Kur’ân-ı Kerîm’in temel hedeflerinden biri, bencillik, acımasızlık ve haksızlığa dayalı câhiliye insan ilişkisinin yerine, kardeşlik, sevgi ve hakka hukuka dayalı bir sosyal ilişkiler düzeni oluşturmaktır.
PROF. DR. MUSTAFA ÇAĞRICI
Ramazan sevgi ve barış ayı, merhamet ve paylaşma ayıdır. Özellikle oruç tutanlar, mütedeyyin kesimler, toplumda hilim, hoşgörü, merhamet, dürüstlük, hakka hukuka saygı gibi erdemlerin örneği olmalıdırlar.
Sonuçta din insan içindir. İslâmiyet insaniyettir; insaniyetsiz İslâmiyet olamaz. Resûl-i Ekrem şöyle bulurmuşlardır: “Bütün insanlık Allah’ın ailesidir ve insanların Allah katında en çok sevileni, insanlık ailesine en çok faydası olanlardır.”
İnsanı umursamayan, merhametsizlik, haksızlık ve şiddet üreten bir din algısının, İslâmiyet’te yeri yoktur. Yumruk sıkan, öfke saçan bir Müslüman tipi, “Rahmeten li’l-âlemîn” modelinin uzağına düşmüştür. Kur’an-ı Kerîm’e ve hadis-i şeriflere baktığımızda şunu görürüz: Allah Rahman ve Rahîmdir; Peygamberimiz “rahmeten li’l-âlemîn”dir; Kur’an “şifa ve rahmet”tir; Ramazan rahmet ayıdır.
Velhasıl kötülük ve merhametsizlik ‘fıtrat’tan sapmadır; insanın özünü kirletmesidir. Kur’an’a göre “Nefsini, ruhunu temiz tutan kurtuluşa ermiş, onu kirletense zarar etmiştir.” Bu kirlenme bireyler için olduğu gibi toplumlar için de mümkündür.
KARDEŞLİK HUKUKU
İlhamını Kur’an’dan alan kültürümüzde haklar iki noktada toplanmıştır:
1. Hukukullah: Allah’a iman, ibadet ve itaat;
2. Hukuk-ı ibâd (kul hakları) / hukuk-ı âdemî (insan hakları).
Gazzâlî, “Kardeşlik hukuku” başlığı altında şu hakları sıralar:
1. İhtiyacı olanlara mal yardımında bulunmak; 2. Aynı durumda olanlara beden gücüyle yardım etmek; 3. Kardeşinin yayılmasından hoşlanmayacağı kusurlarını saklı tutmak; 4. İyiliklerini anmak, 5. İhtiyacı olan konularda onu aydınlatmak; 6. Kusurlarını bağışlamak; 7. Yaşarken veya ölünce kardeşi için dua etmek; 8. Vefakârlık; 9. Kardeşi hakkında kolaylaştırıcı olmak, onu zora sokmamak.
Gazzâlî, daha birçok kardeşlik hukukundan bahseder:
Hiç kimseye söz ve davranışla eziyet etmemek, herkese karşı mütevazı olmak, kimseden kimseye kötü söz taşımamak, küs durmamak, izinsiz kimseyi rahatsız etmemek, yaşlılara saygı, küçüklere şefkat göstermek, güler yüzlü olmak, sözünü tutmak, dargınları barıştırmak, selâmlaşmak; kardeşinin canını, malını, ailesini ve itibarını korumak; yoksullarla ve yetimlerle ilgilenmek, sıkıntılı olanları teselli etmek; hastaları ziyaret etmek, cenazelere katılmak...
Kuşkusuz dinimizde oruç ibadetinin farz olmasının hikmetlerinden biri, hepimizde böyle bir ahlâkî ve insanî duyarlılık geliştirmesidir. Çünkü Allah’ın bizim ibadetlerimize ihtiyacı yoktur; Kur’an-ı Kerim’de buyurulduğu gibi iyilik yaparsak da kendimize, kötülük yaparsak da kendimize yaparız.
‘İNSANLIK’ İÇİN 13 İLAHİ EMİR
Kur’ân-ı Kerîm’i baştan sona “Temel hedefleri nedir?” diyerek okursak, bunların iki noktada toplandığını görürüz:
1. İnsanın zihnini ve kalbini Câhiliye döneminin batıl inançlarından arındırarak tevhidi yani Allah’ın varlığını ve birliğini esas alan bir iman toplumu oluşturmak;
2. Bencillik, acımasızlık ve haksızlığa dayalı Câhiliye insan ilişkisinin yerine, kardeşlik, sevgi ve hakka hukuka dayalı bir sosyal ilişkiler düzeni oluşturmak.
Mesela İsrâ sûresinin 23-38. âyetlerinde on üç ilâhî emir sıralanmıştır:
1. Yalnız Allah’a kulluk etmek, 2. Ana babaya iyi davranmak, 3. Akrabaya ve muhtaçlara iyilik etmek, 4. Hayır yapmak, 5. Cimrilikten de israftan da kaçınmak, 6. Çocukların hayatını korumak, 7. Zina ve fuhuştan sakınmak, 8. Adam öldürmemek, 9. Yetim malı yememek, 10. Verilen sözü tutmak, 11. Ölçü ve tartıda dürüst olmak, 12. Bilgisiz hüküm vermemek, 13. İnsanlara karşı mütevazı olmak.
