Sivas'ta vücuduna yapışan keneyi çıkaran vatandaş, 1 gün sonra hayatını kaybetti. Bu yıl erken başlayan kene vakalarının ardından 'kırım kongo kanamalı ateşi' (KKKA) hastalığının belirtileri ve tedavi yöntemleri araştırılmaya başlandı. Peki, kene ısırması sonrası ne yapılmalı? Kene ırısmasından nasıl korunulur? İşte detaylar...
'Kene ısırmasında ne yapılmalı?', 'Yapışan kene zarar vermeden nasıl çıkarılır?' sorularının yanıtlarını sayfamızda aktardık. Bu yıl erken görülmeye başlaması ve vaka sayılarının artması nedeniyle endişeli olduklarını dile getiren uzmanlar, kene ısırmasında ilk 12 saatin çok önemli olduğunu vurguluyorlar. Peki, kene ısırmasının neden olduğu 'kırım kongo kanamalı ateşinin (KKKA) tedavisi var mı?' Detaylar haberimizde...
BU YIL KENE KABUSUNA DİKKAT!
Sivas'ta hayvan otlatırken vücuduna kene yapışan 30 yaşındaki B.S., keneyi kendisi çıkarttı. Bir süre sonra rahatsızlanınca Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Hastanesine başvurdu. Burada 'kırım kongo kanamalı ateşi' tanısı ile tedavi altına alınan adam kurtarılamayarak hayatı kaybetti.
Türkiye corona virüs salgını ile mücadele ederken 7 ilde Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığı yeniden ortaya çıktı. Tunceli, Gümüşhane, Bayburt, Giresun, Bingöl, Erzincan ve son olarak Tokat'ta vaka sayılarının arttığı kaydedildi.
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Dr. Öğretim Üyesi Zafer Parlak, kırım kongo kanamalı ateşinin bazı hastalarda ölümcül olabildiğini belirterek, "Normalde vakalar mayısın ortalarında görülmeye başlarken, bu yıl nisanın sonlarında başladı. Geçmiş 2-3 yıla göre vaka sayısında da bir miktar artış var" dedi.
KENE ISIRMASINDA NE YAPILMALI?
Kenenin ısırması durumunda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması gerektiğinin altını çizen Uzm. Dr. Erdal Gezer, "Kene ısırması durumunda mümkünse en yakın sağlık kuruluşuna başvurup eğitimli bir sağlık personelinin keneyi usulüne uygun olarak çıkarması önerilir. Hastalık bulaşma riski kenenin vücutta kaldığı süre ile doğru orantılı olduğundan kene en kısa zamanda çıkarılmalıdır.
Vücuda yapışmış keneler, hijyen ortamı sağlanıp eldiven giyildikten sonra ezilmeden, ağızdan veya başından tutularak bir cımbız veya pens yardımıyla, vida çıkarır gibi sağa sola çevrilerek çıkarılmalı. Keneleri vücuttan uzaklaştırmak amacıyla üzerine sigara basmak veya kolonya ve gazyağı dökmek gibi yöntemlere başvurulmamalıdır" şeklinde konuştu.
KENE NASIL ÇIKARTILIR?
Kenenin üzerine hiçbir şekilde kimyasal madde dökmeyin, bunu yaparsanız kene rahatsız olup sizi bırakabilir fakat bu esnada emdiği kanın bir kısmını kusar, midesinden gelen tehlikeli virüs ve mikroplar vücudunuza bulaşır.
Ucu ince bir cımbız yardımıyla, kenenin vücudunuza en yakın noktasından (kan emdiği hortum) nazikçe ve sağlam bir şekilde kavrayın. Sakın kenenin vücuduna dokunmayın, bu emdiği kanı geri boşaltmasına yol açar. Kene çıktıktan sonra ısırılan yeri alkol, yoksa sabun ile temizleyin. Keneyi uygun bir şekilde saklayın. Gerekirse tanımlama için gerekli olabilir. Keneyi öldürmek için ezmeyin, patlamasına neden olabilir. En yakın zamanda bir sağlık kuruluşundan yardım isteyin ve kontrol yaptırın.
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ NEDİR?
Kene ısırması, kırım kongo kanamalı ateşi (KKKA) hastalığına neden olur. Bu hastalık; ateş, halsizlik, iştahsızlık, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve ağır vakalarda kanama gibi bulgular ile seyrederek ölümlere neden olabilen hayvanlardan insanlara bulaşan bir enfeksiyon hastalığıdır.
KKKA ilk olarak 12. yüzyılda Tacikistan'da tanımlanmıştır. Hastalık, keneler tarafından insanlara tutunmasını takiben idrarda, tükürükte, rektumda ve abdominal kavitede kan görülmesi ve vücutta yaygın kanamalarla tarif edilmiştir. 1944-45 yıllarında Rusya'nın Kırım bölgesindeki Batı Kırım steplerinde çoğunlukla ürün toplamaya yardım eden Sovyet askerleri arasında görülmüştür. Hastalığa Kırım Hemorajik Ateşi adı verilmiştir. 1956 yılında Zaire'de de ateşli bir hastadan Kongo virüsü tespit edilmiştir. 1969 ise Kongo virüs ve Kırım hemorajik ateşi virüslerinin aynı virüs olduğu belirlenmiş ve 'kırım kongo kanamalı ateşi' olarak hastalık yeniden adlandırılmıştır.
KENE ISIRMASI VAKASINDA EN RİSKLİ İLLER HANGİLERİ?
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi (SCÜ) Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. İlhan Çetin, kene sayısının yoğun olduğu illeri şu şekilde sıraladı:
"Özellikle kene popülasyonunun yoğun olduğu alanlar; Sivas, Çorum, Tokat, Yozgat, Erzincan, Gümüşhane, Giresun'un güneyi, Erzincan ve Erzurum illerinde yoğun olarak bulunmaktadır.
Daha önce Tokat ve Sivas'ın kuzeyindeydi ancak tahmin ediyoruz ki küresel ısınmanın etkisiyle daha güneylere doğru inmeye başladı.
Sivas merkez veya merkez veya merkez köylerde kene popülasyonunda artma oldu."
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ NERELERDE GÖRÜLÜR?
Hastalık ülkemizde ilk olarak 2002 yılında dikkatleri çekmiş ve 2003 yılında kesin tanısı konmuştur. KKKA vakaları, hastalığın başlıca bulaştırıcısı olan kenelerin aktifleştiği dönemden başlayarak ülkemizde bahar ve yaz aylarında görülmektedir. Hastalık ülkemizde bulaştırıcısı kene türünün yaşam alanlarıyla uyumlu bir şekilde görülmektedir. İlk kez Tokat ili ve civarında dikkatleri çeken kırım kongo kanamalı ateşi vakaları çoğunlukla İç Anadolu'nun kuzeyi, Orta Karadeniz ve Doğu Anadolu'nun kuzeyinde yoğunlaşmaktadır
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ NASIL BULAŞIR?
Hastalık ülkemizde başlıca hastalık etkenini taşıyan kenenin tutunması veya bununla temas sonucunda bulaşmaktadır. Ülkemizde hastalığın bulaştırıcısı asıl kene türü hyalomma marginatum'dur. Bunun yanı sıra hastalık viremik dönemdeki hayvanların veya hasta kişilerin kan, doku, vücut çıkartılarına korunmasız temas sonucunda da bulaşabilmektedir.
İnkübasyon süresi kene tutunmasından sonra genellikle 1-3 gün, en fazla 9 gün olabilmektedir. Enfekte kan, vücut sıvısı ve diğer dokularla temas sonrasında 5-6 gün; en fazla ise 13 gün olabilmektedir.
KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİNİN BELİRTİLERİ NELER? KULUÇKA SÜRESİ NE KADAR?
* Ateş Kırıklık
* Baş ağrısı
* Halsizlik
* Kanama pıhtılaşma mekanizmalarının bozulması sonucu;
- Yüz ve göğüste kırmızı döküntüler ve gözlerde kızarıklık,
- Gövde, kol ve bacaklarda morluklar
- Burun kanaması, dışkıda ve idrarda kan görülür
- Ölüm karaciğer, böbrek ve akciğer yetmezlikleri nedeni ile olmaktadır.
Hitit Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı ve Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Nurcan Baykam, "Koronavirüse karşı etkili olan sosyal mesafe kuralını, kırım kongo kanamalı ateşi hastalığında da farklı yöntemlerle kenelere karşı uygulamalıyız" dedi.
Hastalığın kene ile temastan sonraki kuluçka süresinin genelde ortalama 2-7 gün olduğunu belirten Baykam, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Virüsle temas edenlerde büyük oranda enfeksiyon hali gelişmektedir. Ancak Korona virüste olduğu gibi Kırım Kongo’da da çok hafif bulgularla enfeksiyon geçirilebilmekte olup, ateş, üşüme, titreme, yaygın kas ağrıları, bulantı, kusma ishal en sık görülen bulgulardır.
Özellikle gözlerde kızarıklık, yüzde kızarıklık görülmekte olup vücutta morluklar, döküntüler olması, kan değerlerindeki bozulma sonucunda ortaya çıkmaktadır. Ağır seyreden olgularda vücudun bazı bölgelerinde kanamalar görülebilmektedir."
KENE ISIRMASI TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Kene ısırması sonrası ortaya çıkan kırım kongo kanamalı ateşi hastalığının tedavisi için kanıtlanmış bir aşı veya etkene spesifik bir ilaç bulunmamaktadır. Ülkemizde hastalığa karşı aşı geliştirme çalışmaları devam etmektedir.
Ülkemizde KKKA bahar aylarında görülmeye başlamakta olup yaklaşık yüzde 4-5 ölüm hızıyla seyretmektedir. Yıllar itibariyle vaka görülme durumlarına bakıldığında artış ve azalış eğilimlerinden bahsedilebilmekte olup en yüksek vaka 2009 yılında 1318 vaka olarak gerçekleşmiştir. Her ne kadar 2017 yılında 343 KKKA vakası tespit edilmiş olsa da ülkemizde hala önemini korumaktadır.
KENE ISIRMASINDAN NASIL KORUNULUR?
Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Dairesi Başkanlığı'nın internet sitesinde KKKA'dan korunmak ve hastalığı önlemek için yapılması gerekenler şu şekilde anlatılmıştır:
* Tarla, bağ, bahçe, orman ve piknik alanları gibi kene yönünden riskli alanlara gidilirken, kenelerin vücuda girmesini engellemek maksadıyla mümkün olduğu kadar vücudu örten giysiler giyilmeli, pantolon paçaları çorapların içerisine sokulmalı ve ayrıca kenelerin elbise üzerinde rahat görülebilmesi için açık renkli kıyafetler tercih edilmelidir.
* Kene yönünden riskli alanlardan dönüldüğünde kişi kendisinin ve çocuklarının vücudunda (kulak arkası, koltuk altları, kasıklar ve diz arkası dâhil) kene olup olmadığını kontrol etmeli, kene tutunmuş ise hiç vakit kaybetmeden çıplak el ile dokunmamak şartıyla vücuda tutunduğu en yakın yerden tutarak uygun bir malzeme ile (bez, naylon poşet, eldiven gibi) çıkarmalıdır.
* Kişi keneyi kendisi çıkaramadığı durumlarda en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Kene ne kadar erken çıkarılırsa hastalığın bulaşma riskinin de o kadar azalacağı unutulmamalıdır.
* Hastalık hayvanlarda belirti göstermeden seyrettiğinden hastalığın sık olarak görüldüğü bölgelerde bulunan hayvanlar sağlıklı görünse bile hastalığı bulaştırabilirler. Bu sebeple hayvanların kanlarına, vücut sıvılarına veya dokularına çıplak el ile temas edilmemelidir.
* Hastalığa yakalanan kişilerin kan, vücut sıvıları ve çıkartıları ile hastalık bulaşabildiğinden, hasta ile temas eden kişiler gerekli korunma önlemlerini (eldiven, önlük, maske v.b.) almalıdır.
* Kene tutunan kişiler, kendilerini 10 gün süreyle halsizlik, iştahsızlık, ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma veya ishal gibi belirtiler yönünden izlemeli ve bu belirtilerden bir veya bir kaçının ortaya çıkması halinde derhal en yakın sağlık kuruluşuna müracaat etmelidirler.
* Hastalığa sebep olan mikrobun taşıyıcısı, saklayıcısı ve bulaştırıcısı olan keneler uçmayan, zıplamayan, yerden yürüyerek vücuda tırmanan eklem bacaklı hayvanlardır. Vücuda tutunan veya hayvanların üzerinde bulunan keneler kesinlikle çıplak el ile öldürülmemeli ve patlatılmamalıdır. Keneler üzerine sigara basmak, kolonya, gaz yağı gibi maddeler dökmek kenenin kasılmasına sebep olarak vücut içeriğini kan emdiği kişiye aktarmasına sebep olacağı için yapılmamalıdır.
