçkist hareket içinde Troçki'nin dışında önemli bir isim yoktur, Troçki'nin işi bitirilirse, sorun ortadan kaldırılır" şeklinde açıklar (Özel Görevler, s.90, 2015). Bu görüşmenin ardından Pavel Sudaplatov'un ilk işi operasyonu gerçekleştirecekleri bulmak ve onları yönetmek görevlerini Eytingon'a vermek olur. "Meksika'daki özel kuvvetin başına ondan daha uygun biri getirilemezdi. Troçki'ye İspanya'daki şebeke üzerinden yaklaşacaktık ve bu şebekeyi de en iyi Eytingon biliyordu," (Özel Görevler, s.92, 2015). Troçki'ye suikast, Utka Operasyonu olarak isimlendirilir. Bu suikast için Ramón Mercader'in mükemmel bir seçim olduğundan hiç kuşku yoktur. Eytingon'un Sudaplatov'a söylediğine nazaran, Ramón Mercader, İspanya'da bu iş için hazırlanmıştı. Temel gerilla eğitiminden başka bıçakla yakın muhârebe derslerini de görmüştür (Özel Görevler, s.101, 2015). Ama, Ramón, elbette bundan daha fazlasıydı. Çünkü, kadınları çok kolay etkileyebiliyordu. Ramón'un Jacques Monard kimliğiyle Paris'te olduğu dönemse asla tesâdüf değildir. Aynı günlerde, Sylvia Ageloff'un, Marguerite Rosmer'in ve Frida Kahlo'nun Paris'te oldukları kesindir.

Troçki'nin Norveç'ten Meksika'ya gelmesinde yardımcı olan ve onlara Coyoacán'daki evini tahsis edenin Frida Kahlo olduğu bilinmektedir. Frida'nın alkole zaafı vardı, Hayden Herrera'nın yazdığı gibi, içtikçe davranışları müstehcenleşen ve birisini gözüne kestirdiğindeyse onu argo kelimelerle baştan çıkaran bir kadındı (Frida, s.233, 2018). Troçki'yi de sapkın ve arsız davranışlarıyla kendisine âşık etmiş, onunla bir süre kedinin fareyle oynaması gibi oynamıştı. Belki Frida Kahlo'nun 24 Mayıs ve 20 Ağustos olaylarıyla doğrudan bir bağlantısının bulunduğu söylenemez; ama, ihtiyarı baştan çıkarması ve sonra onunla ilişkisini kesmesi sistemli bir adam olan Troçki'nin dikkatini büsbütün dağıtmıştır. Bunun da bir güvenlik zaafı yarattığı muhakkaktır. Ayrıca, Frida, yaşamı boyunca Ramón Mercader hakkında hep yalan söyledi. Bazen onu sadece Paris'te gördüğünü, bazen de onu hiç anımsamadığını belirtti. Oysa, Ramón Mercader Meksika'dayken, onu Coyoacán'daki evine davet ettiğinin tanıkları vardır. Frida Kahlo ara sıra kocası Diego Rivera ile bozuşsa da, başka erkeklerle yatıp kalksa da, Diego'ya hep bağlıydı. Diego'nun ise, Troçki Meksika'ya geldikten hemen sonra "İhtiyar" ile fikir ayrılığına düşüp, Troçkizm düşmanı bir Stalinist kesilmesiyse hayli manidardır. Bir ihtimal, Frida ve Diego, Troçki'yi Meksika'ya getirene kadar Troçkist görünmüş bile olabilirler.

Acaba, Jean van Heijenoort'ın yazdığı gibi, Sylvia, sadece, Troçki'nin özel ilgi gösterdiği Ruth Ageloff'un kız kardeşi olduğundan mı Stalinistler açısından iyi bir seçimdi? Sanmıyorum. Çünkü, Stalinist Louis Budenz'in, Ruby Weil'e, Sylvia Ageloff'u Paris'te Jacques Mornard ile tanıştırma talimatını verdiği, suikastan sonra, polisin Ageloff'a Mornard ile nasıl tanıştığını sorması üzerine ortaya çıkmıştır. Zâten,Troçki yanlısı olduğunu iddiâ eden Sylvia Ageloff'un Stalinist Ruby Weil ile birlikte, hem de 1938 yılında, Paris'e gitmesi fazlasıyla tuhaftı. Ama, Sylvia Ageloff, görevini iyi yapacak ve Jacques Mornard'ı Paris'te Troçki çizgisinden bazı önemli isimlerle tanıştıracaktır. Çünkü, pek çok Troçki taraftarı, Dördüncü Enternasyonal için Paris'te bulunuyordu. New York'ta ikamet eden Louis Budenz, "Buben" ve "Tambourine" kod isimleriyle bilinen bir NKVD ajanıydı (Spy Sites of New York City, s.116, 2020). Budenz'in emrindeki Ruby Weil Manhattanlıydı. Sylvia ise Brooklyn'de yaşıyordu (Brooklyn Eagle, 21 Ağustos 1940). Bağlantılar doğru okunduğu takdirde, Sylvia Ageloff'un da Troçkistler arasına sızdırılmış bir NKVD ajanı olması ihtimali ağır basacaktır. 1950 yılında, Sylvia ve Hilda Ageloff kardeşler, Troçki Suikastı ve Sovyet ajanlarının suikasttaki rolü hakkında bildiklerini Kongre önünde anlatmaya çağırıldıklarında, her iki kız kardeş de, Ruby Weil'in Stalinist hareket içinde faal biri olduğuna ilişkin tanıklık ederlerken, kendileri hakkında pek açık vermemeye dikkat etmişlerdir.

Marguerite Rosmer ise Alfred Rosmer'in karısıydı ve Rosmer çiftinin Troçki ile ortak bir geçmişleri vardı. Bir görüş ayrılığı yüzünden 1929 yılında Troçki'den kopmuşlar, Troçki 1933 ile 1935 arasında Fransa'dayken bile görüşmemişlerdi. Ama Troçki Meksika'ya geçince yeniden ortaya çıkarlar. Marguerite Rosmer ile Ramón arasındaki ilişki tam olarak ne zaman başladı, bilinmiyor. Bununla birlikte, Marguerite Rosmer'i, Dördüncü Enternasyonal'in kuruluşu sırasında Jacques Mornard ile Sylvia Ageloff tanıştırmış olması kuvvetle muhtemeldir. Marguerite ile Ramón arasındaki ilişkinin seviyesi de 1972 yılına kadar bir muammâ olarak kaldı. 1972 yılındaysa, Adolfo Zamora, Jean van Heijenoort'a, Marguerite'nin Ramón'a çılgınca âşık olduğunu açıklayacaktır (Büyükada'dan Meksika'ya Troçki'yle Sürgünde, s.119, 1999). Marguerite 1879 doğumlu, Ramón ise 1913 doğumluydu. Yani, Marguerite Ramón'dan 34 yaş büyüktü. Rosmerler şâyet NKVD için çalışmıyor olsalardı, Alfred'in en azından Belçikalı Jacques Mornard'dan şüphelenmesi gerekirdi. Çünkü, çok sayıda eseri bulunan Alfred Rosemer'in Fransızcası mükemmeldi. Belçikalı Jacques Mornard ise Fransızca'yı bariz biçimde İspanyol aksanıyla konuşuyordu. Mükemmeliyetçi Rosemer'in bu hususta niçin sustuğu ancak karısıyla birlikte işin içinde olmalarıyla açıklanabilir.

Ramón Mercader'in bu üç kadın ile Paris'te Jacques Mornard olarak tanıştığı kesindir. Aslında üç kadın da Ramón'un tipi değildi. O, ufak tefek ve balık etindeki genç sarışınlardan hoşlanıyordu. Ama, Paris'te, bir deri bir kemik Sylvia'yı baştan çıkarmış gibi görünüyordu. Buna karşın, kadın avcısı yakışıklı Ramón ile erkeklere mesafeli çirkin Sylvia ilişkisi hiç de inandırıcı değildi. Bu aşk hikâyesi sadece Ramón'u Coyoacán'a sokacak bir mizansendi. Zaten, Ruby Weil de ikisini buluşturup, ortadan kaybolmuştu. FBI, New York'ta 103 dolar maaşla çalışan Sylvia Ageloff'un, suikasttan önce Ramón Mercader'den üç bin dolar para aldığını saptamıştır. Enflasyona göre hesaplandığında, 1940 yılının üç bin dolarının 2021 yılının 55 bin dolarına eşit bir para olduğu söyleniyor. 5 Eylül 1940 günlü bir FBI raporu, bu paranın Sylvia Ageloff'a bir ajanlık faaliyetinde kullanılmak üzere verildiğini açıklıyor. Aynı sonuca Meksika'daki soruşturmayı yürüten yetkililerin dahi varmış olmasına rağmen, üç bin doların nasıl sarf ve istihlak edildiği nedense bir türlü belirlenememiştir.

1939 yılında Utka Operasyonu şebekelerine NKVD bünyesinden çok özel biri olan Yosif Romualdoviç Griguleviç dâhil edilmiştir. Sovyetler Birliği'nin 1937 ile 1953 arasında Avrupa'da ve Latin Amerika'da gerçekleştirdiği operasyonların çoğunda bu adamın rolü vardır. Ailesi Kırım Karayları asıllıydı. İngilizce, İspanyolca, Fransızca ve Rusça biliyordu. İspanya İç Savaşı sırasında Orlov'un altında "Maks" ve "Felipe" kod isimleriyle çalıştı. Başlıca görevi seyyâr ekibiyle birlikte Troçkistleri yakalayıp öldürmekti. Vittorio Vidali ve Tina Modetti İspanya'da onunlaydı. Orada Troçkist Andreu Nin Pérez'i Griguleviç'in ekibinin öldürdüğü kesindir. Griguleviç 1940 yılının Ocak ayında "Yuzek" kod ismiyle Meksika'ya girdi. Görevi gereği Utka Operasyonu'nun her iki şebekesiyle de bağlantısı olacaktı. Sudaplatov, onun üçüncü bir şebeke daha kurduğunu yazar (Özel Görevler, s.98, 2015). Ancak, bu şebekenin kimlerden oluştuğuna ilişkin bir bilgi vermez. Bununla birlikte, Griguleviç'in Meksika'da önce Vittorio Vidali ile görüştüğünü biliyoruz. Bu da Vidali'nin Utka Operasyonu'nun içinde olduğunu kanıtlıyor. Troçki'nin korumalarından Robert Sheldon Harte ile ilişkiyi kuran da Griguleviç'tir.

24 Mayıs sabahı saat 04.00'te Siqueiros'un şebekesi polis giysileriyle Troçki'nin evine baskın düzenler. Kapıyı onlara Robert Sheldon Harte açmıştır. Şebeke evden ayrılırken Sheldon'ı da yanlarında götürür. Sheldon'ı polisin Griguleviç'i öğrenmemesi amacıyla mı kaçırdıkları, yoksa Sheldon'ın onlarla mı gittiği hususu hayli şüphelidir. Sonradan onun aslında ABD Komünist Partisi'nin üyesi olduğu sırada NKVD tarafından işe alındığı ve "Amur" kod ismiyle faaliyet gösterdiği iddiâ edilmiştir. 1954 yılında, Eytingon, "Sheldon bir haindi. Baskına katılanlar ne Troçki'yi ne de onun arşivini buldular. Sheldon ateş edenlere, işin şekli baştan kendisine söylenseydi, baskına katılmayı kabul etmezdim dedi. Bu da onun tasfiye edilmesi için gerekçe oldu. Onu Meksikalılar öldürdü," diyecektir. Sheldon iki taraf açısından da haindi. New York'taki dairesinin bir duvarında Stalin'in resminin asılı olduğu ve kitaplığındaki bir lûgatın ilk sayfasında Siqueiros imzâsının bulunduğu açıklandı. Bu baskının düzenlenmesine, Sudaplatov'un, Eytingon'un ve Griguleviç'in dışında, Vittorio Vidali ile sevgilisi Tina Modetti, Pedro Fernández Checa, Rafael Carrillo Azpéitia, Vittorio Codavilla,Valentín Campa Salazar ve Hernán Laborde de karışmışlardır. Checa, İspanya İç Savaşı'nda NKVD için özel görevlerde bulunmuş bir Stalinistti. Bir iddiâya göre İspanya İç Savaşı sırasında Paracuellos katliâmlarının emrini de Checa vermiştir. O da José Cazorla Maure'dan veya Mikhail Koltsov'dan emir almış olabilir.

Bütün gelişmeler Siqueiros'un şebekesinin başarısız olacağının baştan bilindiğini gösteriyor. Onların çatışma ve adam öldürme deneyimleri olsa bile, hiçbiri temel gerilla eğitiminden daha fazlasını almamıştır. Oysa, suikast çok farklı bir işti ve ancak bu konuda özel olarak yetiştirilenler tarafından icrâ edilebilirdi. Bu da 24 Mayıs'taki eylemin hedef şaşırtma veya asıl eyleme bir tür perde vazifesi görmesi amacıyla başarısızlığının özellikle tasarlandığını kanıtlıyor. Asıl suikastçı Ramón'dur. Polis Siqueiros'un şebekesinin peşine düşünce, 28 Mayıs'ta, Ramón Troçki'ye geçmiş olsuna gidince, tanışırlar. Natalya o günü, "Sylvia Ageloff'un kocası Jacson ile ilk görüşmemiz 28 Mayıs sabahı saat 09.00'da oldu" şeklinde anlatacaktır (Socialist Appeal, 26 Ekim 1940). Ramón'un Troçki ile tanışmasını Rosmerler hazırlamışlardı. Sözde Rosmerler'i 19 numaradan alıp, onları otomobiliyle Vera Cruz'a götürecektir. Bahçede tavşanları besleyen Troçki, Ramón'un kapıda Rosmerler'i beklediğini öğrenince, içeriye alınmasını söylemiştir. 12 Haziran'da Ramón New York'a çağrılır. Ramón ile Sylvia 14 Haziran ile 30 Haziran 1940 arasında Brooklyn'deki Hotel Pierrepont'un 737 numaralı odasında kalırlar. Eytingon da New York'a gelmiştir. Ramón, Caridad del Rio ve Ermeni kökenli NKVD casusu Hayk Hovakimyan ile görüşmeler yapar. Hovakimyan, Julius ve Ethel Rosenberg'i Sovyet casusu olarak işe alan kişi olarak biliniyor. Ramón, Sylvia ve Eytington New York'ta iken, Marguerite ve Alfred Rosmer çifti de Vera Cruz'dan New York'a gelirler. Ramón ve Sylvia onlarla buluşup, görüşürler. Haziran ayının sonunda, Ramón otel odasından Eastern Airlines'e arayıp, New York-New Orleans ve New Orleans- San Antonio uçuşları için bilet alır. San Antonio'dan yürüyerek Laredo'daki sınır kapına gidecek, oradan da Mexico trenine biner. 9 Ağustos'ta Slyvia Ageloff da Mexico şehrine gelir. Ageloff gelince Ramón Hotel Maria Christina'dan çıkışını yaptırır ve birlikte Hotel Montejo'ya yerleşirler. Sylvia, 10 Ağustos günü hemen Troçki'yi ziyârete gider. Şehre evlenmek üzere olduğu Jacques Mornard ile geldiğini belirtir. Troçki'nin insanlar üzerindeki etkisinden emin olması, sağduyusunu sakatlıyordu. Bu nedenle Sylvia'ya Jacques Mornard'ın da fırsat bulduğunda kendisini ziyaretine gelmesini söyler...