Hazine garantisiyle yükselen yatırımlarda yap-işlet-devret başı çekti. Toplam 217 projenin 103’ü bu modelle gerçekleştirilirken, yatırımın büyüklüğü 42 milyar dolar oldu. Ulaştırma sektörünün başı çektiği projeleri, sağlık, enerji, endüstri, yat, liman ve turizim tesisleri izledi.
Türkiye’de yap-işlet-devret (YİD) projeleri ve kamu-özel işbirliği (KÖİ) ile hayata geçirilen köprü, otoyol ve şehir hastaneleri Hazine garantisiyle yükseliyor. Özellikle kamu ortaklı projeler ile 2003 itibarıyla hızlı yükseliş kaydeden projeler 2000’li yılların başında 10 milyar dolar seviyesinde iken, 2013 yılından itibaren 50 milyar dolara dayandı. Kalkınma Bakanlığı verilerine göre, 1986-2001 döneminde kamu-özel ortaklığıyla 67 yatırıma imza atılırken, bunların toplam bedeli 11,4 milyar dolar olarak hesaplandı. 2003-2017 döneminde 150 yatırım gerçekleştirilirken, bunların toplam bedeli 46,4 milyar dolar oldu. Böylece son 32 yıldaki toplam yatırım tutarı 57,8 milyar dolara ulaştı. Kamu-özel ortaklığıyla gerçekleştirilen projelerde en çok tercih edilen yatırım modeli yap-işlet-devret (YİD) oldu. Toplam 217 yatırımın 103’ü YİD modeliyle uygulamaya konulurken, bu kapsamdaki yatırımların toplam tutarı yaklaşık 42 milyar dolar olarak hesaplandı. Bu dönemde yap-kirala-devret modeliyle 11,5 milyar dolarlık 21, işletme hakkı devri modeliyle 10 milyar dolarlık 88, yap-işlet modeliyle 416,8 milyon dolarlık 5 projeye imza atıldı. Sektörler açısından değerlendirildiğinde 1986 yılından bu yana en fazla yatırım yapılan alan ulaştırma oldu. Söz konusu dönemde 40 karayolu yatırımına 17 milyar dolar, 18 havaalanı yapımına da 17,6 milyar dolar harcandı. Ulaştırma yatırımlarını 21 adet ve 11,5 milyar dolar ile sağlık tesisi, 81 adet ve 9,1 milyar dolarla enerji sektörü yatırımları izlerken, 2 endüstriyel tesis yatırımı için 1,4 milyar dolar, 17 yat limanı ve turizm tesisi yatırımı için 1 milyar dolar ödendi. Son 32 yılda en fazla yatırım yapılan yıl ise 2013 olarak kayıtlara geçti. 2013’te 23,3 milyar dolarlık harcama ve 36 yatırımla tarihi rekor kırıldı.
ULAŞTIRMA İLK SIRADA YER ALIYOR
Kalkınma Bakanlığı raporuna göre, YİD, İHD ve YKD modeli ile yapılan projeler kapsamında ödenecek kira tutarlarına bakıldığında, sözleşmesi imzalanan 18 sağlık tesisi için devlet tarafından ödenecek kira bedeli 2017 Mart sonlarında yaklaşık 30 milyar dolar idi. Bununla birlikte İstanbul Yeni Havalimanı projesinden devletin beklediği kira geliri 36 milyar dolar. Yapımı devam eden projede yatırım bedeli 14,2 milyar dolar. Devlet ödeme garantili YİD projelerine bakıldığında ulaştırma ilk sırada yer alıyor. Bu köprü ve otoyollardan biri İçtaş-Astaldi’nin 10 yıl 2 ay 20 gün işleteceği 3. Köprü. Yapımı 1,2 milyar dolara mal olan köprüde, küçük otomobiller için geçi ücreti şu an 12,20 lira olarak belirlendi. Günlük Hazine garantisi 135 bin otomobil eşdeğerinde araç. Bu da günlük 1 milyon 647 bin lira hasılat beklentisi anlamına geliyor. Şayet 135 değil de 80 bin araç geçerse günlük gelir 976 bin lirada kalıyor.
OSMANGAZİ’DE GÜNLÜK 40 BİN ARAÇ
3.Köprü’de olduğu gibi Osmangazi Köprüsü’nde de Hazine garantisi söz konusu. Günlük 40 bin araç. İhalesi 2009’da ilk yapıldığında KDV hariç 35 dolar olarak belirlenen köprü ücreti aynı kalsaydı, bugünkü kur üzerinden 120 liralık bir rakam ödenecekti. Ancak fiyatın yüksek olması nedeniyle indirime gidildi. Tek geçiş ücreti önce 89 liraya, sonra otomobiller için 65,65 liraya çekildi. Otobüs, kamyon, TIR gibi araçlar için belirlenen tarife 105,05 lira ile 208,75 lira (58 dolar). Bu projede ise hesap günlük 40 bin değil, yıllık 14 milyon 600 bin otomobil eşdeğeri üzerinden hesaplanacak. Ödenecek ücret 65,65 liradan hesaplandığında fatura 1 milyar liraya yaklaşıyor. Köprüden indirimli fiyatlarla 14 milyon 600 bin araç üzerinden hesap yapıldığında Hazine, yıllık 958.5 milyon liralık bir ücreti Nurol-Özaltın-Makyol-Astaldi-Yüksel-Göçay Grubu’nun sahibi olduğu Otoyol A.Ş’ye ödeyecek.
