Yeni Ekonomi Programı, YEP’te yapılan analizler ve açıklanan hedefler Türkiye’nin gerçek sorunlarını tarif etmediği için rasyonel çözümler içermesi de mümkün olamaz.

Soru: Türkiye’nin her biri diğerinden zor onlarca sorunu var fakat öyle bir sorunu var ki, büyürse, ülkeye çok zarar verecek; çözüm yoluna girerse ülkeyi rahatlatacak, bu sorun ne olabilir?

Bütçe açığı değil, yatırım açığı değil, enflasyon değil, büyüme değil hatta işsizlik bile değil.

Cevap: Bugünlerde, Türkiye ekonomisinin en önemli sorunu, döviz rezervlerinin azalması ve bunun ima ettiği dış borç ödemleri alanında herhangi bir taahhüdün yerine getirilememesi ihtimalidir.

Çok daha basit olarak söyleyecek olursak, yurtdışına borcu olan şirket, banka ya da devletten herhangi birinin borcunu gününde ve eksiksiz olarak ödeyememe ihtimalidir.

DURUM TESPİTİ

Akranlarımız olan Brezilya, Hindistan, Endonezya, Malezya, Meksika, Rusya ve Güney Afrika arasında, dış borçların GSYH’ya oranı bakımından Türkiye’den daha kötü durumda olan bir ülke yoktur.

420 milyar dolar dış borcumuzun GSYH’ya oranı %60 civarıdır. Bizden sonra en kötü Endonezya’da bu oran %36’dır.

Bu veriden daha kritik ve daha kötüsü, bu borçları çevirecek uluslararası serbest döviz rezervlerimiz de çok düşüktür, yaklaşık: 84 milyar dolar. Oran olarak da 84/420 =%20

En zayıf rezervlere sahip Endonezya’nın döviz rezervlerinin dış borçlara oranı da %34’tür; bütün akranlarımızın, dış borçlarla ilgili bütün verileri, açık ara bizden çok daha iyi durumdadır.

TCMB’nin 84 milyar dolarlık brüt döviz rezervinin kompozisyonu da iyi değil. Çünkü 84 milyar dolar’ın 15 milyar doları Katar’ın ve 1,5 milyar dolar da Çin’in swap paralarıdır.

Geriye kalan 67,5 milyar doların yaklaşık olarak 2,5 milyar doları kâğıt ve metal dövizler ile 40 milyar doları da altındır.

Bu rakamların özeti: Kullanılabilir uluslararası serbest döviz rezervi yaklaşık 25 milyar dolardır.

Bu rezervler çok düşükse de, yetkin bir yönetim için iyi bir başlangıç rezervi sayılabilir. Çünkü altınlar da birkaç gün içinde dövize döndürülebilir.

İlaveten bankalarımızın, yurt dışındaki banka hesaplarında yaklaşık olarak 11 milyar dolar ve kasalarında 7 milyar dolar var. Bu rakamlar biraz daha düşerse uluslararası bankacılık faaliyetleri zora girer.

Son toplam: Swap paraları hariç, altın ve kâğıt paralar dâhil Türkiye’nin son kuruşuna kadar bütün döviz varlığı: 85,5 milyar dolardır. Bu tutar yılbaşında 126 milyar dolardı. Rezerv kaybı: 40 milyar dolar.

Türkiye’nin vadesi bir yıldan kısa dış borçları, TCMB’ye göre, tam 176 milyar dolardır. Yani vadesine bir yıl kalmış borçlarımızın toplam borçlarımıza oranı %42’dir. Çok yüksek ve baş belası bir oran.

Her bakımdan, açık ara akranlarımızdan daha kötü durumdayız.  

NE OLACAK BU MEMLEKETİN HALİ

Soru: Türkiye’nin dış borçlarını ödeyemeyecek duruma düşebileceğine inanıyor muyum? Evet. Böyle giderse, evet. “Böyle Giderse” derken neyi kastediyorum? Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi kurulduktan sonra ne yapıldıysa; aynısının devamını, aynı kararların alınmasını, aynı yaklaşımların sergilenmesini ve aynı kişilerin yönetmesini kastediyorum.

Soru: 85,5 milyar dolar olarak hesapladığım uluslararası döviz rezervlerinin seviyesi nereye düşse bir kriz başlar, yani dış borçlar ne zaman ödenemez hale gelebilir? Cevap: Bilmiyorum.

Kötümserler dış borçlarımızın %15’i yani 63 milyar dolar, iyimserler de %10 yani 42 milyar dolar diyebilirler.

Önümüzde üç senaryo olabilir.

Birincisi, en geç 2021 sonunda döviz rezervleri 40 milyar doların altına düşer ve Türkiye dış borç ödemesini durdurur, buna “beklenen tıkanma” dönemi; İkincisi, rezervler yavaş yavaş azalır ve 2022’nin sonuna doğru 40 milyar doların altına düşer, buna “sürüklenme dönemi” ve son olarak, rezervler 80 milyar doların altına hiç düşmeyebilir, buna da “azim dönemi” diyebiliriz.

Senaryoları gelecek yazıda irdeleyeceğiz