İslâm binasının üzerine inşa edildiği beş ana direkten biri olan zekât kelimesi, “artma” ve “temizleme” anlamlarına gelmektedir. Gerçekten zekât, Müslümanların mallarını eksiltmez artırır; mallarını fakirlerin haklarından temizler, ruhlarını da cimrilik ve bencillikten temizler.
İnsanoğlu varlığını sürdürebilmesi için toplumsal hayata muhtaçtır. Bu gerçek, “İnsan tabiatı itibariyle medeni bir canlıdır” sözüyle ifade edilir. Toplumsal hayata katılım, ferde ve topluma bazı görevler yükler. Bu görevlere, günümüzde sosyal dayanışma deniliyor. Kur’ân-ı Kerîm’de teâvün kavramıyla ifade edilen bu dayanışmanın, özellikle de ekonomik dayanışmanın bulunmadığı toplumda bireylerin varlığı ve mutluluğu tehlikeye düşer, bu da toplumsal sıkıntılar üretir. İslâm dini bu gerçeği göz önüne alarak kişilere ve toplumsal kesimlere bazı görevler yüklemiş, ilkeler koymuştur.
Önemi dolayısıyla sık tekrar ediyorum: Resûlullah efendimiz peygamberliği süresince, Kur’ân-ı Kerîm’in talimatıyla insanlığı iki temel göreve çağırmıştır: 1. Allah’a inanıp kulluk etmek; 2. Allah’ın yarattıklarına şefkat ve merhamet etmek. Meşhur bir hadiste Hz. Peygamber insanları bir bedenin organlarına benzetir ve nasıl ki bu organlardan biri hastalandığında bütün beden acı çekiyorsa, Müslümanların da birbirinin acılarını paylaşmaları gerektiğini bildirir.
İNCELİK VE GÜZELLİKLE ÖDE
Dinimiz, zenginlerle fakirlerin birbirine ilgisiz kalmalarını, birbirine kapalı yaşamalarını doğru ve insanî bulmamıştır. Yüce kitabımızda cennet ehli müttakiler tanıtılırken, onların dünyada güzel davranan kimseler olduğu belirtilmekte ve “Onların mallarında muhtaç ve mahrum durumda olanların hakkı vardır” denilmekte (Zâriyât 51/19); fakirlere bu haklarının incelik ve güzellikle ödenmesi gerektiği bildirilmektedir (Bakara 2/263-264). Şu halde, iyi bir Müslüman yaptığı hayırları severek ve isteyerek, iyilik etmekten mutluluk duyarak, tam bir gönül hoşluğu içinde yapar.
Bu hayırların mal ile ilgili olanlarının başında da zekât gelir. Zekât, -Peygamber efendimizin benzetmesiyle- İslâm binasının üzerine inşa edildiği beş ana direkten biridir; sadece İslâm’a mahsus olan ve İslâmiyet’i karakterize eden bir ibadettir. Bütün dinlerde hayır yapmanın, yardımlaşmanın önemi kabul edilmiş, teşvikler yapılmışsa da –bildiğim kadarıyla- sadece bizim dinimizde zekât denilen zorunlu (farz) bir yardımlaşma, ibadet olarak konmuş; uygulama hükümleri belirlenmiş ve dinin temellerini oluşturan dört önemli ibadetten biri sayılmıştır. Namaz bedenî ibadetleri, Kur’an’da 27 âyette namazla birlikte anılan zekât da malî ibadetleri simgeler.
MERHAMET EYLEMİ
Bir Müslüman bu ibadeti, öncelikle, kendisine nimetler ihsan eden Rabbine şükran borcu olarak eda eder; ayrıca zekât vermek suretiyle diğer kardeşlerine karşı kalbinde hissettiği sevgi ve merhameti eyleme dönüştürmüş olur.
Sözlüklerde zekât kelimesinin “artma” ve “temizleme” anlamlarına geldiği belirtilir. Gerçekten zekât, Müslümanların mallarını eksiltmez artırır; mallarını fakirlerin haklarından temizler, ruhlarını da cimrilik ve bencillikten temizler.
Malın veya paranın, fıkıh dilinde nisap denilen belli bir miktara ulaşmasının üzerinden bir yıl geçince 1/40 oranında zekât verilmesi gerekir. Dolayısıyla zekâtın mutlaka Ramazanda verilmesi gerekmez. Ancak, Ramazan ayında hayır yapmaya büyük önem veren milletimiz, bir yılın dolmasını beklemeden, zekâtını bu ayda vermeyi gelenek haline getirmiştir.
Şunu da hatırlatalım ki hiç kimse zekât verdiği için fakir düşmemiştir; aksine zekât malın bereketini arttırır, gönülleri birbirine ısındırır. Allah emrettiyse mutlaka bizim iyiliğimize olduğu için emretmiştir. Bize düşen, fayda ve hikmetini anlayalım veya anlamayalım, o emre uymaktır.
