Hem İstanbul halkının hem de bilim çevrelerinin şiddetli itirazlarına rağmen ‘inadına’ yapılacağı açıklanan Kanal İstanbul planında dikkat çeken değişiklik... Kamuoyuna ‘ekonomik cazibe ve istihdam oluşturacak’ diye tanıtılan turizm, fuar ve eğitim bölgeleri plandan çıkarıldı, yerlerine yeni konut alanları eklendi. Milyarlarca dolarlık yatırımın aslında dev boyutlu bir ‘pahalı konut projesi’ olduğu iddiaları güçlendi.
Cumhurbaşkanı’nın “İnadına yapacağız” çıkışıyla bir kez daha gündeme taşıdığı Kanal İstanbul planında, teknoloji geliştirme bölgeleri yerine konut bölgeleri eklendi.
Kongre ve fuar merkezlerinden de geri adım atıldı. Değişikliğe tepki gösteren İBB Şehircilik Daire Başkanı Gürkan Akgün “İstihdam getireceği iddia edilen alanlardan vazgeçilmiş” dedi. Askıya çıkarılan yeni plana 22 Nisan’a kadar itiraz edilebileceği belirtildi.
ÇEVRE İÇİN YIKIM OLUR, DEPREM RİSKİNİ ARTIRIR
Muhalefet “Amaç rant” eleştirilerini yöneltirken dikkat çeken revizyon, soru işaretleri oluşturdu. Son değişiklikle birlikte TÜBİTAK raporundaki ‘Ekosistem için tam bir yıkım’ tespiti, uzmanların “Deprem riski artacak.
Fayın yanına nüfus yığılacak” uyarıları ve anketlerde İstanbulluların çoğunluğunun karşı çıkması da tartışmalı noktaları artırdı. Getirisi belirsiz Kanal yerine istihdam projelerine kaynak aktarılması gerektiği kaydedildi.
MİLYAR DOLARLIK KREDİYİ KİM VERECEK?
Maliyeti 75 milyar dolar olarak duyurulan ancak bunun üstüne çıkacağı belirtilen Kanal İstanbul projesinde finansman, en kritik başlıklardan birini oluşturuyor.
Dev ölçekteki projede fonun nasıl sağlanacağına ilişkin tartışmalar sürerken Katar’la birlikte Çin fonu iddiaları da gündemde tutuluyor.
KANAL NEDEN RİSKLİ?’YE EN ÇARPICI YANIT SÜVEYŞ
Süveyş Kanalı’nda üç gün önce kum fırtınası sonrası rotadan çıkıp karaya oturan 400 metrelik yük gemisini kurtarma çalışmaları sürüyor.
İki yönlü trafiğin durması nedeniyle günlük 9.6 milyar dolar zarar oluştuğu açıklandı. En sıkı güvenlik önlemlerinin alındığı Süveyş’teki kaza, Kanal İstanbul’a yönelik uyarılar için de önemli bir kanıt oldu.
KONUT İSTANBUL
Milyonların tartıştığı Kanal İstanbul projesinde yeniden değişiklik yapıldı. Bakanlığın paylaştığı yeni düzene göre, kuzey girişinin doğusunda yer alan lojistik bölge plandan çıkarıldı, yerine ise konut alanı eklendi. Ayrıca, istihdam üretecek ve bilişim, iletişim ve ileri teknolojilerin geliştirildiği teknoparkların olduğu alanın büyük bir bölümüne de konut projeleri eklendi.
Megakent İstanbul’u 2’ye bölecek olan Kanal İstanbul Projesi şimdi de çevre düzeniyle gündeme geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın her defasında ‘inadına yapacağız’ çıkışıyla yeniden mercek altına alınan projede çevre planının değiştiği görüldü.
Buna göre istihdam ve bazı katma değer üreten bölgeler plandan çıkarılırken, yine betona yani konut alanına çevrildi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Kanal İstanbul Çevre Düzeni Planı’nda değişiklik yapıldığını duyurdu. Kanalın kuzey girişinin doğusunda yer alan lojistik bölge plandan çıkarıldı, yerine ise konut alanı eklendi.
Önceki planda bu bölgede bilişim, iletişim ve ileri teknolojilerin geliştirildiği teknoparklar ve enstitüler yer alıyordu. Yeni plana göre bu bölgenin büyük bir bölümü konut alanı olacak. Yapılmasının planlandığı ilk dönemde askıya çıkan projeden oldukça farklı bir etüt için değişiklik yapıldığı dikkat çekerken, turizm bölgesinden de vazgeçildi.
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum Ocak 2021’de şu sözleri söylemişti: “Cumhuriyet tarihimizin en büyük dönüşüm projesini hayata geçiriyoruz. İstanbul Boğazını koruyacak, millet bahçeleriyle, ekolojik koridorlarıyla Türkiye’nin en çevreci şehircilik projesi olacak. Yüzde 52’sini yeşil alanlara, sosyal donatılara ayırdığımız projenin ÇED süreci üniversitelerin, görüşlerini alarak tamamladık. Üç etapta çevre düzeni planlarımızı onayladık.”
Fakat yeni plana göre, kuzeyde, havalimanı komşuluğunda yer alan turizm bölgesinde yapılması planlanan, kongre ve fuar merkezlerinden vazgeçildi.
“İstanbul’un bilgi üreten bir yapıya yönelmesi hedefi doğrultusunda, üniversite-özel sektör işbirliğini artırmak için önerilen teknoloji geliştirme bölgeleri kapsamında ilgili sektörlere yönelik enstitü niteliğinde yüksek eğitim kurumları da yer alabilecektir” ifadesi de plandan çıkarıldı.
Yeni plan askıya çıkarken, İstanbul Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne 22 Nisan 2021’e kadar itiraz etme hakkı da bulunuyor. . Bilimin uyarılarını kulak ardı edip Kanal’ı tam bir konut projesine çeviren hamle tepki çekti. Neden böyle bir değişikliğe gidildiğine ilişkin soru işaretleri oluştu. ‘Ekonomi sıkıntıdayken her açıdan tartışmalı proje yerine devasa kaynak esnafa, vatandaşa destek için harcansın’ çağrıları yapıldı.
FAY HATTINA KONUT PROJELERİ
Projeye hem muhalefetten hem de uzmanlardan itirazlar yükseliyor. TÜBİTAK’ın Kanal raporunda ÇED raporunun bilimsellikten uzak olduğunun altı çizildi. Raporda “Karadeniz’den girecek su ekosistemi bozacak” denildi. Türk Mühendis Odaları Birliği de projenin kentin en önemli su kaynaklarından Sazlıdere’yi yok edeceğine işaret etmişti.
Jeofizik Mühendisleri de “Deprem riski artacak. Fayın yanına nüfus yığılacak” açıklamalarını yapmıştı. Muhalefet “Amaç rant” eleştirilerini yöneltirken dikkat çeken revizyon, soru işaretleri oluşturdu. Son değişiklikle birlikte TÜBİTAK raporundaki ‘Ekosistem için tam bir yıkım’ tespiti, uzmanların “Deprem riski artacak. Fayın yanına nüfus yığılacak” uyarıları ve anketlerde İstanbulluların çoğunluğunun karşı çıkması da tartışmalı noktaları artırdı.
5 MİLYON KİŞİ HASRET KALACAK
Kanal İstanbul’un hayata geçirilmesi durumunda İstanbul’un büyük bir ekolojik yıkımla karşı karşıya kalacağı belirtiliyor. Projenin İstanbul’un su varlıkları üzerinde dönüşü olmayan bir yıkıma sebep olacağına dikkat çeken doğa hakları savunucuları, en az 5 milyon kişinin susuz kalacağını vurguluyor.
MALİYET 75 MİLYAR LİRA YİD MODELİ DÜŞÜNÜLÜYOR
Kanal İstanbul’un maliyeti ise 75 milyar lira olarak öngörüldü. Maliyeti 75 milyar dolar olarak duyurulan ancak bunun üstüne çıkacağı belirtilen Kanal İstanbul projesinde finansman, en kritik başlıklardan birini oluşturuyor. Dev ölçekteki projede fonun nasıl sağlanacağına ilişkin tartışmalar sürerken Katar’la birlikte Çin fonu iddiaları da gündemde tutuluyor.
Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre, ‘Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında’ kanuna geçici madde eklenerek Kanal İstanbul’a devlet garantisi verilmiş oldu. TMMOB İstanbul İl Koordinasyon Kurulu Sekreteri Cevahir Efe Akçelik “Bugün yayınlanan Resmi Gazete ile Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanuna geçici madde eklenerek Kanal İstanbul’a devlet garantisi verilmiş oldu” paylaşımını yaptı.
SU SORUNU ORTAYA ÇIKACAK
İlk kazmayla birlikte Avrupa Yakası’nın önemli içme suyu havzası Sazlıdere Barajı’nın tamamının kanal içinde kalacak. Terkos‘un ise ÇED raporuna göre bir kısmının kanal içinde kalacağını söyleyen uzmanlar, buranın da kanala karışacağını belirtti. Yok olan içme suyu havzası yerine 200 kilometre uzaklıktaki Melen Çayı’ndan İstanbul’a su gelecek.
TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİNDEN VAZGEÇİLDİ
Yapılan değişikliği sosyal medya hesabı üzerinden duyuran İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Daire Başkanı Gürkan Akgün, Kanal İstanbul Projesi’nde yine değişiklik yapıldığını paylaştı. Akgün “Başkanı “Kanal İstanbul’un Çevre Düzeni Planları’nda yine değişiklik yapılmış.
Hem de dünya su gününde. Tüm dünya, su kaynaklarının üzerine böylesine titrerken yani. Bu arada, istihdam getireceği iddia edilen teknoloji geliştirme bölgesi ve kongre alanlarından da vazgeçilmiş anlaşılan” ifadelerini kullandı.
‘BİR KEZ DAHA RANT PROJESİ OLDUĞU ANLAŞILDI’
Projeden direk olarak etkilenecek ilçelerden biri olan Bahçeşehir’de de itirazlar yükseliyor. Bahçeşehirliler Derneği Başkanı Uğur Barış Karabulut plan değişikliği talebine ilişkin şunları paylaştı: “Daha en başından sözde Kanal İstanbul’a önce ÇED Raporu ve İmar planları ile itiraz ettik ve hemen ardından da İstanbul 5.ve 10.İdare mahkemelerinde İstanbul’a sahip çıkan gönüllülerle birlikte dava açtık.
Bir kez daha yenilemek isteriz ki İstanbul 16 milyonu aşan nüfusu ile ulaşımdan, altyapıya, sosyo kültürel ve ekonomik değerlerden güvenliğe yaşamın her alanında içinden çıkılmaz bir kente dönüşmüşken, sözde Kanal İstanbul’un kuzey tarafına yapılması planlanan lojistik bölge plandan kaldırılarak, bu alanın yerine konut alanı bölümü eklenmiştir. Davamızın temel dayanağı Kanal İstanbul’un boğaz güvenliği için değil rant amaçlı olduğuydu, bu plan değişikliği talebiyle bu savımız bir kez daha kanıtlanmıştır.”
İSTİHDAMI 10 BİNİ GEÇECEKTİ
Kanal İstanbul Projesi ve entegre tesisleri ile birlikte, projenin hazırlık-inşaat aşamasında yaklaşık 10 bin işletmenin olacağı paylaşılmıştı. İşletme aşamasında, kanal ve diğer işletmelerde (limanlar, lojistik merkez, yat limanı vb.) yaklaşık 10 binden fazla kişinin iş sahibi olması hedefler arasındaydı.
SÜVEYŞ’E GEMİ OTURDU ZARAR 9.6 MİLYAR DOLAR
Dünya ticaretinin yüzde 10’unun gerçekleştirildiği Mısır’daki Süveyş Kanalı’nda Panama bandıralı 200 bin tonluk konteyner gemisi Ever Given’ın karaya oturmasıyla başlayan kriz büyüyor. Küresel denizcilikte gemilerin istatistiklerini tutan Lloyd’s List şirketine göre, kanalı her iki yönde tıkayan 400 metre uzunluğundaki dev gemi günlük tahmini 9.6 milyar dolar zarar yol açıyor.
Bu miktar, kanalda batı yönündeki trafiğin günde 5.1 milyar dolar, doğu yönündeki trafiğin ise yaklaşık 4.5 milyar dolar değerinde olması üzerinden hesaplandı. Uzmanlar, gemiyi kurtarma çalışmalarının haftalarca sürebileceğini ifade ediyor. Lloyd’s List verilerine göre, kanalın her iki ucunda 165 gemi, tıkanma nedeniyle rotasına devam edemiyor. En sıkı güvenlik önlemlerinin alındığı Süveyş’teki kaza, Kanal İstanbul’a yönelik uyarılar için de önemli bir kanıt oldu. Kanalı geçmek için bekleyen yaklaşık 185 gemi bulunuyor.
Süveyş Kanalı Otoritesine (SCA) göre, 2020 yılı boyunca günde ortalama 52 olmak üzere yaklaşık 19 bin gemi kanaldan geçiş yaptı. Mısır tarafından açıklanan verilere göre 2017 yılında kanalın geliri 5 milyar 585 milyon dolara yükselerek rekor seviyeye ulaşılmıştı. Süveyş Kanalı, yılda sağladığı 4.5-5 milyar dolarlık gelir ile Mısır ekonomisinin en büyük döviz kaynaklarından birini oluşturuyor. Çin’den Hollanda’ya giden geminin kanalı tıkamasından bir gün sonra petrol fiyatlarında yaklaşık yüzde 6 artış yaşandığı kaydedildi.
