Diş fırçanız, farkında olmadığınız halde milyonlarca bakteri ve mantar için küçük bir yaşam alanına dönüşebilir. Uzmanlara göre fırçaların ortalama üç ayda bir yenilenmesi ve özellikle klozetten uzak tutulması, ağız sağlığını korumak için en önemli adımlardan biri. Peki, diş fırçaları nasıl kirleniyor ve bu mikroplar ne kadar risk taşıyor?
DİŞ FIRÇASINDA MİLYONLARCA MİKROP YAŞAYABİLİR
Mikroskobik ölçekte bir diş fırçası, adeta bir ekosistem gibidir. Eskiyen ve çatallanan fırça kılları, 1 ila 12 milyon arasında bakteri ve mantarın barınabileceği bir ortam sunar. Ağızdan gelen tükürük, deri hücreleri ve yiyecek kalıntıları, bu mikroplara sürekli besin kaynağı sağlar.
MİKROPLAR NEREDEN GELİYOR?
Uzmanlar, diş fırçalarında bulunan mikropların 3 farklı kaynaktan bulaştığını belirtiyor:
- Fırçayı kullanan kişinin ağzı
- Cilt teması
- Fırçanın bulunduğu ortam, yani çoğunlukla banyo
İlginç olan ise, yeni alınan fırçaların bile tamamen steril olmaması. Brezilya’da yapılan bir araştırmada, mağazalardan alınan 40 yeni fırçanın yarısında bakteri tespit edildi.
ÇOKU ZARARSIZ, AZI TEHLİKELİ: DİŞ FIRÇASINDAKİ BAKTERİ TÜRLERİ
Fırçalarda bulunan bakterilerin büyük kısmı ağız florasından geliyor ve çoğu zararsız. Hatta bazıları diş çürüğüne neden olan türlere karşı koruyucu bile olabiliyor.
Ancak fırçalarda aynı zamanda şu riskli mikroorganizmalar da bulunabiliyor:
- Streptococcus ve Staphylococcus türleri → diş çürükleri ve diş eti hastalıklarına yol açabilir
- E. coli, P. aeruginosa, Enterobacteria → mide enfeksiyonları ve gıda zehirlenmesiyle ilişkilidir
- Klebsiella pneumoniae → hastane enfeksiyonlarına neden olabilir
- Candida mayası → ağızda pamukçuk oluşumuna yol açabilir
Bu mikroorganizmalar; su, eller ve banyonun nemli ortamı nedeniyle fırça üzerine kolayca yerleşebilir.
TUVALET BULUTU: GÖRÜNMEYEN TEHLİKE
Birçok kişinin bilmediği bir gerçek ise tuvalet bulutu. Sifon çekildiğinde dışkı parçacıkları içeren mikroskobik damlacıklar yaklaşık 1,5 metre yükseğe kadar sıçrayarak havaya yayılıyor. Bu aerosol bulutu grip, COVID-19 ve norovirüs gibi virüsleri taşıyabilir.
Diş fırçanız klozete yakınsa bu parçacıklar fırça kıllarına yerleşebilir. Bu nedenle:
- Sifonu çekmeden önce klozet kapağını kapatmak,
- Fırçayı tuvaletten mümkün olduğunca uzak bir noktada saklamak,
- Aynı banyoda birden fazla kişinin fırçası varsa kılların temas etmesini engellemek öneriliyor.
VİRÜSLER FIRÇADA SAATLERCE YAŞAYABİLİR
Araştırmalar, bazı virüslerin fırça üzerinde uzun süre yaşayabildiğini gösteriyor:
- Grip ve koronavirüs: birkaç saat
- Herpes simpleks virüsü: 48 saate kadar
Bu nedenle fırçaların paylaşılmaması ve mümkünse havalandırılan bir ortamda kurutulması önem taşıyor.
DİŞ FIRÇASI TEMİZLİĞİ NASIL YAPILMALI?
Fırçayı mikropsuz hâle getirmek için pek çok yöntem önerilse de, hepsi etkili değil. İşte işe yarayan ve yararsız yöntemler:
ETKİLİ YÖNTEMLER
- Klorheksidin (%0,12) veya setilpiridinyum klorür (%0,05) içeren gargara içinde 5–10 dakika bekletmek
- Fırçayı oda sıcaklığında dik bir şekilde kurutmak
- Kılların hava almasını engelleyen kapakları kullanmamak
ETKİSİZ YÖNTEMLER
- Fırçayı fön makinesiyle kurutmak
- Viski gibi alkollerde bekletmek
- UV sterilizatörlerin çoğu sınırlı etki
- Mikrodalgada sterilizasyon etkili ama fırça kıllarını eritebilir
Bazı araştırmacılar %1 sirke çözeltisinin bakterileri azalttığını söylüyor, ancak bu yöntem tat ve koku nedeniyle tercih edilmeyebilir.
DİŞ FIRÇASI NE ZAMAN DEĞİŞTİRİLMELİ?
Uzmanlara göre ideal değişim süresi:
HER 3 AYDA BİR
Amerikan Diş Hekimleri Birliği (ADA) ve CDC, diş fırçalarının 3 ayda bir yenilenmesini öneriyor. Çünkü:
- Fırçanın yüzeyinde mikrop birikimi 12 haftadan sonra zirve yapıyor,
- Yıpranmış kıllar daha fazla bakteri tutuyor,
- Etkili temizlik yapma kapasitesi azalıyor.
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ ZAYIF OLANLAR İÇİN
- Bu süre daha kısa olabilir.
GELECEĞİN DİŞ FIRÇALARI: PROBİYOTİK YAKLAŞIMLAR
Yeni araştırmalar, zararlı bakterileri azaltmak yerine yararlı bakterileri destekleyen probiyotik diş macunları ve biyolojik olarak aktif fırça kılları geliştirmeye odaklanıyor.
Streptococcus salivarius ve Limosilactobacillus reuteri gibi bakteriler:
- Plak oluşumunu azaltabilir,
- Zararlı türlerle rekabet ederek diş çürüğünü engelleyebilir.
Bu teknolojiler henüz araştırma aşamasında olsa da uzmanlara göre gelecekte diş fırçaları koruyucu birer araç hâline gelebilir.
