Nebati’nin Hazine Bakanlığı döneminde firmalara kullandırılan kredilerin ihracat yerine dövize yatırıldığı belirlendi. TCMB’nin yaptığı araştırmaya göre 2022’nin ilk 6 ayında firmalara verilen kredilerin dövize yatırıldı. Buna göre 2022’de kredi oranını artıran firmaların net döviz alımının yüzde 773 arttığı belirlendi. Araştırmada ‘’Firmaların bu kullanımı satış ve ihracat performanslarına yansıtamadığı, bunun yerine net döviz alımlarını artırdıkları görülmektedir’’ denildi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ‘heterodoks ekonomi’ modelinin uygulandığı 2022’nin ilk 6 ayında kullandırılan kredileri araştırdı. Hazine ve Maliye Bakanlığı koltuğunda Nureddin Nebati’nin oturduğu dönemde kullandırılan kredilerin firmalar tarafından dövize yatırıldığı belirlendi. Merkez Bankası’nın ‘Ani kredi büyümesi ve firma davranışları’ başlıklı araştırmasında 2021 ve 2022’nin ilk altı ayı karşılaştırıldı.
Buna göre; 2022’de kredi oranını artıran firmaların net döviz alımı yüzde 773 oranında arttı. Kredi oranını azaltan firmaların net döviz alımındaki artış ise yüzde 151 oranında gerçekleşti. Tarık Alperen Er, Aykut Şengül, İbrahim Yarba imzalı araştırmada 2022 yılının ilk yarısında kredi arzında Türk lirası cinsi firma kredilerinde ciddi bir ivmelenme gerçekleştiği belirtildi.
İlgili dönemde daha fazla kredi kullanan firmaların, kredi kullanımı daha düşük olan grup ile kıyaslandığında ihracat performanslarına yansımadığının aktarıldığı araştırmada ‘’Firma ölçeği ayrımında incelendiğinde ise küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin (KOBİ) ihracat performanslarında belirgin bir ayrışma gözlenmezken, görece fazla kredi kullanan büyük firmaların daha az kredi kullanan büyük firmalara kıyasla ihracat performanslarında belirgin bir düşüş görülmektedir.
Ayrıca, daha fazla kredi kullanan KOBİ’lerin ithalat, yurt içi girdi alımı, vadesinden önce yabancı para cinsi borç kapatma ve net döviz alımlarını artırdığı, daha fazla kredi kullanan büyük firmaların ise döviz alımlarını artırma eğiliminde olduğu görülmektedir’’ denildi. Daha fazla kredi kullanan büyük firmaların döviz alımlarını artırma eğiliminde olduğu vurgulanarak ‘’Bu firmaların net döviz alımlarını ortalamada yaklaşık 28 bin ABD doları artırdıkları görülmektedir.
Özetle, ilgili dönemde daha fazla kredi kullanan firmaların bu kullanımı satış ve ihracat performanslarına yansıtamadığı; bunun yerine ithalat, vadesinden önce YP borç kapatma ve net döviz alımlarını artırdıkları görülmektedir’’ sonucuna varıldığı bildirildi.
FAZLA KREDİ ALAN KOBİLER DÖVİZ ALIMLARINI 8 BİN DOLAR ARTIRDI
Merkez Bankası’nın araştırmasının sonuçları incelendiğinde, 2022 yılının ilk altı ayında belirgin düzeyde daha fazla kredi kullanan firmaların daha az kredi kullanan firmalara kıyasla net satışlarının ortalama yüzde 12,8 azaldığı görüldü. İlgili dönemdeki ihracat performansında ise firmalar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşma bulunmadığı aktarılarak ‘’Sonuçlar, görece daha fazla kredi kullanan firmaların ithalat tutarlarında yüzde 8, yurt içi girdi alımlarında yüzde 15,7 ve YP borçlarını kapamada yüzde 0,6 oranında daha fazla artış gerçekleştirdiklerini göstermektedir’’ ifadelerine yer verildi.
Öte yandan, daha fazla kredi kullanan KOBİ’lerin ithalatlarında yüzde 8,1; yurt içi girdi alımlarında yüzde 15,9; YP borçlarını kapamada ise yüzde 0,6 oranında daha fazla artış kaydettikleri belirtildi. Ayrıca, bu firmaların daha az kredi kullanan KOBİ’lere göre net döviz alımlarını ortalamada yaklaşık 8 bin ABD doları daha fazla artırdığı vurgulandı.
SATIŞLAR YÜZDE 13.7 İHRACAT YÜZDE 26.6 AZALTILDI
TCMB araştırmasında daha fazla kredi kullanan büyük firmaların döviz alımlarına ilişkin şu bilgilere yer verdi:
‘’Büyük firma örnekleminin model sonuçlarına göre fazla kredi kullanan büyük firmaların net satışlarını yüzde 13,7; ihracatlarını ise yüzde 26,6 azalttıkları görülmektedir. İthalat, yurt içi girdi alımı ve YP borç kapama değişimlerinde ise istatistiksel olarak anlamlı bir sonuç bulunmazken, daha fazla kredi kullanan büyük firmaların net döviz alımlarını daha az kredi kullanan büyük firmalara kıyasla ortalamada yaklaşık 1,23 milyon ABD doları daha fazla artırdıkları görülmektedir.’’
SONUÇ: FİRMALAR FİNANSAL İŞLEMLERE YÖNELDİ
Çalışmada, kredi büyüme hızında ani bir ivmelenme yaşanan 2022 yılının ilk altı ayında kullandırılan kredilerin etkin kullanılıp kullanılmadığı geniş bir mikro veri seti ile analiz edildiği belirtildi. Araştırmadaki bulgular, ilgili dönemde daha fazla kredi kullanan firmaların daha az kredi kullanan firmalara göre daha çok finansal işlemlere yöneldiğini gösterdi. Sonuçların, iktisadi yazındaki aşırı ve seçici olmayan kredi genişlemelerinin gelişmekte olan ülkelerde verimlilik artışına neden olmadığı yönündeki bulguları desteklediği, kredilerin arz ve talep dengesini destekleyecek şekilde seçici ve istikrarlı gelişimi yönündeki politikaların önemine işaret ettiği belirtildi. Araştırmanın sonuç bölümünde şu ifadelere yer verildi:
‘’Bu çalışmada veri kısıt nedeniyle kısa vadeli etkiler ele alınmıştır.
Öte yandan, aşırı kredi büyümesinin ve firma borçluluğunun orta ve uzun vadede fiyat istikrarı ve finansal istikrar için oluşturabileceği risk unsurları ile makro dengesizliklerin göz önünde bulundurulması önem arz etmektedir. Önümüzdeki dönemde, söz konusu etkilerin analizin daha kapsamlı bir şekilde ele alınması politika tasarımının geliştirilmesinde yol gösterici olacaktır.’’
