Merkezi yönetim bütçesi yeniden açığa döndü. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın, açıkladığı verilere göre merkezi bütçe eylülde 129.2 milyar TL açık verdi. Eylülde bütçe geliri 441.2 milyar TL olurken, gider 570.4 milyar TL olarak hesaplandı. Böylece yılın en yüksek miktarlı açığı kaydedildi. Ocak-eylül döneminde bütçe açığı 512.6 milyar TL’ye ulaşırken, yıl sonu için hedeflenen 659.4 milyar TL’lik açığa yaklaşıldı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı bütçe uygulama sonuçlarına göre yılın en yüksen açığı verildi. Türkiye’nin merkezi yönetim bütçe gelirleri eylülde 441 milyar 265 milyon lira, giderleri 570 milyar 482 milyon lira oldu. Buna göre, eylülde bütçe gelirleri, geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 113,2 artarak 441 milyar 265 milyon liraya, bütçe giderleri de yüzde 99,8 artışla 570 milyar 482 milyon liraya ulaştı.
Ocak-eylül döneminde ise bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 74,2 yükselerek 3 trilyon 439 milyar 983 milyon liraya çıktı. Bütçe giderleri de aynı dönemde yüzde 95,6 artarak 3 trilyon 952 milyar 585 milyon lirayı buldu. Böylece merkezi yönetim bütçesi eylülde 129 milyar 218 milyon lira, ocak-eylül döneminde ise 512 milyar 602 milyon lira açık verdi. Merkezi yönetim bütçesinden ocak-eylül döneminde 3 trilyon 952 milyar 585 milyon lira harcama yapılırken, bütçe gelirleri 3 trilyon 439 milyar 983 milyon liraya ulaştı.
Buna göre, merkezi yönetim bütçe giderleri Eylül 2022’de 285 milyar 567 milyon lira iken bu yılın aynı ayında yüzde 99,8 artışla 570 milyar 482 milyon liraya yükseldi. Böylece 2023’te merkezi yönetim bütçe giderleri için öngörülen 5 trilyon 589 milyar 85 milyon lira ödeneğin yüzde 10,2’si kullanılmış oldu. Geçen yıl eylülde 45 milyar 511 milyon lira faiz dışı açık elde edilirken, bu yılın aynı ayında da 58 milyar 454 milyon lira açık verildi. Faiz hariç bütçe giderleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 97,9 artarak 499 milyar 719 milyon liraya yükseldi.
Faiz hariç giderlerin bütçe ödeneklerine göre gerçekleşme oranı ise 2022’nin aynı ayında yüzde 10,1 iken geçen ay da yüzde 10,1 olarak hesaplandı. Eylülde personel giderleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 118,5 artarak 134 milyar 355 milyon lira olurken, personel giderleri için bütçede öngörülen 952 milyar 308 milyon lira ödeneğin yüzde 14,1’i kullanıldı.
CARİ TRANSFERLER YÜZDE 88 ARTTI
Sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 82,8 artışla 17 milyar 354 milyon liraya yükseldi ve bütçede öngörülen 150 milyar 392 milyon lira ödeneğin yüzde 11,5’i kullanılmış oldu. Söz konusu dönemde, mal ve hizmet alım giderleri için bütçede öngörülen 419 milyar 443 milyon lira ödeneğin yüzde 10’u harcandı. Eylülde yüzde 89,3 artışla 41 milyar 952 milyon lira mal ve hizmet alımı gideri gerçekleşti. Cari transferler eylülde, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 88,1 artarak 211 milyar 952 milyon lira oldu. Bütçede öngörülen 1 trilyon 940 milyar 901 milyon lira ödeneğin yüzde 10,9’u kullanıldı. Eylülde 37 milyar 122 milyon lira sermaye gideri gerçekleşirken, sermaye transferi 33 milyar 287 milyon lira olarak gerçekleşti. Borç verme giderleri ise 23 milyar 707 milyon lira oldu. Faiz giderleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 113,7 artışla 70 milyar 764 milyon lira olarak kayıtlara geçti.
VERGİ TAHSİLAT KDV’DE YÜZDE 248 ÖTV’DE İSE 161’E ULAŞTI
Merkezi yönetim bütçe gelirleri, geçen yılın eylül ayında 206 milyar 940 milyon lira iken geçen ay yüzde 113,2 artarak 441 milyar 265 milyon liraya yükseldi. Bütçe tahminine göre bütçe gelirlerinin eylül ayı gerçekleşme oranı 2022’de yüzde 8,1 iken geçen ay yüzde 9 oldu. Vergi gelirleri tahsilatı, geçen ay, Eylül 2022’ye göre yüzde 122,6 artarak 386 milyar 224 milyon liraya çıktı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise 2022’de yüzde 7,9 iken geçen ay yüzde 9 olarak hesaplandı.
Genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri yüzde 63,4 artışla 46 milyar 608 milyon liraya çıktı. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 6 milyar 797 milyon lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri 1 milyar 636 milyon lira olarak kaydedildi. Vergi türleri itibarıyla eylülde geçen yılın aynı ayına göre gelir vergisi yüzde 97, kurumlar vergisi yüzde 199,7, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 248,5, özel tüketim vergisi yüzde 161,5, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 127,1, ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 71, damga vergisi yüzde 86,8, harçlar yüzde 76,7, diğer vergiler tahsilatı yüzde 137,9 arttı.
‘BU FRAGMAN BİLE DEĞİL’
Ekonomist Menekşe Yılmaz da sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda ‘’Daha bu fragman bile değil. Bütçe faiz ödemeleri yüzde 115 artmış. Ücretten kesilen gelir vergisi yüzde 105, harcama yaparken ödediğimiz KDV yüzde 175 artmış. Ne oldu vergileriniz faize mi gitti demeyeceğim elbette! Maaşınız bu kadar arttı mı? Artmadıysa bilin ki; faturayı siz ödüyorsunuz’’ yorumunu yaptı. Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz ise ‘’Faiz dışı açık 9 ayda hedefin (13,3 milyar TL) 3 katına çıktı, 41,7 milyar TL oldu. Personel giderleri için ek bütçede ödenek konmamıştı ve 9 ayda başlangıç ödeneği aşılmış durumda’’ yorumunu yaptı.
‘BU MU BAHSEDİLEN BÜTÇE DİSİPLİNİ?’
Hazine Bakanlığı’nın açıkladığı verileri değerlendiren ekonomistler vergilerde yapılan artışlara rağmen açık verildiğinin altını çizerek kamuda tasarrufa dikkat çekti. Finansal Piyasalar Uzmanı İris Cibre X platformundan yaptığı değerlendirmede ‘’Bütçe dengesi eylülde 129.2 milyar TL, ocak-eylülde 512.6 milyar TL açık verdi. Harcamaların yüzde 41’i nedir biliyor musunuz? Cari transferler, yani; görev zararları, Hazine yardımları, kar amacı gütmeyen kur transferler... Bu mu bahsedilen bütçe disiplini? Ücret zamları enflasyon yaratırmış mış’’ ifadelerini kullandı. Ekonomist Tunç Şatıroğlu da yaptığı sosyal medya paylaşımında ‘’Vergilere o kadar artış yapıldı bütçe yine de açık verdi. Demek ki artık devletin harcamalarını kısması ve tasarruf etmesi gerekiyor. Halkı daha da fakirleştirmemek için bunu da başka kalemlerde yapması şart’’
‘KALAN 3 AYDA 350 MİLYAR LİRANIN ÜZERİNDE AÇIK VERİLECEKTİR’
Vergi Uzmanı Ozan Bingöl, X platformunda bütçe gerçekleşmelerine ilişkin yaptığı değerlendirmede ‘’Sadece Eylül ayında 129,2 milyar lira, yılın ilk dokuz ayında ise 512,6 milyar lira bütçe açığının verildiği bir ortamda bizler tasarruf beklerken, “Baskı ve Cilt Giderleri” Eylül ayında 1,7 milyar liraya, ilk dokuz ayda ise 5 milyar liraya ulaşmıştır. Ayrıca ne mutlu bize ki şeffaf bir bütçemiz var(!) ve bu bütçeden son iki aydır KKM’ye ödenen tutar sıfır olarak gözüküyor’’ dedi.
Toplanan vergilere dikkat çeken Bingöl, yılın ilk dokuz ayında 2 trilyon 982 milyar 34 milyon lira vergi toplandığının altını çizerek, u tutarın 1 trilyon 596 milyar 751 milyon lirası sadece iki dolaylı vergiden, KDV ve ÖTV’den tahsil edildiğini vurguladı. İlk dokuz ayda toplanan her 100 lira verginin 53,5 lirasının KDV ve ÖTV’den oluştuğunu belirten Vergi Uzmanı Ozan Bingöl, ‘’OVP’ye göre bu yıl sonu tahmini bütçe açığı tutarı 1,6 trilyon lira. Yılın ilk dokuz ayında gerçekleşen bütçe açığı ise 512,6 milyar lira. Mevcut verilere göre bakıldığında kalan üç ayda her ay için 350 milyar liranın üzerinde bir bütçe açığı verilecektir. Anlaşılan o ki, bu açıkları ya vergilerimizle kapatacaklar ya borçlanacaklar ya da para basacaklar. Ancak günün sonunda vergiyi de, borçları da, enflasyonu da vatandaşa yükleyecekler’’ dedi.
