İstanbul Milletvekili Mustafa Yeneroğlu, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un Türkiye’nin AİHM kararlarına uyum oranını %91 olarak açıklamasını eleştirerek TBMM’ye yazılı soru önergesi verdi. Yeneroğlu, Avrupa Konseyi’nin 18 Eylül 2025 verilerine göre Türkiye’nin öncü kararlarda uyum oranının %68 olduğunu, toplam davalarda ise %90 olarak göründüğünü belirtti.
Yeneroğlu, Türkiye’nin öncü kararlarda Avrupa ortalamasının 13 puan altında, 47 ülke arasında 39. sırada yer aldığını kaydetti.
ÖNCÜ KARARLAR VE TÜRKİYE’NİN UYUM EKSİKLİĞİ
Öncü kararların yalnızca bireysel hak ihlallerini değil, sistematik sorunları ortaya koyduğunu belirten Yeneroğlu, “%68 oranı, Türkiye’nin AİHM kararlarını yüzeysel biçimde uyguladığını, yapısal reform gerektiren ihlallerin hâlâ çözülmediğini gösteriyor” dedi.
Avrupa’da İsveç (%100), Norveç (%97) ve Birleşik Krallık (%97) gibi ülkelerin öncü kararları neredeyse eksiksiz uyguladığına dikkat çeken Yeneroğlu, Türkiye’nin toplam uyum oranının %90 görünmesine rağmen gerçeği yansıtmadığını söyledi:
“Türkiye’nin uygulamadığı dosya sayısı 448 iken, benzer uyum oranına sahip Belçika’da uygulanmayan dosya sayısı sadece 25, Makedonya’da ise 36’dır.”
BAKAN TUNÇ’A YÖNELTİLEN SORULAR
Yeneroğlu, Tunç’a yönelttiği sorularda öncü kararlar ile diğer davalar arasındaki ayrımı dikkate alıp almadığını ve öncü kararlar kapsamında uygulanmayan dosyalarla ilgili somut takvimi sordu. Ayrıca Kavala, Demirtaş, Yalçınkaya ve Demirhan kararları gibi sistematik ihlallere ilişkin yeniden yargılama, tahliye ve yasal reform adımlarının ne zaman hayata geçirileceğini sordu.
Yeneroğlu, AİHM kararlarının icrasında Bakanlık ve İnsan Hakları Dairesi Başkanlığı’nın yürüttüğü koordinasyon süreçlerinde bağımsız izleme mekanizmasının bulunup bulunmadığını da sordu.
“MİLLETİMİZİN İHTİYACI SAYILAR DEĞİL, ADALETTİR”
Açıklamasını değerlendiren Yeneroğlu, “Gerçek uyma, Kavala, Demirtaş, Yalçınkaya, Demirhan ve benzer kararları yerine getirmekle olur. İnsanlar haksız yere yıllarca cezaevinde tutulurken bu tablolardaki yüzdelerle övünmek, adaletsizliğin üzerini rakamlarla örtmek demektir” dedi.
Yeneroğlu, Türkiye’de sistematik biçimde öncü kararların uygulanmadığını belirterek Tekeli ve Ataman kararlarını örnek gösterdi. Ayrıca, AİHM kararlarına uymanın bir tercih değil zorunluluk olduğunu vurguladı:
“Eğer AİHM içtihatları iç hukukta etkin biçimde uygulansaydı, bu kadar çok dava Strazburg’a gitmezdi. İktidar, yasal ve yapısal reformları erteleyerek rakamlarla kendini kandırmakta, milletimizi de oyalamaktadır.”
SORU ÖNERGESİNİN TAMAMI İSE ŞÖYLE:
- Avrupa Konseyi’nin 18 Eylül 2025 tarihli verilerine göre Türkiye’nin öncü kararlarda kararlara uyma oranı %68, toplam davalarda ise %90 olarak görülmektedir. Sayın Bakan’ın ifade ettiği “%91 uyum oranı” hangi kategoriye dayanmaktadır?
- Bakanlığınız bu oranı belirlerken, öncü kararlar ile diğer davalar arasındaki ayrımı dikkate almış mıdır?
- Türkiye’nin öncü kararlardaki uyum oranının, Avrupa ortalaması olan %80’in altında kalmasının nedenleri nelerdir?
- 2002 yılından bu yana AİHM tarafından ülkemiz adına toplamda hükmedilen tazminat miktarı kaçtır?
- 2002 yılından bu yana AİHM tarafından ülkemiz adına öncü kararlardan dolayı hükmedilen tazminat miktarı kaçtır?
- 2002 yılından bu yana AİHM tarafından Türkiye hakkında verilen öncü kararlardan kaçı halen tamamen veya kısmen uygulanmamıştır? Bu kararlara ilişkin karar adları ve karar tarihleri nelerdir? Aradan geçen 23 yıla rağmen uygulamaya konulmayan bu öncü kararların hayata geçirilmesi için öngörülen takvim nedir?
- Kavala, Demirtaş, Yalçınkaya ve Demirhan kararları gibi sistematik ihlaller içeren davaları gereği olan yeniden yargılama, tahliye ve yasal reformların hayata geçirilmesi için hangi somut adımlar planlanmaktadır?
- AİHM kararlarının icrasında Bakanlığınızın ve Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Dairesi Başkanlığı’nın yürüttüğü koordinasyon süreçlerinde bağımsız bir izleme ve raporlama mekanizması bulunmakta mıdır?
