Tehlike çanlarını çaldıran vahim tablo... Son birkaç yıl içinde insan haklarından eğitimin kalitesine kadar pek çok alanda küresel sıralamalarda dibe vurduk. Demokrasi endeksinde Ruanda’nın, çalışma haklarında Kolombiya’nın gerisine düştük. Üniversiteler sıralamasında ilk 400’e Türkiye’den tek bir okul bile giremedi. Her alanda hızlanarak devam eden ‘baş aşağı gidiş’in nasıl durdurulacağını konuşma zamanı...
GERİYE GİDİŞ BEŞER ONAR SIRA DÜŞÜŞLERLE HIZLI GERÇEKLEŞİYOR
Yönetimde ortaya konulan tartışmalı uygulamalar Türkiye’yi her alanda geriye götürüyor. Son yıllarda hızlanan düşüşün demokrasiden, eğitime kadar birçok alanda yaşanması dikkat çekiyor. Göteborg Üniversitesi’nin 2022 demokrasi raporuna göre Türkiye, 179 ülke arasında Ruanda ve Bangladeş’in gerisine düşerek 147’nci oldu. Dünyadaki akademik başarıyı gösteren Şangay Klasmanı’nda ilk 500’e bir üniversite girebildi.
EĞİTİM KALİTESİ EŞİĞİN ALTINDA KREDİ NOTU KENYA’DAN BİLE DÜŞÜK
Eğitim kalitesini ölçen PISA sonuçlarında da ‘okuduğunu anlama’ ve ‘matematik’ gibi alanlarda sıralama, OECD eşiğinin altı oldu. Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu’nun ‘Küresel Haklar Endeksi’nde en kötü 10 ülkeden biri olan Türkiye’nin uluslararası kredi notu ise B2’ye gerileyerek Kenya’nın altına indi. Vizede Afrika ligine düşen Türkiye, ‘dünyanın en güçlü pasaportları’ listesinde 2021’de 50’nciyken bu yıl dört sıra geriledi.
HER ALANDA İRTİFA KAYBI
Türkiye, başkanlık sonrası uluslararası birçok endekste dibe vurdu. Ekonomideki tüm başlıklarda geriye gidiş yaşandı. Kurum ve öğrencilerin eğitim performansından demokrasi ile basın özgürlüğüne hemen her listede olumsuz gidişat sürüyor.
PISA SONUÇLARINDA TABLO VAHİM
ECD tarafından 79 ülkeden 15 yaş grubu 10 milyondan fazla öğrencinin katılımıyla yapılan PISA 2018 test sonuçları 2019 Aralık ayında açıklanmıştı. Türkiye okuduğunu anlamada 466 puan, matematikte 454 puan ve fen bilimlerinde 468 puan alarak OECD ortalamasının altında kalmıştı.
İLK 500’DE SADECE BİR ÜNİVERSİTE
Bu yıl ağustosta dünya üniversitelerinin akademik başarı sıralamasını gösteren Şangay Klasmanı en iyi 1000 üniversitesiyle yayımlandı. Listede ilk 500’de Türkiye’den yalnızca İstanbul Üniversitesi yer alırken ilk 1000’de toplam 11 Türk üniversitesi bulunuyor. Listede, Türkiye’den ilk binde 401. sırada İstanbul Üniversitesi yer aldı. ABD’den ilk yüzde toplam 39 üniversite, ilk binde ise 196 üniversite listeye girdi. Onu ilk yüzde 8, ilk binde toplam 63 üniversiteyle İngiltere izledi.
TÜRK PASAPORTUNUN GÜCÜ ERİYOR
Henley&Partners dünyanın en güçlü pasaportları listesini yayınladı. Endekse göre, Türkiye 112 ülke arasında 2021 yılında 50. Sıradayken 0cak 2022’de 52 haziran 2022’de 54. sıraya geriledi. En güçlü pasaporta sahip ülke Japonya oldu. Ayrıca Avrupa Birliği ülkelerine gitmek için gereken Schengen vizesini alabilmek de bu yıl tam bir çileye dönüştü. Türkiye bu alanda yaptırım kıskacındaki Rusya’nın dahi gerisinde kaldı.
KREDİ NOTUNDA KENYA’NIN ALTINDA
Türkiye’nin beş yıllık kredi temerrüt riski (CDS) primi bu yıl temmuz ortasında 900 baz puana ulaştı. 22 Ağustos’ta da 800 puan barajını yıktı. İflas riski dillendirilmeye başlandı. Türkiye’nin kredi notunu B3’e çeken Moody’s de ‘Alışılmışın dışında önlemlere başvurulduğunu’ belirterek, tedbirlerin işe yaramayacağını kaydetti. B3 notu olan diğer ülkeler ise şöyle sıralandı: Bosna Hersek, Kırgızistan, Moldova, Moğolistan, Nikaragua, Nijer, Pakistan, Tacikistan ve Esvatini Krallığı ya da eski adıyla Svaziland.
DEMOKRASİDE RUANDA’NIN GERİSİNDE
İsveç’ten Göteburg Üniversitesi V-Dem Enstitüsü, 2022 demokrasi endeksini paylaştı. Türkiye, demokrasi endeksinde 179 ülke içinde 147’inci sırada yer aldı. Sıralamada alttaki yüzde 10-20’lik kısımda olan Türkiye, “otoriterleşen ülke” olarak işaretlendi. 179 ülkelik sıralamada Türkiye’nin üzerinde Mısır, Ruanda, Bangladeş gibi ülkeler yer alıyor. İngiltere merkezli araştırma ve analiz şirketi Economist Intelligence Unit (EIU) tarafından yapılan değerlendirmede de Türkiye, Demokrasi Endeksi’nde 2021 yılında 167 ülke arasında 103’üncü oldu. Türkiye, 21 ülkenin değerlendirildiği Batı Avrupa bölgesinde ise son sırada yer aldı.
İŞÇİLER İÇİN EN KÖTÜ 10 ÜLKEDEN BİRİ
Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu’nun (ITUC) 148 ülkeyi kapsayan Küresel Haklar Endeksi’ne göre Türkiye 2022’de işçiler için en kötü 10 ülkeden biri. İşçi hakları ve çalışma hayatına göre yapılan değerlendirmeye göre Türkiye’nin dışında işçiler için en kötü diğer ülkeler; Belarus, Brezilya, Kolombiya, Mısır, Myanmar, Filipinler, Esvatini ve Guatemala.
BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ DE DİP YAPTI
Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütünün hazırladığı 2022 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’ne göre Türkiye, bir önceki yıla göre dört sıra yükselerek 180 ülke içerisinde 149’uncu sırada yer aldı. 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde yayımlanan RSF raporunda listenin ilk üç sırasında İskandinav ülkeleri Norveç, Danimarka ve İsveç bulunurken listenin son sırasındaysa Kuzey Kore var. Bu ülkenin önündeyse Eritre ve İran bulunuyor. Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Türkiye 2005 yılında 98’inci sırada yer alıyordu. Endekse göre Türkiye 2010 yılında 138, 2015’te 149, 2020’de 154’üncülüğe gerilemişti.
10 MADDEDE EKONOMİNİN HALİ: BAŞKANLIĞIN FATURASI ÇOK AĞIR
CHP İstanbul Milletvekili Özgür Karabat, 2017’de hayata geçirilen başkanlık sisteminin beş yılını değerlendirdi. Sosyal medya paylaşımında ekonomideki verileri ele alan Karabat “’Türk tipi başkanlık sistemi’ dedikleri, aslında AKP’nin ülkeyi çökertme projesidir. 2017’de başladı, 5 yıl geçti. Faturası çok ağır. Veriler ortada. Başkanlık sistemi ülkeyi felakete götürüyor. İşte bu yüzden ilkeli siyaset, hesap verilebilir parlamenter sistem diyoruz. Lider kültü ile yaratılan nepotik AKP tipi başkanlık sistemini hem kaldıracağız, hem de yapılanların hesabını soracağız” değerlendirmesinde bulundu, şu bilgileri aktardı:
- Dolar kuru başkanlık sisteminin geldiği 2017 yılında 3.65 TL’ydi. Eylül 2022’de dolar 5 kat arttı ve 18.23 TL’ye geldi. TL’deki hızlı değer kaybı, enflasyonu ve derin yoksulluğu beraberinde getirdi. Başkanlık sistemi milli para birimimizi koruyamadı.
- Tüketici enflasyonu 2017’de yüzde 11.92 seviyesindeydi. 2002-2017 arasında AKP enflasyonu çift haneye demirlemişti. Başkanlık ile birlikte enflasyon iyice kontrolden çıktı. TÜİK’in kalem oyunlarına rağmen bile yüzde 80.21 oldu.
- Üretici enflasyonuna baktığımızda çok vahim bir tablo ile karşı karşıyayız. 5 yılda ÜFE yüzde 15.47’den yüzde 143.75’e çıktı.
- Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) 2017’de 851 milyar dolardı. 2021’de 803 milyar dolara geriledi. Bu yıl (IMF’nin tahminine göre) 692 milyar dolar olması bekleniyor.
- Kişi başına gelir 5 yılda 10.597 dolardan 8 bin dolara kadar düştü. TÜİK’in verilerinde 10 milyon mülteci-göçmen yok. Onları da çıkardığımızda kişi başı gelir 7 bin doları buluyor.
- İşsizlik de enflasyon gibi çift hanelere demir attı. 2017 yılında yüzde 10.4’tü, günümüzde yüzde 10.3 oldu. On binlerce gencimiz yurt dışına göç etti. Farklı eğitim almış insanlar hizmet sektörüne mahkum edildi.
- Erdoğan en son Merkez Bankası’na giren borç paralarla övünmüştü. Brüt dış borç stokumuz 450 milyar doları aştı.
- AKP’nin en büyük övünç kaynağı ihracattır. Rekor kırdı derler ama ithalattan bahsetmezler. 8 ayda 73.4 milyar dolar dış ticaret açığı verildi. Yılsonunda 110 milyar doları bulacak.
- Cari açığa baktığımızda da vahim bir tablo önümüzde. 2017’de 47.1 milyar dolar gibi yüksek seviyedeydi. Bu yılın ilk 6 ayında 32.4 milyar dolar oldu. Yıl sonunda 60 milyar doları geçebilir.
- Türkiye dünya ekonomi liginde 2017’de 17’nciydi. Bu yılın sonunda 23’üncü sıraya gerilemesi bekleniyor.
