Soru: Şu anda vatandaşlarımız tarafından kurulmuş ve gelecekte bir “dünya devi” olabileceğine inandığınız bir firma ya da firmalar var mı?
Eğer var diyorsanız çok iyimsersiniz, hatta iyi niyetlisiniz. Eğer bir şirket “büyüme potansiyeli” taşıyorsa, ya yabancı sermaye tarafından hemen satın alınır; bu durumda bu firma artık bizim değildir; ya da potansiyel rakipleri onu alıp yurt dışına götürür veya içini boşaltır, olmadı yok olmaya terk ederler.
Trendyol başarılı oldu ve 728 milyon dolara dünyaca ünlü Alibaba’ya satıldı. Yemek Sepeti 589 milyona ve Gram Games de 250 milyon dolara satıldılar. Yabancıya satılmış şirketler artık bizim değiller; fakat bizden geçinecek şirketlerdir.
Acaba bunlara benzer çok şirket mı?
ÜRETİMDE TEKNOLOJİ
Sanayi ve Teknoloji bakanlığı verilerine göre, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde, TGB’de, 318’i yabancı ortaklı 5.638 firma var. Bu firmaların 1.187’sine akademisyenler de ortak olmuşlar.
Buralarda çoğu mühendis 47.670 ar-ge ve yazılım uzmanları çalışıyor ve devam eden 9.900 adet projeleri var. Müthiş rakamlar. ( Ar-Ge fonlarından ve vergi muafiyetinden yararlanmak ve teknolojik olarak geri kalmamak amacıyla pek çok firma kendi bilgi işlem birimlerinin en azından bazı bölümlerini buraya taşıdı.)
Bu Teknoloji Geliştirme Bölgelerinden (TGB) başka, yaklaşık 60 bin kişinin çalıştığı, değişik şehirlerde 1.236 adet Ar-Ge Merkezi var. Bu merkezlerde şimdiye kadar 40 binin üzerinde proje tamamlanmış ve 20 bin adet patent oluşturulmuş. Umut verici.
TGB’deki umut vadeden firmaların gözü kapıda, yatırımcı bekliyorlar; sabretmeye ve büyümeye yetecek fonları yok. Çünkü Türkiye’de kamunun, yatırım fonlarının ve kurumların Girişim
Sermayesi yatırımları çok yetersiz. Yatırımlarda sabır ve bilinç olgusu, henüz olgunlaşmamış.
Teknoloji firmaları yıllar boyunca giderlerinin karşılanmasına; keza ürün üretme seviyesine gelince de sipariş almaya ihtiyaç duyarlar. Ancak yeterince ve kaliteli sipariş alamıyorlar. Niçin?
Çünkü sanayimizi oluşturan ve sipariş verebilecek yabancı sermayeli şirketlerin çoğunun merkezi yurtdışındadır; Türkiye’deki ve dünyadaki iştiraklerine de kendi işletim sistemlerini gönderiyorlar. Yerel yazılımcılara sadece işletim ve bakım onarım işleri kalıyor. Asıl geliştirme işlerinin merkezi, yani kaymaklı işler milli devletlerindeki şirketlere gidiyor.
Kaliteli sipariş bulamayan teknoloji şirketleri çok hızlı demode olur.
Türkiye bu yüzden en çok “profesyonel yazılım geliştirici kaybeden” ülkelerden biri.
AVRUPA'DA TEKNOLOJİ ŞİRKETLERİ
Avrupa Birliği verilerine göre, Avrupa’da 6 milyon “profesyonel yazılım geliştirici” var. Dağılımları: 1. Almanya 900 bin, 2. İngiltere 850 bin, 3. Fransa 530 bin, 8. Polonya 290 bin ve 11. İsveç 180 bin ve 12. Türkiye 160 bin.
(Eurostat verilerine göre, Almanya’nın 3,1 milyon üniversite öğrencisi var, İngiltere’nin 2,4 milyon, Fransa’nın 2,5 milyon ve Türkiye’nin 7,2 milyon.) Bu çelişki, acaba bize ne anlatıyor?
Bu rakamlar sayesinde, Avrupa’da 2019 sonu itibarıyla ve 77’si son beş yılda kurulmuş olan 99 Unicorn var. (Unicorn: Piyasa değeri bir milyar doların üzerinde olan teknolojik şirketi)
Sahipleri: İngiltere 29 adet, Almanya 17, Fransa 11 olmak üzere tam 20 ülkenin Unicorn’u var. Bizim yok.
Bu şirketler son beş yılda çoğu kamudan, yatırım fonlarından ve kurumsal yatırımcılardan 50 milyar doların üzerinde girişim sermayesi almış.
Bu durumda bizim, biz’den çıkan değil; bize ait olmaya devam eden manasında, Unicorn’larımız olabilir mi?
SON FOTOĞRAF
İhracatımızın bileşenleri her şeyi özetliyor: 2018 yılında ihraç edilen yüksek teknoloji ürünlerinin payı %3,2’dir. Kore, Tayvan, Çin ve Singapur’da bu oranlar %25 ile %40 arasında değişmektedir. Ar-Ge harcamaları oranı da bizim üç mislimiz.
Gümrük Birliği ve başıboş iç pazar lehimize değil. Gerçekten değil.
Bu alanların mutlaka uzun vadeli bir bakış açısıyla düzenlenmesi şart. Gerçekten şart.
Son Sözler: Şirket kur – büyüt - sat değil; kur – büyüt – üret – büyü – üret – devleş - hep üret. Şirketlerin çoğunluk hissesini yabancıya satma.
