Resmi enflasyon mayısta 2.98 puan artarak yüzde 73.50 oldu. TÜFE’de 1998, ÜFE’de 1995’ten bu yana en yüksek seviye görüldü. Rakamları tartışılan TÜİK’in sepet verilerini de yayımlamaması tepkileri büyüttü. Muhalefet, enflasyona göre belirlenen temmuz zammına işaret ederek “Bunun adı zulüm. Milyonların hakkı yeniyor” dedi.
Canavar, aylık yüzde 2.98, yıllık yüzde 73.5 büyüdü. Üretici fiyatlarındaki artış yıllık yüzde 132, enerjide yüzde 360 olarak hesaplandı. ENAG ise oranın yüzde 160’ı geçtiğini duyurdu. Veriler arasındaki uçurum dikkat çekerken beklentileri gerçekleşmeyen Bakan Nebati “Artış hızı kesildi, enflasyon düşüş eğilimine girdi” dedi. Türkiye, bu alanda 20 büyük ekonomi arasında açık ara ilk sırada yer aldı. Yıllardır krizle boğuşan Arjantin yüzde 51, ambargo altındaki Rusya ise yüzde 17 enflasyona sahip.
‘BAŞKAN DEĞİŞİKLİĞİ RAKAMLARLA MÜCADELEYE HIZ KAZANDIRMIŞ’
Fiyat İstatistikleri Dairesi Başkanı’nın istifasının ardından TÜİK, raporunda 410 ürünün fiyatının yer aldığı sepete yer vermedi. Ekonomistler, verilerin karartılması için ‘skandal’ dedi. CHP’li Öztrak “Bunun adı milyonlarca çalışanın hakkını yemektir. Başkan değişikliği işe yaramış. Rakamlarla mücadeleye hız verilmiş” tepkisini gösterdi. MB eski başekonomisti Hakan Kara da “Cumhuriyet tarihinde enflasyonun şimdikinden daha hızlı arttığı tek dönem İkinci Dünya Savaşı” bilgisini paylaştı.
TÜİK'E RAĞMEN 24 YILIN ZİRVESİNDE
Türkiye’nin enflasyonu TÜİK verilerine bile göre, 24 yılın zirvesine çıktı. Bu oran, 1998 yılı ekim ayından bu yana görülen en yüksek seviye oldu. 2001 krizinde bile yıllık enflasyon en fazla yüzde 68,5 seviyesini görmüştü. TÜİK aylık gıda enflasyonunu da yüzde 1,63 olarak açıklarken, öncü veriler aynı şeyleri söylemedi.
Tüketiciyi yakından ilgilendiren Türkiye’deki fiyat artışlarının Mayıs 2022 karnesi belli oldu. Mutfaktaki yangın sürerken, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yine çok tartışmalı bir veri açıkladı. Mayıs ayında birçok ürüne gelen sert zamlara rağmen enflasyonun o kadar da sert olmadığını verilerle ortaya koyan TÜİK, yıllık tüketici enflasyonu yüzde 2,98 artarak yüzde 73,50 olduğunu paylaştı. TÜİK aylık gıda enflasyonunu da yüzde 1,63 olarak açıklarken, öncü veriler aynı şeyleri söylemedi. Türk-İş’in gıda enflasyonu yüzde 13, ekonomistlerden oluşan ENAG yüzde 6, İstanbul’un enflasyonunu açıklayan İTO ise gıdadaki fiyat artışını yüzde 4,97 olarak hesaplamıştı. 2001 krizinde bile yıllık enflasyon en fazla yüzde 68,5 seviyesini görmüştü. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, enflasyonun mayıs ayından itibaren düşeceğini öngördüklerini daha önce açıklamıştı. Dün verilerin ardından sosyal medyadan tekrar paylaşım yaparak artışa rağmen Nebati “Enflasyon düşüş eğilimine girmiştir. Açıklanan enflasyon rakamları, enflasyon artışının hız kesmiş olduğunu ortaya koyuyor. Nisan ayında yüzde 7,25 olarak gerçekleşen TÜFE aylık artış oranı Mayıs ayında yüzde 2,98 gerçekleşerek enflasyon düşüş eğilimine girmiştir” dedi.
Üretici fiyatlarında yıllık yüzde 132,2 artış yaşanırken, ÜFE-TÜFE arasındaki makas 58,7 puan ile rekor seviyeye ulaştı. Öte yandan çekirdek enflasyon yıllık bazda yüzde 52,4’ten yüzde 56’ya yükseldi. Mayıs ayında yüzde 5’e yakın artması beklenen TÜFE, aylık yüzde 2,98 atış gösterdi. Bu arada TÜİK, enflasyonda madde sepeti yayımlamayı bıraktı. TÜİK verilerine göre; TÜFE mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 2,98, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 35,64, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 73,50 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 39,33 arttı. Mayıs ayında aylık artışın yüksek olduğu ana gruplar yüzde 6,53 ile alkollü içkiler ve tütün, yüzde 6,15 ile eğlence ve kültür, yüzde 5.47 ile lokanta ve oteller oldu. Yıllık bazda ulaştırmada 107,62 artış kaydedilirken, gıda ve alkolsüz içecekler yüzde 91,63 ve ev eşyası yüzde 82,08 arttı.
ARTIK MADDE SEPETİ YOK
TÜİK mayıs ayında ilk kez madde sepeti yayınlamayı da bıraktı. Artık fiyat artışlarını kalem kalem gösteren hesaplama sistemi de tedavülden kalktı. Madde sepetinde son olarak nisan ayı fiyatları yer aldı. TÜİK 26 Mayıs tarihindeki açıklamasında yapılan değişiklikle ilgili olarak şu bilgileri vermişti: “TÜFE kapsamında yayımlanmakta olan ayrıntılı tabloların sunum şekli ve içeriği konusunda kamuoyunda gündeme gelen yapıcı eleştiriler de dikkate alınarak, piyasadaki fiyat hareketlerinin kullanıcılar tarafından daha doğru okunması ve takip edilmesine imkan verecek bazı düzenlemeler yapılacaktır. Bu amaçla Eurostat’ın TÜFE verileri konusundaki dağıtım politikası ve şeffaflık kriterleri de değerlendirilerek, ilerleyen süreçte TÜFE kapsamında yayımlanmakta olan ve Eurostat tarafından talep edilmeyen tabloların kaldırılarak, aynı şekilde talep edilen yeni tabloların da eklenmesine karar verilmiştir. Hazırlık çalışmalarının tamamlanmasıyla birlikte yeni yayımlanacak olan tablolarda, geçmiş aylara ait karşılaştırılabilir veriler de yer alacaktır.”
ÜRETİCİYİ MALİYETLER PATLATTI
Üretici fiyatları yüzde 7,7 artış beklentilerine karşın, mayısta aylık yüzde 8,76 arttı. Yıllık Yİ-ÜFE yüzde mayısta yüzde 121,8’den yüzde 132,16’ya çıktı. ÜFE-TÜFE arasındaki makas 58,7 puan ile rekor seviyeye ulaştı. Üretici fiyatları mayıs ayında, aralık ayına göre yüzde 51,43, on iki aylık ortalamalara göre ise yüzde 80,38 artış gösterdi. Madencilik ve taşocakçılığında yüzde 133,49, imalatta yüzde 115,18, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 360,30 ve su temininde yüzde 70,02 artış yaşandı. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında yüzde 122,21, dayanıklı tüketim malında yüzde 83,41, dayanıksız tüketim malında yüzde 106,82, enerjide yüzde 300,16 ve sermaye malında yüzde 79,08 artış olarak gerçekleşti.
‘BU ORANLARA RAĞMEN EN YÜKSEK 6’INCI ENFLASYONA SAHİPİZ’
Gelecek Partili Kerim Rota “Açıklanan yüzde 2,98’lik enflasyon oranı ile bir enflasyona Endeksli Bono çıksa da kimsenin bu verilere inanıp buna yatırım yapmayacağı belli oldu. Yine de bu oranla bile dünyanın en yüksek 6’ncı enflasyon oranına sahibiz. TL’nin değer kaybının nedenini bu yurtdışı TL ihraçlara bağlayıp engellemeye uğraşıyorlarsa kendilerine kötü bir haberim var. Kredi faizleri uydurduğunuz enflasyonun bile yüzde 50 altında. Habere konu edilen ihraç tutarı kadar TL krediyi bankalar bu faizlerden 1 iş gününde veriyor” dedi. İYİ Partili Erhan Usta ise “TÜİK’e göre enflasyon tüketicide yüzde 73,5, üreticide yüzde 133,2, gıdada yüzde 91,6 olmuş; bağımsız akademisyenlere göre yüzde 160’ı aşmış, Erdoğan ve ekibinde enflasyonla mücadele anlamında hiç bir adım yok. Türkiye hiç bu kadar çaresiz ve aciz olmamıştı” yorumunda bulundu.
TÜKETİCİ FİYATLARI BAŞKANI GÖREVDEN AYRILDI
Bloomberg’in konuya yakın kaynaklara dayandırdığı habere göre, Türkiye İstatistik Kurumu’nun Fiyat İstatistikleri Daire Başkanlığı altında yer alan Tüketici Fiyatları Grup Başkanı Mustafa Teke görevinden ayrıldı. Enflasyon verisi açıklanmadan önce görevinden ayrılan Teke’nin yerine Yelda Ayaz’ın atandığını belirten kaynaklar, Teke’nin ayrılık nedeni hakkında bilgi vermedi. TÜİK konu hakkında yorum yapmadı.
‘TÜİK 17 MİLYON AİLENİN HAKKINI YİYOR’
Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yılın ilk 5 aylık döneminde yüzde 35,64 oranında arttı. SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarına temmuz ayında ocak – haziran dönemindeki 6 aylık enflasyon oranında zam yapılacak. Haziran ayında enflasyon sabit kalırsa SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıkları temmuz ayında yüzde 35.64 oranında artacak. Böylece 2000 öncesi en düşük SSK emekli aylığı 3 bin 293 liradan 4 bin 467 liraya yükselecek. Ekonomistler yapılacak zammı ve TÜİK verilerini yorumlayarak, çalışana haksızlık yapıldığını söyledi. Analist Alaattin Aktaş “TÜİK’in oranını kim ciddiye alıyordu ki, düşük açıklasa ne olur diyenler. Unutulmasın; milyonlarca memur ve emekli TÜİK’in açıkladığı orana göre enflasyon farkı alıyor. O yüzden TÜİK’in açıkladığı oran çok çok önemli. Olduğundan düşük açıklanan her oran daha düşük zam demek” yorumunu yaptı.
Analist Murat Sabuncu da “Saygın ekonomistlerin yaptığı hesapların çok altında enflasyon gösteren TÜİK, Temmuz’da 13 milyon 662 bin emeklinin aylığına yapılacak zam oranı ve 3 milyon memura verilecek enflasyon farkını da aşağı çekerek 17 milyon ailenin hakkını yiyor. Emekli de memur da nefes alamıyor. Ayıp” dedi.
‘ŞEFFAFLIĞI BIRAKTI’
TÜİK verilerini yorumlayan ekonomist Yalçın Karatepe “TÜİK ‘alın size enflasyon verisi’ diyerek bir rakam yayımladı ama hangi fiyatları kullanarak bunu hesapladığını söylemeyi bıraktı. Niye ki?” sorusunu sordu. Ekonomist Uğur Gürses de “TÜİK 410 ürünün fiyatının bulunduğu madde sepetinin yayımını durdurmuş. Şu sayılar olmasa enflasyonu ne güzel yönetirdik. TÜFE alt endekslerine ise kimi ürünlerin 143 grup kalemi eklenmiş. Böylece kalem kalem ürün takibi zorlaştırılmış. Şeffaflığı yok ederek enflasyon verilerine olan güvensizliği daha da derinleştiriyorlar. Şimdi bu kafayla bir de kısa vadeli ‘enflasyona endeksli tahvil’ çıkaracaksınız?” paylaşımını yaptı.
‘BAŞKAN DEĞİŞİKLİĞİ İŞE YARAMIŞ’
CHP Genel Başkan Yardımcısı ve parti sözcüsü Faik Öztrak, sosyal medya hesabı üzerinden şu yorumu yaptı: “Mayıs ayı madde sepeti ve ortalama madde fiyatları nerede kaldı TÜİK? Enflasyon rakamlarını yayımlayan dairedeki başkan değişikliği anlaşılan işe yaramış. Enflasyonla mücadele edemeyenler, Enflasyon rakamlarıyla mücadeleye hız vermiş. Kovid patlar, ölüm verilerini karart. Doğalgaz biter, depo verilerini karart. KKM elde kalır, BDDK verilerini karart. Enflasyon patlar, madde sepetini karart. Şüpheniz olmasın; Sandıkta da millet sizi karartacak.”
‘HERŞEY UÇTU AMA ENFLASYON YÜZDE 3’
Karar yazarı ekonomist Oğuz Demir “TÜİK’in detayını hala bilmediğimiz verilerine göre, 5 aylık enflasyon yüzde 35,64 oldu. Yani önümüzdeki ay enflasyon hiç artmamış bile olsa memur/emekli alacağı zam yüzde 35,64 olacak” dedi. Analist Cem Başlevent ise şu paylaşımı yaptı: “TÜİK’te enflasyon hesabını yapan daire başkanı 19 Mayıs’ta görevden ayrılıyor. TÜFE grubundan başka bir yöneticinin de istifasını verdiği söyleniyor. Ve ev kiraları, otomobil, akaryakıt, et ve süt fiyatları uçarken, aylık enflasyon sürpriz şekilde yüzde 3 çıkıyor.”
2003’ÜN 100 TL’Sİ BUGÜNÜN 10 LİRASI
Gelecek Partili İbrahim Turhan “Ekonomi yönetimini kutluyorum. Hiçbir fedakârlıktan kaçınmadan TÜİK’te yaptıkları arka arkaya atamalarla sonunda enflasyonu kontrol altına almayı başardılar. İster inanın ister inanmayın Mayıs ayında aylık enflasyon yüzde 3 olarak açıklandı. Daha iyisini bekliyoruz sizden. Ama performans notunuzu kıracağım. Ne o üretici fiyatlarının hâli? En kısa zamanda ona da bir el atın. Aylık yüzde 8,8 artış mı olur? Bölersin ortadan, oldu 3,3. Yetkilileri göreve çağırıyorum” dedi. Ekonomist Murat Kubilay da “1 aylık enflasyon yüzde 2,98. 12 aylık enflasyon yüzde 73,50. 19 yıllık enflasyon yüzde 909,30. 1 Ocak 2003’teki 100 TL’nin bugünkü değeri 10 TL. Kaynak TÜİK” paylaşımında bulundu.
ARJANTİN’İ BİLE GEÇTİK
Ekonomist Doç Dr. Hakkı Öztürk “Tüm dünyanın kıskandığı söylenilen Türkiye Yeni Ekonomi Modeline geçilmesi Türkiye’deki enflasyonu Arjantin enflasyonunun 1.27 katına çıkardı, o da şimdilik. Türkiye enflasyon yüzde 73,5 iken Arjantin’de ise yüzde 58” diye konuştu. Analist Cem Ovyat ise “İTO’nun tüketici enflasyonu bir ayda yüzde 80’den, yüzde 87,4’e çıkarken; TÜİK’in tüketici enflasyonu sadece 3.5 puan artarak yüzde 70’ten, yüzde 73,5’e çıkmış. Hakeza Türk-İş’İn gıda enflasyonu 1 ayda yüzde 85’ten, yüzde 107,8’e çıkarken; TÜİK’in gıda enflasyonu 2.5 puan artarak yüzde 89,1’den, yüzde 91,6’ya çıkmış. Ve TÜİK, sadece ENAG’dan değil, diğer alternatif enflasyon hesaplamalarından bu kadar ayrıştığı bu ayda şeffaflığını azaltıyor. Madde sepetini, bölgesel enflasyonu yayımlamıyor. Madde sepeti önemli çünkü en azından belli kalemlerde, özellikle gıda ürünlerinde, aldıkları sayılar ne kadar gerçekçi görüyordunuz. Diğer bazı kalemlerde de (mesela otomotivde) karşılaştırma yapmanızı sağlayacak alternatif endeksler olabiliyor” yorumda bulundu. Ekonomist Orhan Karaca da şöyle konuştu: “1994 krizinde bugünkü üretici enflasyonunun atası olan toptan eşya enflasyonu yüzde 130’u aştığında tüketici enflasyonu da onun ensesindeydi. Şimdi ise üretici enflasyonu yüzde 130’u aşmışken tüketici enflasyonu yüzde 70’lerde. Allahtan bu kez vefakar işletmelerimiz var; yoksa tam yanmıştık!”
