Afrika kıtasında milyonlarca kadın, daha açık bir ten rengine sahip olmak için cilt beyazlatma ürünlerini kullanıyor.
Bu yaygın pratik, ne yazık ki başta kanser olmak üzere pek çok ciddi sağlık sorununu beraberinde getirerek kamu sağlığı için büyük bir tehdit oluşturuyor.
Batı dünyasında 1960'lı yıllarda başlayan 'Black is beautiful' (Siyah güzeldir) hareketi, kölelik döneminden kalan güzellik algılarına karşı önemli bir mücadele başlatsa da, aradan geçen yıllara rağmen bu tehlikeli alışkanlığın yaygınlaşması, mücadelenin tam anlamıyla kazanılamadığını gösteriyor.
Uzmanlar, bu durumun kültürel ve ekonomik faktörlerle beslenen küresel bir pazarın sonucu olduğunu belirtiyor.
KORKUTUCU İSTATİSTİKLER VE EKONOMİK BOYUTU
Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) 2023 yılında yayımladığı bir rapor, bu meselenin ciddiyetini gözler önüne seriyor.
Rapora göre, Afrika kıtasındaki nüfusun yaklaşık yüzde 27'si hayatlarının bir döneminde cilt rengini açan ürünler kullanıyor.
Bu oran, kadın nüfusu içinde ise yüzde 25 ile yüzde 80 arasında değişiyor.
Cilt beyazlatıcı ürünlerin en çok kullanıldığı ülke yüzde 77 oranıyla Nijerya olurken, bu ülkeyi yüzde 66 ile Kongo ve yaklaşık yüzde 50 ile Senegal takip ediyor.
Cilt beyazlatıcı ürün pazarının küresel ölçekte 10.7 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaştığı ve 2033 yılına kadar 18.1 milyar dolara yükselmesinin beklendiği de belirtiliyor.
TEHLİKELİ KİMYASALLAR VE YIKICI ETKİLERİ
Dermatologlara göre, bu ürünler ciltteki melanin üretimini baskılayarak ten rengini açıyor.
Melanin, cildi güneşin zararlı ultraviyole (UV) ışınlarından koruyan doğal bir savunma mekanizması.
Melanin seviyesindeki düşüş, cildin güneşin zararlı etkilerine karşı savunmasız kalmasına neden oluyor.
Bu kremlerde kontrolsüzce kullanılan hidrokinon, yüksek kortikosteroidler ve cıva gibi maddeler, uzun süreli ve yanlış kullanımda cilt kanseri, karaciğer yetmezliği, böbrek hasarı ve sinir sistemi bozuklukları gibi geri dönüşü olmayan ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor.
SOSYAL MEDYA, KULLANIMI ARTTIRIYOR
Senegal'de yerel dilde 'khessal' olarak bilinen bu uygulamanın halk sağlığı üzerindeki derin etkilerini değerlendiren dermatolog Mame Aminata Ndir, ürünlerin koyu tenlilerde daha hızlı sonuç verdiğini ancak komplikasyonların da aynı oranda arttığını belirtiyor.
Dr. Mame Aminata Ndir, sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte bu ürünlere erişimin ve kullanımın kontrolsüzce arttığına dikkat çekiyor.
Dr. Mame Aminata Ndir'e göre, bu ürünlere yönelimin en temel nedeni, açık tenli olmanın daha güzel kabul edildiği yaygın toplumsal algı.
TOPLUMSAL BASKI VE BEDEN UTANDIRMASI
Dr. Mame Aminata Ndir, toplumdaki güzellik algısının çocukluktan itibaren pekiştirildiğini, "Senegal'de bebekler bile 'çirkin siyah' diyerek seviliyor. Çocukluktan itibaren 'siyah ve çirkin' kelimelerini yan yana duyan bireyler, daha açık tenli olma arzusuyla büyüyor" sözleriyle açıklıyor.
Bu durumun açıkça bir beden utandırması (body shaming) olduğunu ve ne yazık ki toplumda çok sık yapıldığını vurguluyor.
Görsel medyada ve dizilerde sürekli açık tenli kadınların ön plana çıkarılmasının da bu algıyı güçlendirdiğini ekliyor.
GERİ DÖNÜŞÜ OLMAYAN PİŞMANLIKLAR
Dakar'ın Pikine banliyösünde yaşayan 55 yaşındaki Ndiaye Ndaw, yaklaşık 20 yıl boyunca cilt beyazlatma ürünlerini kullandığını ve vücudunda oluşan lezyonlar nedeniyle pişmanlık duyduğunu anlatıyor.
Gençliğinde çevresindeki kadınların etkisiyle bu ürünlere yöneldiğini belirten Ndiaye Ndaw, "Cilt beyazlatma uyuşturucu bağımlılığı gibi. O elde ettiğiniz rengi korumak için sürekli ürün kullanmak zorundasınız" diyerek tehlikenin boyutunu ifade ediyor.
Ürünleri kullanmayı bırakmasına rağmen cildinin eski haline dönemediğini ve vücudundaki yaralar nedeniyle istediği gibi giyinemediğini söylüyor.
56 yaşındaki Astou Ndiaye de gençliğinde yaşadığı toplumsal baskıyı ve, "Ne bu hal, kapkarasın" gibi aşağılayıcı yorumları hatırlatarak, eski fotoğraflarına baktığında ne kadar güzel olduğunu görüp kahrolduğunu dile getiriyor.
Ananas, avokado, mango gibi egzotik meyveler daha pahalı hale gelebilir! Bakın neden...
TİCARİ KÂR VE ERKEK BASKISI
Dakar'da cilt beyazlatıcı ürünler satan Cheikh Mbaye, bu ürünleri kullanan kadınları yan etkileri konusunda uyarmaya çalıştığını ancak kimsenin dinlemediğini belirtiyor.
Sosyal medyada çok sayıda takipçisi olan Cheikh Mbaye, Senegalli kadınların güzellik uğruna her şeyi göze aldığını anlatıyor.
Müşterilerinin eşlerinin veya ailelerinin baskısıyla bu ürünleri aldığını söyleyen Cheikh Mbaye, "Birçok müşterim, eşleri kendilerini terk eder korkusuyla bu ürünlere bağımlı hale geliyor" diyor.
Düğün ve bayram gibi özel günlerin yaklaşmasıyla birlikte satışlarda patlama yaşandığını da ekliyor.
