17 Ağustos depreminin 20. yılında gelecek Marmara depremi çalışmaları yeniden gündeme geldi. Jeoloji profesörü Cenk Yaltırak, beklenen büyük deprem konusunda, ''Verilere göre minimum 7.5 büyüklüğünde olacak. Depremin etkisinin 17 Ağustos depreminden 2 kat büyük olacağını artık yüzde yüz biliyoruz, bizim derdimiz artık bilmek değil nereyi nasıl etkileyeceği...'' ifadelerini kullandı.
SENA ÇALIKOĞLU / KARAR
İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Jeoloji bölümü öğretim üyesi Profesör Dr. Cenk Yaltırak'a göre Marmara'da minimum 7.5 büyüklüğünde bir deprem bekleniyor.
OSMANGAZİ KÖPRÜSÜ'NDEN BAŞLAYACAK
Beklenen depremin Osmangazi Köprüsü'nün olduğu bölgeden başlayıp hızla batıya doğru ilerleyeceğini söyleyen Yaltırak, 2000 yılından bu yana tarihsel depremler ve fay modelleme araştırmaları yürütüyor. Marmara'nın bin 500 yıllık deprem tarihini ortaya çıkaran Cenk Yaltırak, bölgeleri ve fayları tarihsel verilerle araştırıyor.
"SENARYOLAR YÜZDE YÜZ AYNI ÇIKTI"
Prof. Dr. Cenk Yaltırak'ın tespitleri şöyle:''1500 yıl içinde 253 deprem, birden fazla yeri yıkmış 38 büyük deprem var. Son yüzyıl içerisinde bunlara örnek Marmara adası depremi, Çınarcık depremi, İzmit depremi... Bu depremlerde ne kadar alan yıkıldığını, fayın büyüklüğünü, ne kadar alanı etkilediğini biliyoruz. Marmara'da bir depremin birden fazla yeri yıkabilmesi için büyüklüğünün 7'yi aşması gerekiyor. Elimizdeki veri setinde 38 tane 7'nin üzerinde deprem olduğunu biliyoruz. Burada dikkat çekici olan, yıkım alanlarında 557, 989, 1509... İzmit'ten başlayıp Tekirdağ ve Bursa'ya kadar tarihsel yıkım kayıtları bulunan deprem serisi bu üç depremdir. Bu yıkım alanlarını bildiğimiz için, çalışmalarımızda biraz daha ilerleyerek eldeki bulunabilecek tüm tarihsel yıkım verisine ulaştık. Biz tarihsel depremleri, hasar alanını ve fay boyutunu yazdığımızda depremin hangi büyüklükte olabileceğini gösteren bir kodla, elimizdeki deprem verileri ile tarihsel yıkım verilerine bakarak bulduğumuz deprem simülasyonlarının alanının aynı olduğunu yüzde yüz tespit ettik.''
''7.5 TEN DAHA KÜÇÜK OLAMAZ''
Marmara'da olası bir depremin en az 7.5 büyüklüğünde olacağını belirten Yaltırak, ''Çalışmamızda yaptığımız hesapların sonuçlarına göre; biz biliyoruz ki Doğu Marmara'da bulunan fay segmentinin kırılması için 7.5 ten büyük deprem olması lazım ve elimizdeki verilere göre öyle de olacak." dedi.
"DEPREM BU SEFER İZMİTTEN 45 SANİYEDEN DAHA UZUN SÜRECEK"
Yaltırak, "Yaptığımız çalışma bize gösterdi ki; kayma yoksunluğu ile mikro deprem aktivitesi ilişkili ve fayın kendisi çok derine uzandığı için alanı büyüyor ve birikimin bir kısmı mikro aktiviteye bir kısmı ise birikime neden olup büyük depremler oluyor ve her fay için depre periyodu farklı oluyor. Marmara'da tarihsel deprem serilerine baktığınızda biribirini izleyen İzmit'ten başlayan Saroz'da biten 6 deprem biribirini izliyor. Bunlar yıllar içinde arka arkaya oluyor. 1500 yıl içinde 5-6 depremlik 6 seri var. Şimdi İzmit ile 7 seri depremler olmaya başlıyor. Elimizdeki verilere göre 553-557, 976-989, 1490-1509 İzmit ve Doğu Marmara Fayı depremleri biribirini izlemişler. Şimdi aradaki zamana bakarsanız 4-13-19 yıl sanki bu iki deprem arası zaman ilerledikçe açılıyor. Bu durumda basit bir literasyonla 1999 sonrasında daha uzayacak. Eğer bir grafik çizerseniz bu yaklaşım isabetli ise en fazla 27 yıl civarında olabilir. Bu depremin 2019 ile 2026 arasında olacağı ihtimalini gösterir. Zaten 1999 depremi sonrası 30 yıl deniyordu.'' dedi. "Şimdi dikkat çeken bir konu biz faya belirli bir uzaklıktayız. Marmara kıyısında Bursa ovası, Yalova Bandırma, Gemlik, İstanbul 5- 60 km arasında bir uzaklıkta faya. Mesela Ridgecrest'te 7.1 büyüklüğünde bir deprem oldu. 20 km uzaktaki Amerikan askeri üssü, yumuşak bir zemin üzerindeki binaları ve pisti 5 milyar dolarlık hasar gördü. Aynı depremde Los Angeles'te 200 km uzaktaki bir gökdelenin 2 katı 25 saniye 50 katı 2.5 dakika sallandı. İnsanlar bu esnada etkilendiler. Önemli olan en alt katta 25 saniyenin en üst katta 2.5 dakikaya ulaşmasıydı. Mesela bizdeki yüksek binaların ne kadar sallanacağını, yapısal etkisinin nasıl olacağını bilmiyoruz. Deprem merkez üssünde gerçekleşme süresi ile sizin bulunduğunuz yerdeki sallanma süresi ve etkisi farklı. Burada zemin, bina, uzaklık hepsi faktör. Deprem kimi yüksek binada en üst katta 2.5 dakika sürebilir."
"BAZI BÖLGELERDE HİÇ OTURULMAMALI"
Yaltırak, depremin İstanbul depremi değil Doğu Marmara depremi olacağını bildirirken, ''Marmara bölgesinde yaşayan herkesin önlem alması lazım, bazı evlerinin yenilenmesi gerekirken, dere yataklarında, dolgu zeminlerde, dik yamaçların teraslandığı yerlerde, sismik hızın düşük olduğu zeminlerin bulunduğu bazı bölgelerde çok katlı yapılarda hiç oturulmaması lazım.'' diyerek uyarılarda bulundu.
17 AĞUSTOS 1999'DA NE OLMUŞTU?
Türkiye'nin yaşadığı en acı olaylardan biri olan Gölcük merkezli 17 Ağustos 1999 Marmara depreminin üzerinden 20 yıl geçti. 600 bin kişinin evsiz kaldığı, büyük can ve mal kaybı yaşandığı deprem, 17 Ağustos gecesi 03:02 sularında gerçekleşti. Tüm Marmara bölgesi'nde Ankara'dan İzmir'e kadar geniş alanda hissedilen depremde resmi raporlara göre 17 bin 480 kişi öldü, 23 bin 781 kişi ise yaralandı.
