Kıbrıs Harekâtı öncesi ABD’de yaşananlar günyüzüne çıktı. CIA belgelerine göre, dönemin Dışişleri Bakanı Kissenger “Ankara bu işin dışında bırakılmalı” diyor. CIA ise operasyonu geciktirmekten yana.
ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) 18 Ocak’ta 12 milyondan fazla gizli belgeyi erişime açtı, bu belgelerden Türkiye ile bağlantılı birçok kritik bilgiye ulaşıldı. Bunlardan bir kısmında Kıbrıs Barış Harekatı’ndan günler önce Washington’da yaşanan hareketlilik yer alıyor.
EOKA terör örgütü lideri Nikos Sampson’un adayı Yunanistan’a bağlamak amacıyla Makarios’a karşı 15 Temmuz 1974’te darbe yapması ve sonrasındaki gelişmeler ABD yönetiminin o günlerdeki öncelikleri arasındaydı. Darbeden bir gün sonra Richard Nixon yönetiminin ABD Dışişleri Bakanı olan Henry Kissinger başkanlığında CIA, Pentagon ve birçok kurumun yöneticilerinin katılımıyla Washington Özel Eylem Grubu toplantısı düzenlendi. ‘Çok gizli’ damgalı belgeye göre toplantının tek maddesi Kıbrıs’tı. Kissinger, toplantıya katılanlardan değerlendirmelerini aldı, ülkesinin Kıbrıs rotasını çizmeye çalıştı. Kissinger’ın TBMM’nin 18 Temmuz’da özel oturumla yapacağı toplantının ne anlama geldiğini sorması üzerine dönemin CIA Direktörü William Colby “Türkiye’nin güçlerini Kıbrıs’a gönderme niyetinde olduğu” cevabını verdi. Bunun üzerine Kissinger “Buna inanamıyorum. Makarios’u tekrar iktidarda görmek istemelerine inanamıyorum” dedi. Toplantının sonlarına doğru Kissenger, krizin uluslararası boyut kazanmasını önlemek istediklerini belirterek “Yapmamız gereken ilk şey Yunanistan’ı ayrıştırmak ve bunu hemen bugün yapmak. Ayrıca Türkleri de bu işin dışında tutmamız gerekiyor” diye konuştu. Darbeci Sampson’u ‘kukla’ olarak niteleyen Kissenger “Öncelikle sahadaki durum nedir, bunu öğrenelim. Daha sonra kimi destekleyeceğimize karar veririz” ifadesini kullandı. Masada olanlardan bu dönemde Atina ve Ankara’ya odaklanmalarını isteyen ABD Dışişleri Bakanı Kissenger “Türkleri ve Sovyetleri bunun dışında tutmalıyız” dedi.
Takip eden günlerde CIA Ulusal İstihbarat Bülteni ve diğer belgelerde Türkiye’nin birliklerini güneye doğru kaydırdığı bilgisi yer aldı. CIA’in 19 Temmuz 1974 tarihli bir başka belgesinde ise CIA Direktörü William Colby’nin Kissinger gibi Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahalesini engelleme ya da geciktirme fikrinde olduğu göze çarptı. Washington Özel Eylem Grubu toplantısında söz alan Colby “Asıl sorun Türklerin pazartesiye (22 Temmuz 1974) kadar adayı işgal etmesini geciktirmek” ifadesini kullandı. -AA
‘KIBRIS’A ASKER GÖNDERMEK NE KADAR SÜRER?’
CIA belgelerinde, darbeden sonra ABD yönetiminin adaya asker gönderme düşüncesini ele aldığı ortaya çıktı. 18 Temmuz 1974’te yapılan üst düzey toplantının tutanaklarına göre, Dışişleri Bakanı Kissinger, ABD askerini adaya gönderme ihtimalini gündeme getirdi. Kissinger, ABD Genelkurmay Başkanı General George Brown’a “Mesela eğer ihtiyaç duysak, 82. hava indirme bölüğünü Kıbrıs’a göndermek ne kadar sürer?” diye sordu. Brown ise Kissinger’a şu yanıtı verdi: “Kuzey Carolina’daki Fayetteville’de iki saatte hazır olacak şekilde sürekli alarmda tutulan bir bölük var. Bu askerleri oraya göndermek için C-130 uçakları gerekli. İki saatte hazır olabilirler ama onları Kıbrıs’a götürmek 12 saati bulur. Bir ya da iki taburun oraya götürülmesi ise 18 saat sürebilir.” Bunun ardından Kissinger, Brown’dan Kıbrıs’a asker gönderme süreleri hakkında rapor istedi. Brown da “Tabii ayrıca Avrupa ve Almanya’da daha hızlı gönderebileceğimiz birlikler bulunuyor” dedi.
