Çin’in dünya genelindeki atıkları kabul etmeyi durdurmasının ardından Türkiye, Avrupa’nın geri dönüşüm merkezi haline geldi. Ancak çoğu plastik geri dönüştürülemiyor ve geride kalanlar ise toksik atık yığınlarına dönüşüyor.
Dünyanın en prestijli gazetelerinden The Guardian, Türkiye’nin giderek derinleşen plastik atık krizini mercek altına aldı. Haberde, Türkiye'nin "sıfır atık" hedefiyle çıktığı yolda nasıl Avrupa'nın çöplüğü haline geldiği anlatılıyor. Özellikle Adana çevresinde yaşanan atık skandalları ve bunun çevreye etkileri, detaylı örneklerle okuyucuya aktarılıyor.
Haberin merkezinde Adana’da yaşayan çiftçi İzzettin Akman’ın hikayesi yer alıyor. 2016 yılında, Akman’ın narenciye bahçesinin yanına gizlice dökülen ve ardından ateşe verilen bir çöp yığını, çiftçinin geçim kaynağı olan portakal ve limon ağaçlarına büyük zarar verdi. Çöpler yanarken çıkan yoğun siyah dumanlar, çevreye toksik maddeler yaydı ve bahçedeki ağaçların yaprakları sararmaya, meyveler ise dökülmeye başladı. Akman, yanan çöpleri incelediğinde üzerinde euro ve pound fiyat etiketleri bulunan yabancı ambalaj atıklarıyla karşılaştı. Bu durum, Avrupa’dan gelen plastik atıkların Türkiye’nin tarım alanlarına kadar ulaştığının somut bir göstergesi oldu.
“SIFIR ATIK” SÖZÜ VE GERÇEKLER
The Guardian, Türkiye’nin 2017’de başlattığı "Sıfır Atık Projesi"ne de dikkat çekiyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan tarafından tanıtılan bu proje, Türkiye'yi çevre dostu bir ülke haline getirmeyi amaçlıyordu. Ancak Çin’in 2017’de plastik atık ithalatını yasaklamasının ardından Avrupa ülkeleri atıklarını gönderecek yeni bir adres aramaya başladı ve Türkiye bu ihtiyaca cevap veren başlıca ülkelerden biri oldu.
Türkiye, 2017’den itibaren Avrupa'nın plastik atıklarının büyük kısmını almaya başladı. Sadece İngiltere’den Türkiye’ye gönderilen plastik atık miktarı 2020 yılında 210 bin tonu geçti. Bu atıkların büyük bir kısmının geri dönüştürülemediği ve yasa dışı yöntemlerle doğaya bırakıldığı ortaya çıktı.
GERİ DÖNÜŞÜM MİTİ: PLASTİK GERÇEKTEN GERİ DÖNÜŞMÜYOR MU?
Haberde, plastik geri dönüşümünün aslında büyük ölçüde bir illüzyon olduğuna vurgu yapılıyor. Plastik türlerinin karmaşıklığı nedeniyle geri dönüşüm süreçlerinin çoğu zaman verimsiz olduğu belirtiliyor. Ayrıca, plastiklerin geri dönüştürülmesi sırasında toksik kimyasalların açığa çıkması ve çevreye yayılması gibi ciddi sorunlar yaşanıyor.
The Guardian’a göre, plastik atıkların büyük bir kısmı geri dönüştürülmek yerine yakılıyor ya da doğaya bırakılıyor. Türkiye'de ise bu atıkların önemli bir kısmı tarım arazilerine, nehir kenarlarına ya da ormanlık alanlara gizlice dökülüyor ve zamanla çevreye büyük zararlar veriyor.
ADANA, AVRUPA'NIN ÇÖP MERKEZİ Mİ OLUYOR?
The Guardian’ın haberinde en dikkat çeken kısımlardan biri ise Adana’nın Avrupa’nın plastik atık merkezi haline gelmesi. GPS cihazları yerleştirilen plastik atıkların İngiltere’den Adana’ya nasıl ulaştığına dair örnekler sunuluyor. Londra’daki bir geri dönüşüm kutusuna atılan plastik atık, İngiltere’den Hollanda’ya, oradan Polonya’ya ve nihayetinde Adana’ya kadar taşınmış. Son durağı ise genellikle bir tarla kenarı ya da boş bir arazi oluyor.
YENİ TEHDİT: TÜRKİYE'NİN PETROKİMYA HAMLESİ
Haberde Türkiye’nin plastik atık krizini çözmek bir yana, petrokimya üretimini artırma planlarına da yer veriliyor. 2021 yılında Adana’da temeli atılan Ceyhan Petrokimya Sanayi Bölgesi’nin, yılda yaklaşık 3 milyar pound plastik üretmesi hedefleniyor. Bu proje, çevre dostu bir gelecek hedefiyle çelişiyor ve Türkiye’nin plastik üretiminde daha da büyüyeceğini gösteriyor.
"TÜRKİYE’NİN GELECEĞİ TEHLİKEDE"
The Guardian, Türkiye’nin sıfır atık hedefiyle çıktığı yolda Avrupa’nın çöplüğü haline gelmesinin ülkenin tarımını, çevresini ve insan sağlığını tehdit ettiğini vurguluyor. Özellikle Adana gibi tarıma dayalı ekonomiye sahip bölgelerde, plastik atıkların çevreye yayılmasıyla toprakların ve su kaynaklarının kirletildiği belirtiliyor.
Haberde yer alan çarpıcı tespitlerden biri ise şu: Türkiye’nin hem Avrupa’nın plastik çöplerini kabul etmesi hem de kendi petrokimya üretimini artırması, çevreye verilen zararı katlayarak büyütüyor. Bu durum, hem Türkiye’nin sıfır atık hedefini anlamsız hale getiriyor hem de küresel çevre krizinin derinleşmesine yol açıyor.
DMM'DEN THE GUARDİAN'IN "SIFIR ATIK" İDDİASINA YALANLAMA: MANİPÜLASYON İÇERDİĞİ TESPİT EDİLMİŞTİR
DMM'den yapılan açıklamada, "Türkiye'nin, "Sıfır Atık" projesinin ardından yurt dışından çok fazla plastik atık aldığı, ithal edilen çoğu plastik malzemenin geri dönüştürülememesi ve geri dönüşümün kontrol altında olmaması nedeniyle büyük bir çevresel kriz yaşandığı iddia edilmiştir." denildi.
Açıklamada şöyle devam edildi:
"Türkiye'nin geri dönüştürülebilir atıklarla ilgili mevzuatı ve Sıfır Atık Hareketi'nin kazanımları ile uluslararası alandaki ödülleri, bahse konu haberdeki kasıtlı manipülasyon ve propagandayı ortaya koymaktadır.
Haberde, Adana'daki verimli toprakların çöp yığınına dönüştüğü, plastik atıkların geri dönüşüme uygun olmayan şekillerde yakıldığı ileri sürülmüştür.
Türkiye, ekonomik getirisi, geri dönüşüm sektörü ve hammadde temini açısından önem arz eden plastik ithalatı yapmaktadır. Türkiye'de geri dönüşüm tesisleri, yeterli yerli hammaddeye ulaşmakta zorlandıkları için ithal edilen plastik atıkları işlemektedirler. Bu, üretim süreçlerinin devamlılığı için önemlidir. İthal edilen plastik atıkların geri dönüştürülmesiyle elde edilen hammaddeler, çeşitli ürünlerin üretiminde kullanılmakta ve bu ürünler yurt dışına ihraç edilmektedir.
"DIŞ TİCARET DENGESİNE OLUMLU KATKI SAĞLIYOR"
Bu süreç, Türkiye'nin dış ticaret dengesine olumlu katkı sağlamaktadır. Geri dönüşüm sektörü, ithal edilen atıkların işlenmesiyle istihdam olanakları sunmaktadır. Bu, özellikle geri dönüşüm tesislerinde ve ilgili lojistik sektörlerinde iş imkanları yaratmaktadır.
Haberde ayrıca geçtiğimiz yıllarda da gündeme gelen, "İngiltere'den getirilen tehlikeli atıklar, Adana'da geri dönüşüm tesisi olmayan bir bölgede ortaya çıktı" şeklindeki asılsız iddialara da atıfta bulunulmuştur.
Çevre Kanunu gereği “tehlikeli, geri kazanımı mümkün olmayan ve bertaraf amaçlı” atıkların ithalatı yasaktır. İddialar üzerine 7 denetim ekibi tarafından bütün bölge taranmış ve herhangi bir döküm tespit edilmemiştir.
İddia edilen 11 noktadan toprak numuneleri alınmış, analizlerde çevre ve insan sağlığı açısından tehlike yaratacak hiçbir parametre tespit edilmemiştir.
Ayrıca haberde iddia edilenin aksine, sadece geri dönüşüm kapsamında ithal edilen atıklar değil iç piyasada toplanan atıkların da doğaya terk edilmesi ve çevreye zarar verecek şekilde yakılması yasaktır. Geri dönüşümden çıkan bakiye atıklar, geri kazanım amaçlı başka bir geri dönüşüm tesisine ya da bertaraf için lisanslı tesislere gönderilmektedir.
Ortaya atılan iddialarla birlikte, Sayın Emine Erdoğan Hanımefendinin isminin ve Sıfır Atık Hareketi'nin de zikredildiği, projenin ilgisiz bir şekilde hedef alındığı tespit edilmiştir.
Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan Hanımefendinin himayelerinde 2017'de başlatılan, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinesinde yürütülen Sıfır Atık Hareketi, 2018 yılında Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünün (FAO) "Sıfır Atık, Sıfır Açlık" ödülünü almıştır.
2021'de Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından "UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Ödülü" ve Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Programı (UN-Habitat) tarafından "Waste Wise Cities Global Champion Ödülü"ne değer görülen proje, 2022'de "Akdeniz Parlamenterler Asamblesi Ödülü (PAW Awards)" ve Dünya Bankası tarafından takdim edilen "İklim ve Kalkınma Liderliği Ödülü"nü almıştır."
İngiltere Merkezli The Guardian gazetesinde yer alan, "Türkiye, "sıfır atık" bir ülke olacağını söyledi. Bunun yerine Avrupa'nın çöplüğü haline geldi" başlıklı haberin algı amaçlı manipülasyon içerdiği tespit edilmiştir.
— Dezenformasyonla Mücadele Merkezi (@dmmiletisim) February 20, 2025
Türkiye'nin, "Sıfır Atık" projesinin ardından yurt… pic.twitter.com/OAhFxno9cW
