Kadın giyiminin en belirgin ve zamansız parçalarından biri olan stiletto ve sivri burunlu ayakkabı tasarımlarının, rahatsız edici olmalarına rağmen neden popülerliğini koruduğu, moda dünyasında sıkça tartışılan bir konu.
İnsan ayağının doğal yuvarlak şekline aykırı olan bu sivri uçlu formun yüzyıllardır süregelen tercihinin ardında yalnızca estetik kaygılar değil, aynı zamanda statü, aidiyet ve derin tarihsel/psikolojik nedenler yatıyor.
Konuyla ilgili görüşlerini The Conversation ile paylaşan ve moda endüstrisinde yirmi yılı aşkın deneyime sahip uzmanlar, bu durumun kökenlerini ve güncel popülerliğini aydınlatıyor.
KÖKENİ KADIN MODASI DEĞİL, ERKEK MODASI
Şaşırtıcı bir şekilde, sivri burunlu ayakkabı geleneği, kadın modasından ziyade erkek modasına dayanıyor.
Tarih, 14. ve 15. yüzyıl Avrupa'sını işaret ediyor; özellikle zengin erkekler arasında poulaines adı verilen, ucu oldukça uzun ve sivri deri ayakkabılar büyük bir modaydı.
Polonya'nın Kraków kentinden çıktığı düşünülen bu ayakkabıların sivri uçları, biçimlerini korumaları için yosun veya yün gibi malzemelerle dolduruluyordu.
Bu tasarımlar, günümüzün lüks modası gibi, yüksek üretim maliyetleri ve süslemeleri sayesinde açıkça bir statü sembolü işlevi görüyordu.
Uzun burunlar, hareket etmeyi zorlaştırdığı için, bu ayakkabıları giyen kişinin bedensel emek gerektiren bir işte çalışmadığını simgeliyordu.
Evdeki dağınıklık, aslında zihinsel karmaşanızın bir yansıması!
KRAL IV. EDWARD'IN YASAĞI VE TOPLUMSAL SINIF FARKI
Gazete Oksijen'de yer alan habere göre, sivri burunlu ayakkabı modası öylesine yaygınlaştı ki, İngiltere Kralı IV. Edward 1463 yılında bu durumu kontrol altına almak zorunda kaldı.
Çıkardığı bir yasayla, soyluluk derecesi lord seviyesinin altında olanların ayakkabı burunlarının iki inçten uzun olmasını yasakladı.
Bu karar, çok yönlü etkiler yarattı.
Sosyal açıdan, uzun burunlu ayakkabılar sadece aristokratların giyebildiği kesin bir statü simgesi haline geldi; bu sayede toplumsal sınıflar arasındaki fark görünür kılınıyor ve alt sınıfların kendilerini soylu gibi göstermesi engelleniyordu.
Siyasi açıdan ise Kral Edward IV, bu kısıtlamayı aynı zamanda tekstil ticaretini denetlemek ve yerel İngiliz üreticileri yabancı rekabetten korumak için kullandı.
Dini açıdan ise kısıtlamalar, "Tanrı'nın sade olmayan giyimden hoşnut olmadığı" inancıyla gerekçelendirildi ve uzun burunların diz çöküp dua etmeyi zorlaştırdığı iddia edildi.
Elbette bu kurallar alt sınıflar için geçerliydi.
RAHATSIZLIĞA RAĞMEN NEDEN TERCİH EDİLİYOR?
Tarihsel süreçte sivri burunlu ayakkabılar, poulaines örneğinde olduğu gibi, ayaklara zarar vererek parmak kemiklerini eğriltme ve bunyon gibi sağlık sorunlarına yol açmasına rağmen popülerliğini korudu.
Uzmanlara göre, günümüzde kadınların bu kadar rahatsız edici ayakkabıları hâlâ tercih etmesinin önemli bir nedeni, aidiyet isteği ve toplumsal kabul görme ihtiyacı.
İnsan beyni, kendisiyle benzer düşünen ve davranan kişileri bulmaya eğilimlidir; bu durum, bir gruba ait olmanın sağladığı güvenlik hissiyle ilişkilendirilir.
Topuklu ve sivri burunlu ayakkabılar, kadınlar arasında yaygın bir norm haline geldiğinden, bu tarzı benimsemek kişiye bir gruba ait olma duygusu verir.
Sivri burunlu ayakkabılarda doğası gereği 'kadınsı' veya 'çekici' bir özellik bulunmamasına rağmen (zira tarihsel olarak erkekler için tasarlanmıştır), moda, toplumsal uzlaşmalarla belirlenen normlar üzerinden ilerler.
Bir ayakkabının 'şık' kabul edilmesi, genellikle kolektif bir eğilimin sonucu.
Havalimanında ayakkabı çıkarma zorunluluğu kalktı! 20 yıllık kural revize edildi
MODANIN ZİHİNSEL ETKİSİ: GİYİMİN BİLİŞSEL ETKİSİ
Beyin, hızlı karar verme süreçlerinde çevresindeki insanların davranışlarını bir kestirme yol olarak kullanır; bu, herkesin aynı tarzda ayakkabı giymesi durumunda, "İyi bir seçim olmalı" düşüncesini tetikler.
Bilim insanları bu güçlü zihinsel etkiyi 'giyimin bilişsel etkisi' (enclothed cognition) olarak adlandırır.
Yani giyilen ayakkabı, sadece kişinin kendini ve başkalarını nasıl algıladığını değil, aynı zamanda sembolik bir anlamı da taşır.
Bu etki sayesinde tasarımcılar, uzun ve sivri burunlu ayakkabılar ile zarif ve uzun bir silüet illüzyonu yaratır.
Bu görsel yanılsama, giyen kişinin kendini hem duygusal hem de görsel olarak daha zarif ve güçlü hissetmesine neden olur.
Dolayısıyla, stiletto tercihi yalnızca bir stil seçimi değil, aynı zamanda özgüven ve statü algısı üzerine kurulu karmaşık bir psikolojik süreç.
