Son yıllarda yapılan kapsamlı çalışmalar, ebeveynlerin çocukları arasında düşündüklerinden daha sık ayrım yaptığını ortaya koyuyor. Bu durumun, çocuklukla sınırlı kalmadığı; bireylerin ruh sağlığını, aile içi ilişkilerini ve akademik yaşamlarını uzun vadede etkileyebildiği belirtiliyor.
Çocuklukta kendini “kayrılan” ya da “geri planda bırakılan” olarak algılayan bireyler, ilerleyen yaşlarda da bu duygunun etkilerini taşıyor. Uzmanlar, bu algının gençlik yıllarının çok ötesinde ruhsal iyi oluş üzerinde belirleyici olabildiğine dikkat çekiyor.
RUH SAĞLIĞI ÜZERİNDE GÜÇLÜ BİR BELİRLEYİCİ
Bir çalışmada, yetişkin bireylerin aile içinde nasıl konumlandıklarına dair algılarının; yaş, evlilik durumu ya da istihdam gibi birçok faktörden daha güçlü bir ruh sağlığı göstergesi olduğu tespit edildi.
T24'ün New York Times’ın dayandırdığı habere göre, Purdue Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. J. Jill Suitor’un yürüttüğü ve alanındaki en uzun soluklu çalışmalardan biri olarak kabul edilen araştırma, ebeveyn kayırmacılığının zaman içindeki etkilerini inceliyor. 2001 yılında başlayan çalışmaya, iki ya da daha fazla yetişkin çocuğu olan 500’ü aşkın anne dâhil edildi. Araştırma bugün hâlâ sürüyor ve artık büyükanne-büyükbabaların torunlar arasındaki tutumları da değerlendiriliyor.
KAYIRMACILIK DÜŞÜNDÜĞÜMÜZDEN DAHA YAYGIN
Araştırmada annelere; hangi çocuğa daha fazla kaynak ayırdıkları, hangisiyle daha yakın hissettikleri ya da hangisinden daha sık hayal kırıklığı yaşadıkları soruldu. Elde edilen veriler, ebeveynlerin yaklaşık üçte ikisinin açık ya da örtük biçimde “gözde” bir çocuğa sahip olduğunu gösterdi. Üstelik bu tercihin, çoğu ailede yıllar boyunca değişmeden kaldığı belirlendi.
FAVORİLER GENELLİKLE KIZ ÇOCUKLARI VE KÜÇÜKLER
Çalışmaya göre “altın çocuk” olmayı kesin olarak sağlayan tek bir özellik bulunmuyor. Ancak eğilimler, favori çocukların çoğunlukla kız çocukları ve küçük kardeşler olduğunu ortaya koyuyor. Bu yıl yayımlanan geniş çaplı bir analiz de, kız çocuklarının çocukluk döneminde ebeveynlerinden daha ayrıcalıklı muamele görme ihtimalinin daha yüksek olduğunu destekliyor.
Araştırmaların çoğu iki çocuklu ailelere odaklanırken, ortanca çocukların deneyimlerinin büyük ölçüde göz ardı edildiği de vurgulanıyor.
KİŞİLİK VE DEĞER BENZERLİĞİ ETKİLİ
Uzmanlara göre tercihleri belirleyen faktörler yalnızca cinsiyet ya da doğum sırasıyla sınırlı değil. Brigham Young Üniversitesi’nden araştırmacı Alex Jensen, ebeveynlerin daha uyumlu ve sorumluluk sahibi kişilik özellikleri gösteren çocuklara yönelme eğiliminde olduğunu söylüyor.
Prof. Dr. Suitor ise yetişkinlik döneminde en belirleyici unsurun, ebeveynler ve çocuklar arasındaki değer benzerliği olduğunu belirtiyor. Dini ve siyasi görüşler dâhil olmak üzere ortak değerlere sahip olmak, kayırmacılık üzerinde önemli rol oynuyor.
“GÖZDE ÇOCUK” OLMAK DA RİSKLİ
Araştırmalar, kayrılan çocukların her zaman avantajlı olmadığını da gösteriyor. Özellikle kardeşler arasındaki farklar çok belirgin hâle geldiğinde, “gözde” çocuklar da psikolojik baskı yaşayabiliyor.
Hollanda’daki Utrecht Üniversitesi’nden Prof. Dr. Susan Branje’ye göre, açık biçimde ayrıcalıklı muamele gören çocuklar suçluluk hissedebiliyor ya da bu ilgiyi hak etmediklerini düşünebiliyor. Uzmanlar, bu durumun kardeş ilişkilerini zedeleyebileceği uyarısında bulunuyor.
