Haziran 2019’a gelindiğinde, Sayın Cumhurbaşkanı faizlerin indirilmesi halinde iktisadi faaliyetlerin artacağını, enflasyonun düşeceğini ve TL’ye de bir şey olmayacağını iddia ediyordu. Bir önceki TCMB Başkanı dâhil neredeyse tüm iktisatçı ve ilgililer TL’nin savunulması, enflasyonun düşürülmesi ve kurlarda istikrar için bir süre daha faizlerin yüksek kalması gerektiğini tavsiye ediyordu.
Bunlara göre faizlerin erken ve yüksek oranda indirilmesi a) toplam talep kaynaklı enflasyona ve b) kurların artması sunucunda maliyet kaynaklı enflasyona yol açabilirdi.
Bu koalisyon önce TCMB başkanını kaybetti sonra da izleyenler nezdinde itibarlarını.
Çünkü faizler Temmuz 2019’da 425 puan ve ardışık toplantılarda da 325, 250, 200 ve 75 olmak üzere toplamda 1.275 puan indirildi. Enflasyon da %12’lere düştü; döviz kurları enflasyondan bile daha az arttı. Muhalifler şaşakaldılar.
ZİHNİYET FARKLILAŞMASI
Sayın Cumhurbaşkanımızın zihniyetinin arka planında daha derin gerekçelendirmeler muhtemelen vardır fakat kamuya açıkladığı argüman “faiz sebep enflasyon neticedir ve faizler düşerse enflasyon da düşer” ana fikridir. Bu fikre dünya çapında iştirak eden iktisatçı bulmak zor; zaten Sayın Cumhurbaşkanımız da “dünyada yalnız kalsam da bu fikrimi savunmaya devam edeceğim” diyor. Bu O’nun hakkı çünkü veriler O’ndan yana.
Madem faiz-enflasyon ilişkisinde Türkiye örneği, Sayın Cumhurbaşkanımızı haklı çıkardı; biz de, üniversitelerde ekonomiyle ilgili bölümleri, iktisat ve İktisadi ve idari bilimler fakültelerini kapatalım gitsin mi?
YARIN TCMB FAİZ KARARINI AÇIKLAYACAK
Sayın Cumhurbaşkanımızın “bu yıl hem faizlerde hem de enflasyonda tek haneleri göreceğiz” görüşü TCMB’ye faizleri düşürmek yönünde kesin bir talimat. Az ya da çok TCMB faizleri indirmek zorunda.
%12’nin üstüne çıkmış olan enflasyonun önümüzdeki birkaç ay boyunca inmeyeceği konusunda, neredeyse herkes hemfikir. Yukarıda bahsettiğim “Cumhurbaşkanına Karşı Çıkanlar Koalisyonu” faizlerin indirileceğinden artık şüphe duymuyor fakat hala indirilmemesinin daha doğru olduğunu iddia ediyorlar. Akıllanmamışlar.
Biz iktisatçıların temel işlerinden biri, belirli varsayımlar altında geleceğe yönelik olarak tahminler yapmaktır. Genellikle, geçmişte bugün için yaptığımız tahminler tutmaz; bizim esas yeteneğimiz tutmayan bu tahminlerin niçin tutmadığını gerekçelendirirken ortaya çıkar.
Temmuz 2019’a gelindiğinde toplam iktisadi faaliyet o kadar çok büzülmüştü ki, faiz indirimlerinin bırakın enflasyona sebebiyet vermesini, eski seviyelerine bile yaklaşması bile mümkün değildi. Yani kısa vadede talep enflasyonu mümkün değildi.
Geriye ikinci sebep kalıyordu: Düşecek mevduat faizlerinden memnuniyetsizlik duyacak olan TL sahiplerinin döviz talepleri, kurların artmasına yani maliyet enflasyonuna sebebiyet verebilirdi.
Eğer kur artışları bir şekilde kontrol altına alınırsa ortada hiçbir risk kalmıyordu.
ARANAN YOL BULUNDU
Malum serbest sermaye akımlarının geçerli olduğu ekonomilerde dövize müdahale etmek için iki temel yöntem var: Ya faizler artırılır ya da merkez bankaları piyasalara döviz satar. Faizler düşürüldüğüne göre geriye TCMB’nin, dileyen herkese, dilediği kadar döviz satışı yapması kalmıştı. TCMB de dövize acımadı ve sattıkça sattı.
TCMB dövize müdahale etmek için bu defa, galiba, dövizleri önce Hazineye, Hazine de kamu bankalarına sattı; Kamu bankaları da dileyen herkese. Hem de en az 32 milyar dolar, belki de 40. Böylece döviz kuru bastırıldı.
Döviz satışları sonucu on milyar doların altına düşen TCMB döviz rezervleri, bankaların zorunlu karşılıkları artırılarak ve SWAP yapılarak yerine kondu.
Herkesin kafasında acaba bu on milyar dolar da biterse, TCMB döviz bulmak için altın mı satacak yoksa bankalardan emanet olan zorunlu karşılıkları ve SWAP bedellerini mi satacak sorusu oluştu. Eğer bunlar da satılırsa etkisi ne olur kimse bilmiyor.
Piyasalar ilk defa denenen bu yolun faydalı olduğuna ve ekonomi yönetiminin işini doğru yaptığına bir türlü inanmıyor. Akıllanmamışlar.
