Ekonomist İbrahim Turhan, Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle Moskova’ya yönelik yaptırım kararlarının temel emtia ürünlerine yaşanan etkisini KARAR’a değerlendirdi. ABD’nin önümüzdeki aylarda çift haneli enflasyonları görmesinin kuvvetli bir olasılık olduğunu kaydeden Turhan, emtialarda tedarik sıkıntısının yaşanabileceğini ve bunun sanayiyi durdurabileceğini vurguladı.
ALTUĞ YERLİSU
Rusya ile Ukrayna arasında devam eden savaş birçok üründe tedarik sıkıntısı yaşanmasına neden oldu. ABD ve AB'nin Rusya'ya yönelik aldığı yaptırım kararları Moskova rejiminin elini zorlaştırırken, Batı ekonomisine de sıkıntılı günlerin kapısını aralıyor.
Emtia fiyatlarında yaşanan tedarik sorunlarını gündeme getiren Gelecek Partisi Yöneimik Kurulu Üyesi, Eski Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı ve eski Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Prof. İbrahim Turhan, bu alanda gerçekleşebilecek olası gelişmeleri KARAR’a değerlendirdi.
Rusya ve Ukrayna'nın iki büyük emtia üreticisi ve ihracatçısı olduğunu hatırlatan Turhan, savaşın kimya alanında kullanılan amonyak, üre ve potasyum gibi temel emtialarda tedarik sıkıntısı yaşanmasına da yol açabileceğini belirtti.
1981’DEN SONRA İLK OLABİLİR
ABD'deki enflasyonun önümüzdeki mart, nisan ya da haziran aylarında çift haneleri görebileceğini kaydeden Turhan, bu durumun 1981'den beri yaşanmadığını da anımsatarak şunları söyledi:
“ABD'de çok büyük bir olasılıkla iki haneli enflasyon göreceğiz. 1981'den beri ilk defa iki haneli enflasyon görülecek. ABD'de enflasyon varsa dünyanın geri kalanını etkileyen sonuçları da oluyor. Döviz kurlarını da etkileyen sonuçları da oluyor.”
“TEMEL EMTİALARIN TEDARİKLERİNDE SORUNLAR BAŞLADI”
Amonyak, amonyaktan üretilen üre ve potasyum tedarikinde çok ciddi sorunların yaşanmaya başladığına dikkat çeken Turhan, bu ürünlerin gübre, polikarbonat ve termoplastik gibi stratejik ürünlerde kullanıldığını belirterek, şunları söyledi:
“Bunları üreten birçok firma üretmeyi durdurma noktasına geldi. Sadece Türkiye'de değil ABD'de de son birkaç haftadır gübre fiyatları yüzde 12 arttı. Burada söz konusu olan sadece fiyat artışı da değil. Bir noktadan sonra ülkeler bu ürünlerin ihracatla yurtdışına satışına sınırlama getirebilir. O zaman bu sanayiyi durdurabilecek bir durum.
Amonyak patlayıcı üretiminde kullanılıyor. Patlayıcı üretimi durunca madendeki kazılar durur. Bu öyle çok geniş etkisi olabilecek bir şey.”
ÇELİK İHRACATINDA SORUNLAR KAPIDA
Rusların Ukrayna’da iki gün önce yıllık 6 milyon tona yakın çelik üretimi yapan fabrikayı vurduğunu söyleyen Turhan, ABD ve Avrupa’nın Rusya çeliğine ambargo koyduğunu da hatırlatarak, çelikte ciddi sıkıntıların yaşanabileceğini vurguladı.
Gelecek döneme ilişkin karamsar bir tablo çizen Turhan, dünya ekonomisinde beklenen önemli aksaklıkları şu şekilde aktardı:
“Önümüzdeki dönemde birçok temel emtianın sadece fiyatının artması değil ulaşılamaması, temin edilememesi gibi bir problem de yaşanabilir.
Çin'deki tedarik sorunu, Endonezya ve Filipinler’in bazı tarımsal ürünlere yüksek oranda vergi koyması gibi şeylerle birleşince küresel enflasyon açısından çok ciddi bir risk oluşturuyor.”
TÜRKİYE KRİZE HANGİ KOŞULLARDA GİRDİ?
Konuyla ilgili daha önce kaleme aldığı yazısına da atıfta bulunan Turhan, Türkiye'nin bu krize hazırlıksız yakalandığını belirtti.
Emtia ürünlerinin dünyada bulunamaz hale gelmesinin, Türkiye’nin izleyeceği politikalarla çözülebilecek bir şey olmadığını da vurgulayan İbrahim Turhan sözlerini, “Ama emtia fiyatlarının artmasının enflasyon üzerinde yaratacağı baskı sizin izleyeceğiniz politikalarla hafifleyebilir ya da çoğalabilir. Türkiye bu etkiyi büyütebilecek yanlışlar yapıyor” diyerek bitirdi.
